Deze lijst is gebaseerd op de VOX-lijst. Gebruik de zoekfunctie om woorden te vinden.
| Genitivus | Geslacht | Stamtijden | Betekenis | Etymologie NL | Etymologie ENG | Etymologie FR | Etymologie DU | Etymologie overig | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a(b) | van(af), door | abnormaal, abrupt (< ab - rumpo 'af-breken'), abces ('etterbuil'; < ab - cessus < ab - cedere 'weggaan'), abuis ('vergissing'; < ab - uti 'verkeerd- gebruiken'), abstract (< abs - traho 'wegtrekken'), aversie ('afkeer'; < a - verto 'wegdraaien, afwenden'), ablaut, af, abdicatie ('troonsafstand'; < abdicare 'afstand nemen van' < ab - dicare 'plechtig verkondigen'), abject ('verwerpelijk'; < ab - iacere 'weg - werpen'), abominabel ('verschrikkelijk'; < ab-omen-ilis 'weg-voorteken-lijk'), aboriginal (oorspr.e bewoners van Australië; < ab - originale 'vanaf het begin') | to abuse, to abalienate ('tot vijand maken'), abduction ('ontvoering'; < ab-ducere 'wegnemen'), aberration ('afwijking'; < ab-errare 'af-dwalen), abiotic ('niet levend'), abnormal, to abolish ('afschaffen'), abomination ('walgelijk iets'), ablative, appeasement | l'abréviation, abcéder, l'abcès ('etterbuil'; < ab - cessus < ab - cedere 'weggaan') | ab, aposteriori, apriorisch, Apriorismus, Asomnie, asozial, Asozialität | ||||
| ac, atque | en | - | - | - | - | ||||
| accendo (accendĕre) | accendi, accensum | in brand steken, aanvuren | - | - | - | - | |||
| incendo (incendĕre) | incendi, incensum | in brand steken | - | (to) incense (bewieroken) | l'encens ('wierook'), l'encensement ('bewieroking') encenser ('bewieroken'), encensoir ('wierookvat'), l'incendie ('brand'), incendier, incendiaire, l'encenseur | - | |||
| incendium | incendii | n. | brand | - | incendiary | - | - | ||
| acer | acris | acris, acre | hevig, fel vurig | acetyl ( < acetum (vinum) 'scherpe wijn' < ac-re < acer), acryl ('scherp/bijtend'), ahorn (onzeker), exacerbatie ('verergering van een ziekte'), vinaigrette (vinum aigre > acer) | acerbity, exacerbitation, acetic (vinum acetum < acere < acer), acrylic, eager (< Oudfr. aigre < acrem (acc. van acer)), acrid | aigu ('scherp, puntig'), aigre ('zuur'), âcre ('zuur'), aigrelet ('nogal zuur'), aigrir, aigreur, acrimonie ('bitterheid, humeurigheid'), l'acide ('zuur'), acidulé, acétate, acéteaux, acerbe, l'exacerbation, aiguiser, aiguille, aiguiller, aiguillette, l'aiguillon, églantier, églantine, acier, acéré | Acryl | ||
| acies | aciei | f. | slag, slaglinie | - | edge (van stam *ak- > -acg- > egg- > edg-) | - | - | ||
| ad | naar, tot, bij | advent kalender (< adventus < ad - venio 'aankomen'), ad rem, advies (< ad visum), additioneel (< additionem), adequaat (< ad-aequare 'gelijkmaken'), adjectief (< ad-icio 'toevoegen, bijvoegen'), appartement (< ad- parte (abl. van pars)), appél (< ad - pello 'zich richten tot'), assistent (< ad - sisto 'erbij staan'), adoptie | to add (< ad-do), advertisement, to addict (< ad-dico), addition (< ad-do), adept (ad - apiscor), adjunct (ad - iungo), to admire (ad - mirus), adult (adultus ppp. van adolesco), adolescent (< adolesco < ad-alesco), advocaat (< ad - voco) | assemble (< ad-simulo 'gelijkmaken'), allécher ('verleiden'; < ad - lécher), adjacent, adjuger, l'adolescent (ppp. 'opgroeiend'; < adolesco < ad alasco 'opgroeien'), adulte (< adultus (ppp. van adolesco 'opgegroeid zijnde'), l'adhérent ('aanhanger'), l'adhésion ('instemming'), adopter, adorer | Abenteuer (< Oudduits aventiure < *adventura (ptc. fut. van advenio), Adjunkt, Adjutant, Administration, Advokat (< ad-voco), affirmativ, Akkusation ('beschuldiging'), Alliteration, assoziieren, Assoziation | ||||
| ad + gerundi(v)um | om te | ||||||||
| adeo | zo, zozeer | - | - | - | - | ||||
| adolescens | adolescentis | m. | jonge man | adolescent | adolescent | adolescent | adoleszent | oorspr. ppa. van adolesco ('hij die aan het opgroeien is'; < ad - alesco 'opgroeien') | |
| adversus (adj) | adversa, adversum | toegewend, recht tegenover, ongunstig, vijandig | avers ('afgunstig'), aversie | adversity, adversary, adverse | adverse, adversaire, l'adversité, l'avers ('kant van een munt'), aversion | - | |||
| adversus, adversum | tegen(over), jegens | avers ('afgunstig'), aversie | adversity, adversary, adverse | adverse, adversaire, l'adversité, l'avers ('kant van een munt'), aversion | - | ||||
| aeger | aegra, aegrum | ziek | - | aegrotat ('bewijs dat een student ziek is'; < aegroto 'ziek zijn' < aeger) | - | - | |||
| aegre | met moeite, ongaarne | - | - | - | - | ||||
| aequo (aequare) | evenaren, gelijk maken | adequaat ('overeenkomstig'), equalizer, equatie ('verevening'), equator ('verevenaar'), ijken ('waarmerken'), perequatie ('vereffening'), adequatie, adequeren | adequate, equalizer, to equalize, equate, equator ('evenaar') | équité, équitable | adäquat (< adaequo), eichen | ||||
| aeque | net zo, even | - | - | - | - | ||||
| aequus | aequa, aequum | gelijk, vlak, billijk, gunstig | egaal (< Fr. égal < aequalis < aequus), equivalent (< equi-valens < equi - valeo 'evenveel - waard zijn'), equinox ('dag en nacht evening'), equipollent ('gelijkwaardig'; < aequi - pollens 'net zo - krachtig'), equiteit, perequatie ('vereffening' < 'gelijk maken'), equaal | equal, equable, equation, equilibrium, equanimity, equivocation, equivalent (< equi-valens < equi - valeo 'evenveel - waard zijn') | equidistant, l'equilibre (evenwicht), equilibrer, égal (< aequalis < aequus) | egal (< Fr. égal < aequalis < aequus), Äquivalent, äquivalent, Äquivalenz | |||
| iniquus | iniqua, iniquum | ongunstig, onrechtvaardig | iniquiteit ('ongelijkheid') | iniquity ('ongelijkheid') | iniquie, l'iniquité ('ongelijkheid') | - | |||
| aes | aeris | n. | brons, geld | era (van aera: 'aparte getallen van een rekening' > 'aparte getallen' > 'jaren'), erts | era (van aera: 'aparte getallen van een rekening' > 'aparte getallen' > 'jaren') | l'airain ('brons'), l'ère (van aera: 'aparte getallen van een rekening' > 'aparte getallen' > 'jaren') | - | ||
| aestimo (aestimare) | schatten, menen | - | to estimate, to aim | - | Ästimation, ästimieren | ||||
| aestus | aestus | m. | deining, hitte | eest (smidshaard), estuarium (< aestuarium; riviermond waar eb en vloed sterk merkbaar zijn) | estuary (< aestuarium; wijde riviermond), estivate ('de zomer doorbrengen/zomerslaap houden') | - | Ästuar(ium) (|
| | |
| aetas | aetatis | f. | leeftijd, leven(stijd), periode | Middeleeuwen (media-aetas, onzeker (zie ook aevum)) | age (< Vulg. Lat. aetaticum < acc. aetatem), teenager | l'age, éternel, l'éternité, médiéval | - | ||
| aeternus | aeterna, aeternum | eeuwig | - | eternity, eternal, sempiternal (< semper-aeternus 'altijd-eeuwig') | - | eternisieren (< aeternare < aeternus) | |||
| ager | agri | m. | akker, veld | akker, agrariër (| agrarian, agriculture, pilgrim (< Lat. pelegrinus < peregrinus < peregre ('uit het buitenland') < per-agri 'ver/voorbij het land') zo ook: peregrination, acre | agricole, l'agriculteur | Agrarier, agrarisch, Agrikultur, Agronomisch (landbouwkundig) | ἀγρός (Oudgr.) |
| |
| aggredior (aggredi) | aggredior, aggressus sum | zich wenden tot, ondernemen, beginnen, aanvallen | agressie, agressor (iemand die aanvalt/begint met geweld gebruiken) | aggressive, aggressor (iem. die begint met geweld gebruiken), agress ('aanval') | agresser, agressif | Aggression, aggressiv, aggressor (iem. die begint met geweld gebruiken) | |||
| egredior (egredi) | egredior, egressus sum | weggaan | egressief ('gevormd tijdens het uitademen') | egress (uitgang, uitweg) | - | - | |||
| ingredior (ingredi) | ingredior, ingressus sum | binnengaan, beginnen | ingrediënt (< ppa. ingrediens), ingressief ('het begin uitdrukkend') | ingredient (< ppa. ingrediens), ingress ('ingang, toegangsrecht') | l'ingrédient (< ppa. ingrediens) | Ingrediens, ingressiv (het begin uitdrukkend) | |||
| progredior (progredi) | progredior, progressus sum | voortgaan | progressie, progressief (omschrijving politieke ideologie) | progress | progresser, progrès | progressiv, Progredienz ('zieker worden' < 'de ziekte gaat voort'), Progreß | |||
| gradus | gradus | m. | stap, trede, rangorde | graad (bij schaalverdelingen), gradatie, gradueel, degraderen (< de-gradus 'stap ergens van af'), retrograde ('in omgekeerde richting gaand'), gradiënt, congres (< con-gredi < con-gradus 'samen-komst') | grade, gradual, to graduate, degree, congress (< con-gredi < con-gradus 'samen-komst') | le grade, le degré ('trap'), gradation, graduel, retrograde (in omgekeerde richting gaand) | Grad, gradual, graduieren, degradieren | ||
| ago (agĕre) | egi, actum | drijven, (be)handelen, doorbrengen | actie (< ppp. actum), agenda (< res agenda: gerundivum van ago 'dingen die gedaan moeten worden'), acteur (< Lat. actor 'iem. die handelt'), agent ('vertegenwoordiger (o.a. van politie)'), akte (< acta 'de behandelde dingen'), navigatie (navis-agere 'schip - leiden'), reageren (< re-agere 'terug - doen'), redactie (| action, actor, agility ( | agir, actionner, réaction (< re-actum 'terug - doen'), actes, l'acteur (< Lat. actor 'iem. die handelt'), l'agent ('vertegenwoordiger (o.a. van politie)'), actif, actuel, l'agenda, réagir, navigation (< navis - agere 'schip - leiden') | Agent, aktiv, aktuell, interaktion, Akt, Akte, Agende, Aktie, Aktion, Reaktion, Agenda, Agens, agieren, Aktivität, Interaktion, interaktiv | ἄγω (Oudgr.) |
| ||
| agito (agitare) | opjagen, zich bezig houden met | agiteren, (vaak gebruikt: geagiteerd 'heftig') | to agitate ('prikkelen'), agitation | agiter ('prikkelen'), cuider (< cogitare < co-agito) | Agitation, agitieren | ||||
| exigo (exigĕre) | exegi, exactum | uitdrijven, verjagen, opeisen; volbrengen, doorbrengen | exact (< ppp. exactus), essay (< Fr. essai 'poging' < Lat. exagium 'weging' < exigo) | exact (< ppp. exactus), essay (< Fr. essai 'poging' < Lat. exagium 'weging' < exigo), exigence | exact, exiger, l'exigence ('eis') | exakt | |||
| exiguus | exigua, exiguum | klein, gering | - | exiguous ('klein') | exigu ('klein') | Exiguität ('kleinigheid'; < exiguitas < exiguus) | |||
| cogo (cogĕre) | coegi, coactum | bijeenbrengen, dwingen | coactie ('dwang'), klatser ('knoeier'; < Fr. cache < Fr. cachier < Lat. coactare < cogere. in betekenis: klanknabootsing van de zweep (=werk slecht doen) < dwingen < voortdrijven) | cogent ('noodzakelijk'), squat ('kolonist'; < Fr. esquatir 'neerhurken' < Vulg. Lat coactire < cogere) | cacher, le cachot ('gevangenis'), cachet ('stempel' < 'bevel tot arrestatie') | - | |||
| perago (peragĕre) | peregi, peractum | voltooien, behandelen | - | - | - | - | |||
| agmen | agminis | n. | stoet, kolonne | - | - | - | - | ||
| ait | zeggen, beweren | - | - | - | - | ||||
| aiunt | zeggen, beweren | - | - | - | - | ||||
| aliqui | aliquae, aliquod | een (of ander), enig | |||||||
| aliquando | eens, ooit | - | - | - | - | ||||
| aliquis | alicuius | m. | iemand, een of andere | - | hidalgo ('spaanse edelman'; < Sp. fidalgo < filho de algo | - | - |
| | |
| alius | alius | alia, alium | (een) ander | alias ('bijnaam'), alibi ('bewijs dat men onschuldig is'; < Lat. alibi < alius - ibi ('ergens anders - daar')) | alibi ('bewijs dat men ergens anders was' < Lat. alibi < alius-ibi (ergens anders - daar)), alias ('bijnaam') | aussi (Vulg. Lat. ale < alid < aliud), aliéner, alibi ('bewijs dat men onschuldig is'; < Lat. alibi < alius - ibi ('ergens anders - daar')) | Alibi ('bewijs dat men onschuldig is'; < Lat. alibi < alius - ibi ('ergens anders - daar')), Alias ('bijnaam') | Oudgr. ἄλλος | |
| alius ... alius | de een ... de ander | - | - | - | - | ||||
| alii…alii | sommige…andere | - | - | - | - | ||||
| alienus | aan een ander toebehorend, vreemd, ongunstig | gealiëneerd ('waanzinnig'/'onder de macht van een ander staand') | alien (bijv. nw. 'vreemd' of zst. nw. 'buitenaards wezen') | - | Alienation ('vervreemding, verstandsverbijstering') | ||||
| aliter | op een andere wijze, anders | - | - | - | - | ||||
| aliter ac/atque | anders dan | - | - | - | - | ||||
| alo (alĕre) | alui, altum | voeden, grootbrengen | adolescent (< ad-alesco < alo 'iem. die opgroeit'), coalitie ('verbinding van partijen, bijv. in de regering'; < Lat. coalitium < co-alesco 'samengroeien, zich verbinden'), alimentatie ('bedrag dat gescheiden ouders voor hun kinderen moeten betalen'; < Lat. alimentatio < alimentum ('levensonderhoud') < alo) | adolescent (< ad-alesco < alo 'iem. die opgroeit'), alimentary (< alimentum ('levensonderhoud') < alo), aliment ('voedsel'; < alimentum ('levensonderhoud') < alo) | l'aliment ('voedsel' < alimentum ('levensonderhoud') < alo), la coalition ('verbinding van partijen, bijv. in de regering' < Lat. coalitium < co-alesco 'samengroeien, zich verbinden') | Alimente ('bedrag dat gescheiden ouders voor hun kinderen moeten betalen'; < Lat. alimentatio < alimentum ('levensonderhoud') < alo), Koalition ('verbinding van partijen, bijv. in de regering'; < Lat. coalitium < co-alesco 'samengroeien, zich verbinden'), Proletarier (< pro-alere) | |||
| alter | alterius | m. | de een (c.q. de ander), tweede | alternatief (< Lat. alternativus < alternus 'afwisselend' < alter), alterneren ('afwisselen'; < alternus | to alter ('veranderen'), to alternate ('afwisselen'), altruism ('het rekening houden met anderen (ethische overtuiging)'), | autre, alternatif (< Lat. alternativus < alternus 'afwisselend' < alter) | Alteration ('afwisseling'), alternativ (< Lat. alternativus < alternus 'afwisselend' < alter), Altruismus ('het rekening houden met anderen (ethische overtuiging)') |
| | |
| altus | hoog, diep | hobo (blaasinstrument < haut bois 'hoog-hout' (de hobo maakt een hoog geluid)), alt (lage vrouwenstem; oorspr. hoge mannenstem < vox alta 'hoge stem'), oud (onzeker), altimeter ('hoogtemeter') | to enhance ('vergroten, versterken'; < anhaunsen < Oudfr. enhaucier < Vulg. Lat. inaltiare < in-altare < altus), old (onzeker), to exalt ('verheffen'; < ex-altare < altus) | haut, la/le hautbois (blaasinstrument 'hoog-hout' (de hobo maakt een hoog geluid)) | Alt ((lage vrouwenstem, oorspr. hoge mannenstem < vox alta 'hoge stem'), Altan ('balkon'), Hausse ('koersstijging'), Altimeter ('hoogtemeter') | ||||
| altitudo | altitudinis | f. | hoogte, diepte | - | altitude ('hoogte') | - | - | ||
| ambulo | wandelen | ambulance ('gaand ziekenhuis, veldziekenhuis'), allure (meestal negatief: 'arrogant' < 'opvallende houding' < 'opvallende manier van lopen'), prealabel ('voorafgaand'; < prae- 'voor' allable < aller < ambuler < ambulare), noctambule ('slaapwandelaar'; < noctis-ambulo (' 's nachts- lopend')), allee (dialect: 'vooruit') | alley ('steegje', waar je door kunt lopen), ambulance ('gaand ziekenhuis, veldziekenhuis'), ambulant ('lopend (i.t.t. bedlegerig')) | aller, l'ambulance ('gaand ziekenhuis, veldziekenhuis'), le/la noctambule ('slaapwandelaar'; < noctis-ambulo (' 's nachts- lopend')) | Allee ('lange omboomde straat'), Allüre ('opvallende houding' < 'opvallende manier van lopen'), Ambulanz ('gaand ziekenhuis, veldziekenhuis'), Somnambuler ('slaapwandelaar'; < somnis-ambulo (' in slaap- lopend')) | Oudgr. ἀλάομαι | |||
| amnis | amnis | m./f. | stroom, rivier | - | - | - | - | ||
| amo (amare) | liefhebben, houden van | amateur ('iem. die iets voor liefhebberij doet'; < amator 'liefhebber, vrouwengek' < amo), aimabel ('lieflijk'; < ama- bilis ('lief - lijk')) | amateur ('iem. die iets voor liefhebberij doet'; < amator 'liefhebber, vrouwengek' < amo) | aimer, aimable, l'amateur ('iem. die iets voor liefhebberij doet'; < amator 'liefhebber, vrouwengek' < amo) | Amateur ('iem. die iets voor liefhebberij doet'; < amator 'liefhebber, vrouwengek' < amo) | ||||
| amor | amoris | m. | liefde | amoureus ('op liefde betrekking hebbend'; < amorosus < amor), Amor (god van de liefde) | amourous ('op liefde betrekking hebbend'; < amorosus < amor), paramour ('liefje'; < par amour) | amoureux ('op liefde betrekking hebbend'; < amorosus < amor), les amourettes ('liefdesavontuurtjes') | Amor (god van de liefde), amourös ('op liefde betrekking hebbend'; < amorosus < amor), Amouren ('liefdesavontuurtjes') | It. l'amore | |
| amicus/amica | amici/amicae | m. | vriend/vriendin | amicaal ('vriendschappelijk'; < amicabilis), amice ('vriend') | amicable ('vriendelijk'; < amicabilis) | l'ami(e) ('vriend'; afkorting van amice), l'amice ('vriend'), amical ('vriendschappelijk'; < amicabilis) | - | ||
| amicitia | amicitiae | f. | vriendschap | - | amity ('vriendschap'; < Vulg. Lat amicitatem < amicitas = amicitia) | l'amitié ('vriendschap') | - | ||
| inimicus | inimici | m. | vijand(ig) | - | enemy (< in-amicus ('tegen-vriend' (i.e. geen vriend))) | l'inimitié ('vijandigheid') | - | ||
| complector (complecti) | complexus sum | omarmen, (be)grijpen | complex ('samengesteld geheel'; < ppp. complexus 'bij elkaar genomen'), complice ('medeplichtige'; < complexus 'hij die omarmd wordt/hij die volgt') | complex ('samengesteld geheel'; < ppp. complexus 'bij elkaar genomen') | le complexe ('samengesteld geheel'; < ppp. complexus 'bij elkaar genomen') | Komplex ('samengesteld geheel'; < ppp. complexus 'bij elkaar genomen') | |||
| amplus | ampla, amplum | ruim, aanzienlijk | ampel ('breeduit, genoeg'), amplificatie ('vergroting'; < amplificatio < amplius + ficio ('groter maken')), amplitude ('schommeling'; < amplitudo ('grote omvang')) | to amplify ('vergroten'; < amplificare < amplius + ficio ('groter maken')), ample ('breeduit, genoeg'), amplitude ('schommeling'; < amplitudo ('grote omvang')) | l'amplification ('vergroting'; < amplificatio < amplius+ ficio ('groter maken')), ample ('breeduit, genoeg'), amplitude ('schommeling'; < amplitudo ('grote omvang')) | Amplification ('vergroting'; < amplificatio < amplius + ficio ('groter maken')), Amplitude ('schommeling'; < amplitudo ('grote omvang')) | |||
| an | vraagpartikel | of | - | - | - | - | |||
| angustus | angusta, angustum | nauw, eng, beperkt | angst (< angor ('angst'), verwant met angustus) | - | - | - | |||
| anima | animae | f. | adem, levensadem, leven, ziel | reanimatie ('iem. weer tot leven wekken'; < re-animo ('opnieuw leven inblazen') < animus), animeren ('vermaken'; < animo ('bezielen')), animatie ('vermaking'; < animo ('bezielen')) | to animate ('vermaken, opvrolijken'; < animo ('bezielen')), reanimation ('iem. weer tot leven wekken'; < re-animo ('opnieuw leven inblazen') < animus) | l'ame ('ziel, geest'), ranimer ('iem. weer tot leven wekken'; < re-animo ('opnieuw leven inblazen') < animus) | Animation ('verlevendiging, beelden in fims tot leven wekken'; < animo ('bezielen')), animieren ('vermaken'; < animo ('bezielen')), Reanimieren ('iem. weer tot leven wekken'; < re-animo ('opnieuw leven inblazen') < animus) | Lat. animal ('dier', En. animal) betekent letterlijk 'bezield' | |
| animal | animalis | n. | levend wezen, dier | animaal ('dierlijk'), mustang ('prairiepaard'; < *mixtanim < Lat. mixta animalia ('loslopende dieren die zich vermengen met de kudde') < misceo ('mengen')) | animal | l'animal | Animal | Lat. animal betekent letterlijk 'bezield' < anima | |
| animus | animi | m. | ziel, geest; gemoed; moed | animo ('opgewektheid'; < animus ('stemming/gemoed')) | animosity ('verbittering, haat'; < animositas ('moed, eerzucht, vijandschap') < animosus ('moedig, trots, hartstochtelijk')) | - | - | ||
| annus | anni | m. | jaar | anno (vaak bij merken, bijv.: anno 1807; lett. 'in het jaar' (gesticht)), decennium ('periode van 10 jaar'; < decennis ('tienjarig') < decem + annus) zo ook millenium, annuarium ('jaarboek'; < annuarius ('jaarlijks')), annaal ('jaarlijks'), kwartaal ('vierde van een jaar'; < quartus + annus ('een vierde + jaar')) | decennial ('tienjaarlijks'; < decennis ('tienjarig') < decem + annus), annual ('jaarlijks'), annuity ('geld dat jaarlijks wordt uitgekeerd') | l'annuité ('geld dat jaarlijks wordt uitgekeerd'), l'an ('jaar'), l'anniversaire ('verjaardag'; < annus + versus ('jaar + rondgedraaid, voltooid') < verto) | Anno (vaak bij merken, bijvoorbeeld: anno 1807; lett. 'in het jaar' (gesticht)), Annuität ('geld dat jaarlijks wordt uitgekeerd') | ||
| ante, antea (adv.) | tevoren | antecedent ('waar een relativum op terugslaat'; < ante-cedens < ante-cedo ('voor-gaan')), anticiperen ('vooruitlopen'; < ante-capio ('voor-nemen/van tevoren nemen')), antipasto ('voorgerecht'; < ante-pasto ('voor-voedsel')) | ancestor ('voorouder'; < antecessor < ante-cedo ('voor-gaan')), antecedent ('waar een relativum op terugslaat'; < ante-cedens < ante- cedo ('voor-gaan')), to anticipate ('vooruitlopen'; < ante-capio ('voor-nemen/van tevoren nemen')), anterior ('eerder'; < ante), ancient ('zeer oud'; < Fr. ancien < Vulg. Lat. anteanus < ante), antebellum ('voor de oorlog', vgl. ook interbellum) | l'antichambre ('voorvertrek'), l'ancêtre ('voorvader'; < Lat. antecessor < ante-cedo ('voor-gaan')), aîné ('oudst, ouder'), l'antériorité ('het eerder zijn'), ancien ('de oudere, de vroegere volken, oud-leerling'; < Vulg. Lat anteanus < ante) | Antezedens ('antecedent, waar iets op terugslaat'; < antecedens < ante-cedo ('voor gaan')) | ||||
| ante (prep.) | voor | zie ante (adv.) | zie ante (adv.) | zie ante (adv.) | zien ante (adv.) | ||||
| antequam | voordat | - | - | - | - | ||||
| antiquus | antiqua, antiquum | oud | antiek, antiquariaat ('winkel waar (zeer) oude boeken verkocht worden') | antique | l'antiquité | antik, Antiquariat ('winkel waar (zeer) oude boeken verkocht worden') | |||
| aperio (aperire) | aperui, apertum | openen, onthullen | aperitief ('voorafje, drankje voor de maaltijd'; < aperitivus ('(de maag) openend (voor de maaltijd)')), apert ('duidelijk'; < apertus ('geopend, open en bloot') (ppp. aperio)), ouverture ('inleidend orkeststuk'; < Fr. ouvrir ('openen') < ovrir < aperio) | aperitif ('voorafje, drankje voor de maaltijd'; < aperitivus ('(de maag) openend (voor de maaltijd)')), apert ('duidelijk'; < apertus ('geopend, open en bloot') (ppp. aperio)), ouverture ('inleidend orkeststuk'; < Fr. ouvrir ('openen') < ovrir < aperio) | ouvrir ('openen'), l'ouverture ('openend orkeststuk'; < ouvrir < aperio) | Aperitif ('voorafje, drankje voor de maaltijd'; < aperitivus ('(de maag) openend (voor de maaltijd)')), Ouvertüre ('inleidend orkeststuk'; < Fr. ouvrir ('openen' < ovrir < aperio) | |||
| apertus | aperta, apertum | open, openbaar | apert ('duidelijk') | apert ('duidelijk') | - | - | |||
| appareo (apparēre) | apparui | verschijnen | - | to appear | - | appretieren ('afwerken, doen glanzen') | |||
| apparet | het is duidelijk | - | - | - | - | ||||
| appello (appellare) | toespreken, roepen, noemen | appelleren ('in hoger beroep gaan'), appel ('beroep') | appeal ('beroep, appel') | appeller ('noemen') | appellieren ('roepen'), Appell ('beroep, aanroep') | ||||
| apud | bij | - | - | avec ('met'; < apoque < apu-hoque < apud hoque ('daarbij')) | - | ||||
| aqua | aquae | f. | water | aquajogging ('hardlopen in het water'), aquaduct ( < aqua + ductus (ppp. duco) ('water + wordt geleid')), aquarium (eig: 'drinkplaats voor vee', later in de letterlijke betekenis in gebruik genomen: 'waar water vandaan komt'), aquarel ('waterkleur', verfsoort; < dimin. v. aqua) | aquatic ('tot het water behorend'), aquarium (eig: 'drinkplaats voor vee', later in de letterlijke betekenis in gebruik genomen: 'waar water vandaan komt'), | l'eau, l'aquarelle ('waterkleur', verfsoort; < dimin. v. aqua), l'aquarium (eig: 'drinkplaats voor vee', later in de letterlijke betekenis in gebruik genomen: 'waar water vandaan komt') | Aqua, Aquädukt ( < aqua + ductus (ppp. duco) ('water + wordt geleid')), Aquarell ('waterkleur', verfsoort; < dimin. v. aqua), Aquarium (eig: 'drinkplaats voor vee', later in de letterlijke betekenis in gebruik genomen: 'waar water vandaan komt') | ||
| ara | arae | f. | altaar | - | - | - | - | ||
| arbitror (arbitrari) | menen | arbitrair ('willekeurig' < arbitrarius ('van een oordeel afhangend i.e. onzeker')), arbiter ('scheidsrechter' < 'hij die het oordeel geeft') | arbitrator ('jurylid' < 'iem. die zijn mening geeft') | l'arbitrage ('scheidsrechterlijke uitspraak, slechting van een geschil'), arbitraire ('willekeurig' < 'onzeker' < 'van een mening afhangend') | Arbiter ('scheidsrechter' < 'hij die het oordeel geeft'), arbiträr ('willekeurig' < 'onzeker' < 'van een mening afhangend') | ||||
| arbitratus | arbitrata, arbitratum | menend, in de mening dat | zie arbitror | zie arbitror | zie arbitror | zie arbitror | |||
| arbor | arboris | n. | boom | arboretum ('bomentuin' < 'beboste plek') | arborist ('bomenspecialist'), arboretum ('bomentuin' < 'beboste plek') | l'arbre ('boom') | Arboretum ('bomentuin') | ||
| ardeo (ardēre) | arsi | branden, branden van verlangen | ardente (muziekterm 'vurig') | ardour ('hitte, vurigheid') | - | - | |||
| arena/harena | arenae/harenae | f. | zand | arena | arena | l'arène | Arena | ||
| argentum | argenti | n. | zilver | argument ( < Lat. arguo ('bewijzen, helder maken') < argentum ('het heldere metaal')) | argent ('zilver(kleur)') | l'argent ('geld') | - | ||
| arma | armorum | n. | wapens, tuigage | alarm (< Fr. à l'arme ('te wapen! Grijp de wapens!'), armada ('oorlogsvloot'; < Sp. verl. deelw. van armar ('bewapenen') < Lat. armo ('bewapenen')), | armor ('bescherming'), zie ook armatus | la gendarmerie ('politie'; < gens + arma ('gewapende man'), armée ('gewapend'), l'arme ('wapen, oorlog') | Alarm (< Fr. à l'arme ('te wapen! Grijp de wapens!'), Armada ('oorlogsvloot'; < Sp. verl. deelw. van armar ('bewapenen') < Lat. armo ('bewapenen')) | ||
| armatus | armata, armatum | gewapend | zie arma | army ('leger'; < Lat. armata ('gewapende expeditie')), zie ook arma | zie arma | zie arma | |||
| ars | artis | f. | ambacht, techniek, wetenschap, kunst | artiest ('beoefenaar van kunsten'; < ars + achtervoegsel ist), artefact ('door mensen gemaakt voorwerp'; < arte-factus), artillerie ('geschut'; < artillum ('uitrusting, apperatuur') dimin. v. ars) | art, artist ('beoefenaar van kunsten'; < ars + achtervoegsel ist), artifact ('door mensen gemaakt voorwerp'; < arte-factus), artillery ('geschut'; < artillum ('uitrusting, apperatuur') dimin. v. ars) | l'art, l'artiste ('beoefenaar van kunsten'; < ars + achtervoegsel ist), l'artillerie ('geschut'; < artillum ('uitrusting, apperatuur') dimin. v. ars) | Artist ('beoefenaar van kunsten'; < ars + achtervoegsel ist), Artefakt ('door mensen gemaakt voorwerp'; < arte-factus), Artillerie ('geschut'; < artillum ('uitrusting, apperatuur') dimin. v. ars) | ||
| arx | arcis | f. | burcht, citadel | - | - | - | - | ||
| asper | aspera, asperum | ruw, moeilijk | spiritus asper ('harde-adem') | asperity ('belediging, ruwheid') | âpre ('wrang, bitter') | - | |||
| astrum | astri | n. | ster(rebeeld) | desastreus ('rampzalig'; < dis + astrum ('slecht + ster'), astraal ('de sterren betreffend') | disaster ('ramp'; < dis + astrum ('slecht + ster'), astral ('de sterren betreffend') | l'astre ('ster'), astral ('de sterren betreffend'), le désastre ('rampzalig'; < dis + astrum ('slecht + ster'), l'astérisque ('*') | - | Gr. ἀστήρ | |
| at | maar | - | - | - | - | ||||
| ater | atra, atrum | zwart | - | - | - | - | |||
| atqui | (maar) toch | - | - | - | - | ||||
| audeo (audēre) | ausus sum | (aan)durven, wagen | - | - | - | - | |||
| ausus sum | ik heb gedurfd | zie audeo | zie audeo | zie audeo | zie audeo | ||||
| audax | audacis | audax, audax | moedig, overmoedig, brutaal | - | audacious ('dapper') | audacieux ('dapper') | - | ||
| audio (audire) | horen | auditie, auditorium ('gehoorzaal'), audiëntie ('ontvangst'; < Lat. audientia ('het aanhoren')), auditeur ('aanklager') | audience ('publiek'; < Lat. audientia ('het aanhoren')), audition, audible ('hoorbaar'; < Lat. audibilis < audio), auditorium, auditor ('toehoorder') | auditif ('auditief'), l'audition ('proefoptreden'), l'auditeur ('toehoorder'), l'audience ('gehoor, publiek'; < Lat. audientia ('het aanhoren')) | auditiv ('auditief'), Auditorium, Auditor ('toehoorder') | ||||
| augeo (augēre) | auxi, auctum | vergroten, vermeerderen | - | - | - | - | |||
| auctor | auctoris | m. | (geestelijk) vader, (aan)stichter | auteur | author | l'auteur | Autor | ||
| auctoritas | auctoritatis | f. | gezag, besluit (van de senaat) | autoriteit | authority | l'autorité | Autorität | ||
| aura | aurae | f. | wind, bries, lucht | aura ('uitstraling') | aura ('uitstraling'), to soar ('zweven, opvliegen'; < Oudfr. essorer < Vulg. Lat. exauro < ex + aura ('uit lucht')) | l'essor ('hoge vlucht'; < Oudfr. essorer < Vulg. Lat. exauro < ex + aura ('uit lucht')) | - | ||
| aurum | auri | n. | goud | - | - | l'or ('goud') | |||
| aureus | aurea, aureum | gouden | aureool ('stralenkrans'; < aureolus < aureus) | aureole ('stralenkrans'; < aureolus < aureus) | l'auréole ('stralenkrans'; < aureolus < aureus) | Aureole ('stralenkrans'; < aureolus < aureus) | |||
| auris | auris | f. | oor | - | - | l'oreille ('oor'; < auricula dimin. v. auris) | - | ||
| aut | of | - | - | - | - | ||||
| autem | maar, echter | - | - | - | - | ||||
| auxilium | auxilii | n. | hulp | - | auxiliary ('behulpzaam') | auxiliaire ('behulpzaam') | - | ||
| auxilia | auxiliorum | n. | hulptroepen (onz meerv.) | zie auxilium | zie auxilium | zie auxilium | zie auxilium | ||
| avaritia | avaritiae | f. | hebzucht, gierigheid | - | avarice ('gierigheid') | l'avarice ('gierigheid') | - | ||
| avidus | avida, avidum | begerig naar | - | avid ('gretig') | avide ('gretig') | - | |||
| barbarus | barbara, barbarum | adi. onbeschaafd, ruw; zst.nw. vreemdeling | barbaar, braaf (oorspr. 'dapper', vgl. Eng. 'brave'), bravo ('goed gedaan!'; afgel. v. Italiaans bravo 'goede jongen'), barbarisme ('leenwoord in strijd met de eigen taalnormen'), | barbarian, brave (dapper; etym. onz.) | la bravoure ('zelfverzekerdheid'), barbare, la rhubarbe ('rabarber'), brave ('dapper') | brav (oorspr. 'dapper', vgl. Engels 'brave'), bravourös (zelfverzekerd), Bravourleistung (grote prestatie), Bravourstück (grote prestatie) | Oudgr. βάρβαρος, Ital. bravo | ||
| beatus | beata, beatum | gelukkig, gezegend | beatificatie (zaligverklaring door de paus), Beatrix (lett. 'zegenende vrouw') | beatific (gelukzalig), to beatify (zalig verklaren), beatitude (gelukzaligheid) | béat (gelukzalig), béatification (zaligverklaring), béatitude (gelukzaligheid) | Beatifikation (zaligverklaring), beatifizieren (zalig verklaren) | |||
| bellum | belli | n. | oorlog | interbellum, rebel (< re-bello < re-bellum), duel, duelleren (bellum < duellum, betekenisverandering o.i.v. duo) | rebel (< re-bello < re-bellum), duel (bellum < duellum, betekenisverandering o.i.v. duo), bellicose ('strijdlustig'), belligerent ('oorlogvoerend') | belligerant ('oorlogvoerend'), la bellicisme ('oorlogszuchtigheid'), belliqueux ('oorlogszuchtig') | Duell (bellum < duellum, betekenisverandering o.i.v. duo), Rebell (< re-bello < re-bellum), Bellizist ('oorlogszuchtig figuur') | ||
| bibo (bibĕre) | bibi | drinken | bier (etym. onz.) | beverage ('drank'), beer (etym. onz.), bibulous ('drankzuchtig') | boire ('drinken'), le boisson ('drank'), la buvette ('bar') | Bier (etym. onz.) | |||
| bonus | bona, bonum | melior, optimus | goed, voornaam, pl. n. goederen | bonus ('financiëel voordeel') | bonanza ('rijke vindplaats (ook fig.)'), bounty ('gulle gift') | bon ('goed'), bonjour ('goedendag'), le bonheur ('geluk'), la bonace ('kalmte op zee'), le bonbon ('snoepje') | bongen ('registreren, intekenen'), Bonität ('kredietwaardigheid') | ||
| bona | bonorum | n. | pl. n. goederen, sing: goed | - | - | - | - | ||
| bonum | boni | n. | het goede, iets goeds | - | - | - | - | ||
| bene | goed | bon (oorspr. betekenis: 'goed voor ...'), bonafide ('betrouwbaar'), benedictijn ('monnik van een bepaalde kloosterorde') | to benefit ('profiteren'), benign ('goedaardig'), benefactor ('weldoener') | bien ('goed'), benin ('goedaardig'), le bénéfice ('weldaad'), le bénévole ('vrijwilliger') | Belletrist ('iemand die zich bezig houdt met de mooie letteren (=literatuur)'), Belcanto ('zangstijl') | ||||
| beneficium | beneficii | n. | weldaad, dienst | benefiet ('voor de liefdadigheid') | beneficiary ('de begunstigde'), beneficial ('voordelig') | - | Benefizium ('weldaad') | ||
| melior | melioris | melior, melius | beter | melioratie ('grondverbetering') | to meliorate ('beter maken') | meilleur ('beter') | Meloriation ('verbetering'), meliorieren ('verbeteren') | ||
| melius | beter (onz./bijw.) | - | - | - | - | ||||
| optimus | beste, zeer goed, voortreffelijk | optimaal, optimist | optimum ('het beste'), optimism | l'optim(al)isation, optimal, l'optimum ('het beste'), l'optimiste | optim(alis)ieren, Optimum ('het beste'), Optimismus | ||||
| bracchium | bracchii | n. | arm | bras ('scheepstouw') | bracelet ('armband'), to embrace ('omhelzen'), brace ('koppel'), brassiere ('de armen omgevend, beha', afk. bra) | le bras ('arm'), embrasser ('omhelzen'), le bracelet ('armband') | Brachialgewalt ('bruut geweld'), Bratsche ('altviool') | Oudgr. βραχίων | |
| brevis | brevis, breve | kort | brief (oorspr. 'kort bericht'), briefen ('in het kort voorlichten'), brevet ('diploma') | brief ('kort'), abbreviation ('afkorting'), briefing ('korte voorlichting') | bref ('kort'), l'abréviation ('afkorting'), le brevet ('diploma') | Brief, Breviar(ium) (gedragsregels in het kloosterleven) | |||
| brevi (adv.) | (in) korte tijd | - | - | - | - | ||||
| cado (cadĕre) | cecidi, casum | vallen, sneuvelen | kans, kadaver, decadent ('in verval'), kaduuk, cadans ('muziekterm'), cadens ('muziekterm'), recidivist ('crimineel die weer in de fout gaat') | cascade, to decay ('afnemen'), chance | choir ('vallen'), le parachute (< Oudgr. para- ('tegen') + chute (volt. deelw. choir)), le récidiviste ('crimineel die opnieuw in de fout gaat'), la chance, l'occident (de plaats waar de zon neergaat -> 'het Westen') | Chance, Kadenz, Kaduzierung ('nietigverklaring') | |||
| accido (accidĕre) | accidi | gebeuren | - | accident | l'accident | akzidentell | |||
| incido (incidĕre) | incidi | vallen op, terechtkomen in, gebeuren | incident, coïncidenteel | incident, coïncidental | incident, coïncidence | Inzidenz, Koinzidenz | |||
| casus | casus | m. | val, voorval, toeval, ongeval | - | case, casual | casuel | Kasus ('naamval') | ||
| occasio | occasionis | f. | gelegenheid | occasion ('koopje'; term uit autoverkoop) | occasion ('gelegenheid') | occasion ('gunstige gelegenheid') | Okkasion ('gunstige gelegenheid', 'koopje') | ||
| caecus | caeca, caecum | blind | - | cecum ('blinde darm') | le caecum ('blinde darm') | - | |||
| caedo (caedĕre) | cecidi, caesum | omhakken, vellen, doden | precies (< praecisum ('kort samengevat') < ('afgehakt')), cement (''gehakte' steen'), genocide | to decide, scissors (< cisor ('snijder')), incision ('insnijding'), suicide, circumcision ('besnijdenis') | la cisaille ('schaar'), la concision ('kortheid'), décider, occire ('doden') | Insektizid ('insectendodend middel'), Pestizid ('chemisch bestrijdingsmiddel'), Fratrizid ('broedermoord'), Parrizid ('moord op een verwant') | |||
| caedes | slachting, bloedbad | - | - | - | - | ||||
| occido (occidĕre) | occidi, occasum | vallen, sneuvelen | - | occident ('westelijke wereld', lett. 'bij de ondergaande zon') | l'occident ('westelijke wereld', lett. 'bij de ondergaande zon') | Okzident (lett. 'bij de ondergaande zon'; gebruikt voor het avondland = 'Europa') | |||
| caelum | caeli | n. | hemel, lucht | - | ceiling ('de hemel verbergend'; < celo ('verbergen')) | le ciel ('hemel') | Ceilometer ('wolkenhoogtemeter') | ||
| campus | campi | m. | veld, vlakte | kampioen ('winnaar op het sportveld'), kamperen, campagne | campus ('studentenwoningen op universiteitsterrein'), camper ('kampeerwagen') | les champs ('veld'), champignon ('op het veld groeiende paddenstoel'), campagne ('veldtocht, (verkiezings)strijd') | Camp ('tenten-/vakantie-/gevangenenkamp'), Kampf ('strijd') | Oudgr. κάμπτω ('(af)buigen'), Sp. escampar ('ervandoor gaan', lett. 'uit het veld gaan') | |
| candidus | candida, candidum | stralend wit, stralend | kandidaat (in Rome solliciteerde men in witte toga naar een publiek ambt), kandelaar | candid-camera ('niet-in scène gezette filmopnamen'), candidate | incandescent ('roodgloeiend'), la chandelle ('kaars'), le candidat | Kandidat | |||
| canis | canis | m. | hond | kanjer (< Oudfr. cagnard ('luiaard'; scheldwoord voor rijke personen > 'voornaam persoon' > 'bijzonder capabel persoon'), kennel ('hondenhuis'; via Fr. chenil), kanarie ('vogel v/d Canarische Eilanden ('hondeneilanden')') | canine ('hond(s)'), canary | le chien ('hond'), le chenil ('hondehok'), la canaille ('schurk, ploert') | Kanaille ('schurk, ploert') | ||
| cano (canĕre) | cecini | (be)zingen, voorspellen | al in de klassieke tijd vervangen door 'cantare', zie daar | al in de klassieke tijd vervangen door 'cantare', zie daar | al in de klassieke tijd vervangen door 'cantare', zie daar | al in de klassieke tijd vervangen door 'cantare', zie daar | |||
| cantus | cantus | m. | lied, gezang | - | chant ('a capella gezang') | - | - | ||
| carmen | carminis | n. | lied, gedicht, toverspreuk | charmant | charm (lett. 'toverspreuk', ook 'charme'), charming | charmant ('betoverend' < 'gezang/toverspreuk') | charmant | ||
| capio (capĕre) | cepi, captum | pakken, nemen, innemen | kabel, anticiperen ('ergens op voorbereid zijn'), kapen, capsule, inkapselen | capable ('in staat tot (be)grijpen'), to participate (samenst. met pars), catering (< Eng. to cater ('voedsel verzorgen') < Oudfr. achater ('kopen ter dienstverlening')) | capter ('opvangen, iets winnen'), capturer ('gevangen nemen'), chasser ('jagen') | kapieren ('snappen'), Kontrazeption ('anticonceptie') | It. la caccia ('jacht') | ||
| accipio (accipĕre) | accepi, acceptum | ontvangen, krijgen | accepteren, acceptatie | to accept | accepter | Akzeptieren | |||
| captivus | captivi | m. | krijgsgevangene | - | captive | captiver | - | ||
| concipio (concipĕre) | concepi, conceptum | opnemen, zich voorstellen | concept ('idee, voorlopige opzet'), conceptie ('bevruchting') | to conceive ('zwanger worden, bedenken'), conceivable ('voorstelbaar'), concept ('idee') | concevoir ('zich indenken, bedenken'), concevable ('voorstelbaar'), la conception ('opvatting, bevruchting') | Konzept ('idee, voorlopige opzet'), Konzeption ('inval, opvatting, bevruchting'), Konzipieren ('een concept opstellen, plannen, zwanger worden') | |||
| excipio (excipĕre) | excepi, exceptum | uitnemen, uitzonderen, opnemen; opvangen | - | except, exception | exceptionnel ('uitzonderlijk'), excepter ('uitzonderen'), s'exciper de ('zich beroepen op') | - | |||
| incipio (incipĕre) | incepi, inceptum | beginnen | - | inception | incipit ('beginregel') | Incipit ('beginregels') | |||
| praecipio (praecipĕre) | praecepi, praeceptum | van te voren nemen, voorschrijven | - | - | - | - | |||
| praeceptum | praecepti | n. | voorschrift | - | precept ('voorschrift'), preceptor ('leermeester') | le précepte ('voorschrift'), le précepteur ('leermeester') | Präzeption ('voorschrift') | ||
| recipio (recipĕre) | recepi, receptum | terugnemen, terugtrekken, opnemen, ontvangen; (met se) zich herstellen | receptie ('gastenbalie / borrel na afloop'), recept, recipiëren | reception, recipe | reçevoir, la réception, le receveur & le recepteur ('ontvanger') | Rezept ('recept'), Patentrezept ('voor de hand liggende oplossing'), Rezeption ('opname, gastenbalie'), Rezipient ('ontvanger') | |||
| me recipio (se recipĕre) | recepi, receptum | zich herstellen, (zonder se) terugnemen, terugtrekken; opnemen, ontvangen | - | - | - | - | |||
| suscipio (suscipĕre) | suscepi, susceptum | op zich nemen, ondernemen | - | susceptible ('gevoelig') | susceptible ('gevoelig, lichtgeraakt') | - | |||
| caput | capitis | n. | hoofd, monding, leider, hoofdstad | kapitein (staat "aan het hoofd"), biceps (spier met "twee hoofden"), kaap ('in zee uitstekende landpunt'), recapituleren ('samenvattend herhalen') | capital ('hoofdstad'), to decapitate ('onthoofden'), chief (< Oudfr. chief < Ital. capo), chapter ('hoofdstuk') | le chef (< Oudfr. chief < Ital. capo), le chapître ('hoofdstuk'), le chevet ('hoofdeinde') | Kapitel ('hoofdstuk'), Kapital ('kapitaal'), kapitulieren ('zich overgeven') | Ital. da capo (muziekterm: herhaling vanaf het begin) | |
| praeceps, -ipitis | hals over kop omlaag, overhaast | precipitatie ('neerslag'; scheikundige/weerkundige term) | precipitate ('neerslag'), precipitate ('overhaast'), to precipitate ('voorover vallen'), precipice ('steile rotswand', 'afgrond') | précipitamment ('hals over kop', 'overhaast'), la précipitation ('haast, neerslag'), le précipice ('afgrond') | Präzipitat ('neerslag'; scheikundige term) | ||||
| careo (carēre) | carui | missen, niet hebben | cariës ('gaatje in de tanden') | caret ('leeg gelaten plek in een boek'), caries ('gaatje in de tanden') | la carence ('falen, onvermogen') | Karenz ('wachttijd, onthouding') | |||
| carus | cara, carum | duur, geliefd | - | charity ('liefdadigheid'), to cherish ('koesteren') | cher ('geliefd, duur'), chérir ('innig liefhebben'), chéri ('geliefd'), caresser ('liefkozen') | karitativ ('weldoener-') | |||
| castra | castrorum | n. | kamp | - | - | - | - | ||
| causa | causae | f. | zaak, proces, reden, oorzaak | causaal ('oorzakelijk'), zich excuseren (< Lat. ex + causa ('aan de rechtszaak onttrekken')), liefkozen (< lief + kozen ('spreken') < ('als (rechts)zaak bespreken')) | cause ('oorzaak'), to accuse (< Lat. ad + causa ('voor het gerecht slepen')), to excuse (< ex + causa ('aan de rechtszaak onttrekken')) | la chose ('ding, zaak'), causal ('oorzakelijk'), accuser (< Lat. ad + causa ('voor het gerecht slepen')), excuser (< Lat. ex + causa ('aan de rechtszaak onttrekken')), récuser ('verwerpen') | Chose ('zaakje, pijnlijke aangelegenheid'), liebkosen (< lief + kozen ('spreken') < ('als (rechts)zaak bespreken')) | ||
| causa (postpostie + gen.) | omwille van | - | - | - | - | ||||
| caveo (cavēre) | cavi, cautum | oppassen (voor) | caveat ('bericht dat iemand moet oppassen') | caution ('voorzichtigheid'), caveat ('bericht dat iemand moet oppassen, inspraak') | cautionner ('voorzichtig zijn') | Kaution ('borgtocht') | |||
| cedo (cedĕre) | cessi, cessum | (weg)gaan, wijken (voor) | precedent ('eerder plaats gevonden hebbend geval'), antecedent ('woordgroep die een betrekkelijke bijzin inleidt'), cessie ('overdracht van een recht') | necessary ('noodzakelijk' < 'niet te ontwijken'), ancestor ('voorouder'; < Lat. ante + cedo) | la rétrocession ('terugtrekking'), le prédecesseur ('voorganger'), nécessaire ('noodzakelijk' < 'niet te ontwijken') | zedieren ('overdragen'), Zession ('overdracht') | |||
| accedo (accedĕre) | accessi, accessum | naderen, erbij komen | accessoire ('hulpmiddel, toebehoren') | access ('toegang'), accessory ('medeplichtige, hulpmiddel') | l'accès ('toegang'), l'accessoire ('toebehoren, hulpmiddel') | Accessoire ('hulpmiddel, toebehoren') | |||
| concedo (concedĕre) | concessi, concessum | wijken, weggaan, zwichten, toestaan | concessie ('tegemoetkoming') | concession ('verlening van een vergunning, tegemoetkoming') | le concession ('vergunning, tegemoetkoming') | konzedieren ('toestaan') | |||
| discedo (discedĕre) | discessi, discessum | uiteengaan, weggaan | - | - | - | - | |||
| excedo (excedĕre) | excessi, excessum | uit-, weggaan, overschrijden | excessief ('overmatig'), exces ('een geval van overmaat') | excess ('overmaat'), excessive ('overmatig') | excéder ('overschrijden'), l'excédent ('overschot'), excessif ('bovenmatig'), l'excès ('overmaat') | Exzeß ('overmaat') | |||
| incedo (incedĕre) | incessi, incessum | voortgaan, binnengaan | - | - | - | - | |||
| procedo (procedĕre) | processi, processum | voortgaan | proces ('rechtszaak, voortgang'), procedure ('gang van zaken'), processor ('computeronderdeel'), processie ('optocht') | process ('rechtszaak, voortgang'), procession ('optocht'), processor ('computeronderdeel') | le procès ('rechtszaak', 'voortgang'), le procédé ('werkwijze'), la procédure ('gang van zaken'), le processeur ('computeronderdeel') | Prozedur ('gang van zaken'), Prozessor ('computeronderdeel'), Prozeß ('rechtszaak, voortgang') | |||
| recedo (recedĕre) | recessi, recessum | teruggaan, weggaan | reces ('vakantie'), recessie ('economische achteruitgang'), recessief ('latent'; biologische term) | recess ('uithoek'), recess ('vakantie'), recession ('economische achteruitgang'), recessive ('latent'; biologische term) | le recès ('slotprotocol'), récessif ('latent'; biologische term), la récession ('achteruitgang') | Rezession ('economische achteruitgang'), rezessiv ('latent'; biologische term) | |||
| cesso (cessare) | onbenut blijven, dralen | sussen ('tot rust brengen') | to cease ('ophouden'), incessant ('onophoudelijk') | cesser ('ophouden', 'onderbreken'), incessant ('onophoudelijk') | - | ||||
| celebro (celebrare) | vereren, vieren | - | celebrity ('beroemdheid') | célèbre ('beroemd'), célébrer ('vieren, ophemelen') | zelebrieren ('een mis opdragen'), Zelebrität ('beroemd persoon') | ||||
| celer, -is | celeris, celere | snel | accelereren ('versnellen') | to accelerate ('versnellen') | la célérité ('snelheid'), accélérer ('versnellen') | Akzelerieren ('versnellen') | |||
| censeo (censēre) | censui, censum | denken, vinden, besluiten | recensie ('boekbespreking'), census ('volkstelling') | recension ('herziening van een boek') | la recension ('boekbespreking', lett. 'herziening van een tekst'), recenser ('tellen', 'een lijst opstellen') | zensieren ('censureren, becijferen'), Zensus ('Volkstelling') | |||
| centum | honderd | cent (lett. 'honderdste deel (van een euro)'), procent ('honderdste deel'), centimeter ('honderdste deel van een meter') | century ('eeuw, honderd jaar'), cent (lett. 'honderdste deel (van een dollar)'), percent ('procent') | cent ('honderd'), le centimètre ('centimeter') | Cent (lett. 'honderdste deel (van een euro)'), Prozent ('honderdste deel'), Zentimeter ('honderdste deel van een meter') | ||||
| centurio | centurionis | m. | centurio (officier aan het hoofd van een centuria, een afdeling van honderd man) | - | - | - | - | ||
| cerno (cernĕre) | crevi, cretum | onderscheiden, zien | krijt (< Lat. terra creta ('gezuiverde aarde')), concern ('groot bedrijf'), discreet ('onopvallend', 'bescheiden') | concern ('zorg'), secret ('geheim'; < Lat. secernere ('afzonderen')), to concern ('betrekking hebben op') | secret ('geheim'; < Lat. secernere ('afzonderen')), discret ('bescheiden', 'onopvallend'), discerner ('waarnemen', 'onderscheiden') | Konzern ('groot bedrijf') | |||
| certe (adv) | zeker, tenminste, althans | - | - | - | - | ||||
| certus | certa, certum | zeker, vast | certificaat ('diploma') | certain ('zeker'), certificate ('diploma') | certain ('zeker'), certificat ('diploma') | Zertifikat ('diploma') | |||
| crimen | criminis | n. | beschuldiging, aanklacht; misdaad, vergrijp | crimineel ('misdadiger'), criminaliteit ('georganiseerde misdaad'), zich incrimineren ('zichzelf beschuldigen') | crime ('misdaad'), criminal ('misdadiger'), to incriminate ('beschuldigen'), to recriminate ('een tegenbeschuldiging inbrengen') | crime ('misdaad'), criminalité ('georganiseerde misdaad'), criminel ('misdadiger') | Krimi ('misdaadroman', 'misdaadserie'), Kriminalität ('georganiseerde misdaad'), Krimineller ('misdadiger') | Oudgr. κρίνω ('beoordelen') | |
| decerno (decernĕre) | decrevi, decretum | vaststellen, besluiten; toekennen | - | décerner ('toekennen', 'uitvaardigen') | |||||
| discrimen | discriminis | n. | onderscheid, kritiek moment, gevaar | discrimineren (mensen niet gelijk behandelen op grond van bepaalde niet ter zake doende kenmerken) | to discriminate (mensen niet gelijk behandelen op grond van bepaalde niet ter zake doende kenmerken) | discriminer ('onderscheiden', mensen niet gelijk behandelen op grond van bepaalde niet ter zake doende kenmerken) | diskriminieren (onderscheid maken op grond van bepaalde kenmerken) | ||
| incertus | incerta, incertum | onzeker | - | - | incertain ('onzeker'), l'incertain ('wisselkoers') | - | |||
| certamen | certaminis | n. | wedijver, gevecht | - | - | - | - | ||
| certo (certare) | strijden, wedijveren | concert (oorspr. muziekstuk waarin tussen solo-instrument en orkest gewedijverd wordt) | concert (oorspr. muziekstuk waarin tussen solo-instrument en orkest gewedijverd wordt) | se concerter ('samen overleggen'), concerter ('afspreken') | Konzert (oorspr. muziekstuk waarin tussen solo-instrument en orkest gewedijverd wordt) | ||||
| ceterus | cetera, ceterum | overig | - | - | - | - | |||
| ceteri | overige(n), andere(n) | - | - | - | - | ||||
| cetera | ceterorum | n. | de overige/andere dingen | et cetera ('enzovoort') | et cetera ('enzovoort') | et cetera ('enzovoort') | et cetera ('enzovoort') | ||
| ceterum (adv) | overigens, verder, maar, echter | - | - | - | - | ||||
| cibus | cibi | m. | voedsel | - | - | - | - | Sp. cebada ('gerst') | |
| cingo (cingĕre) | cinxi, cinctum | omringen | singel ('omringende gracht'), ceintuur ('siergordel') | succinct ('kort, bondig'; lett. 'strak omringd'), precinct ('gebied afgebakend voor overheidsgebruik'; < praecingo ('omheinen')) | la ceinture ('gordel'), enceindre ('omringen'), succinct ('kort, bondig'; lett. 'strak omringd') | umzingeln ('insluiten, belagen') | |||
| cinis | cineris | m. | as | - | to cinder ('verbranden') | incinérateur ('verbrandingsoven'), incinération ('crematie') | - | Oudgr. κόνις ('stof', 'as') | |
| circa, circum (prep.) | rondom, in de buurt van | circa ('ongeveer') | circa ('ongeveer') | - | zirka ('ongeveer') | ||||
| circa, circum (adv.) | rondom, er omheen | cirkel ('rond figuur'), circus (oorspr. 'ronde renbaan'), circulatie ('omloop', 'kringloop') | circle ('rond figuur'), circus (oorspr. 'ronde renbaan'), to circle ('rondcirkelen') | la circulation ('het verkeer'), cercle ('cirkel'), cerceau ('hoepel'), cirque ('circus', 'beestenboel') | zirkeln ('precies uitmeten'), Zirkel ('rond figuur'), zirkulieren ('in omloop zijn') | ||||
| cito (adv.) | snel | - | - | - | - | ||||
| civis | civis | m. | burger | - | - | civique ('burgerlijk') | - | ||
| civilis | burger-, openbaar | civiel ('van de burgers'), civilisatie ('beschaving') | civil ('van de burgers'), civilisation ('beschaving') | civil ('van de burgers'), civilement ('burgerlijk', 'beleefd') | Zivildienst ('dienst in het leger'), Zivilität ('hoffelijkheid') | ||||
| civitas | civitatis | f. | burgerij, staat, burgerrecht | - | city ('stad'), citizen ('burger') | la cité ('stad'), le citoyen ('burger') | - | ||
| clades | cladis | f. | nederlaag, ramp | - | - | - | - | ||
| clamo (clamare) | schreeuwen, roepen | reclame ('openbare aanprijzing'), claim ('aanspraak'), declamatie ('voordracht') | to acclaim ('toejuichen'), claim ('aanspraak') | la proclamation ('bekendmaking'), acclamer ('toejuichen') | Claim ('aanspraak') | ||||
| clamor | clamoris | m. | (ge)schreeuw | - | - | le clameur ('geschreeuw') | - | ||
| exclamo (exclamare) | uitschreeuwen, uitroepen | - | exclamation mark ('uitroepteken'), to exclaim ('het uitschreeuwen', 'tekeer gaan') | exclamer ('het uitschreeuwen') | - | ||||
| clarus | clara, clarum | helder, duidelijk; beroemd | declareren (oorspr. 'duidelijk maken'), klaar ('duidelijk') | clear ('duidelijk', 'helder'), to declare ('verklaren', 'aankondigen'), to clarify ('ophelderen') | clair ('duidelijk', 'helder'), éclairer ('licht geven', 'ophelderen') | klar ('duidelijk', 'helder'), Aufklärung ('Verlichting') | Ital. clarinetto ('trompetje') | ||
| classis | classis | f. | vloot | klas ('groep op school'), klasse ('categorie', 'rang'), classificeren ('indelen in groepen'), klassiek ('antiek', 'monumentaal') | class ('groep op school', 'categorie', 'rang'), classic ('antiek', 'monumentaal') | classe ('groep op school', 'categorie', 'rang'), déclassé ('aan lager wal geraakt', 'gedegradeerd') | Klasse ('groep op school'), klasse ('groots'; bijv. nw.), Klassement ('ranglijst'), klassisch ('antiek', 'monumentaal') | ||
| claudo (claudĕre) | clausi, clausum | (af)sluiten | kluis ('afsluitbare kast'), sluis (< 'buitengesloten water' < Lat. aqua exclusa), claustrofobie ('opsluitingsangst') | to close ('sluiten'), closet ('kast' < 'afgesloten ruimte') | la conclusion ('conclusie', 'slotsom'), clos ('gesloten', 'afgesloten'), éclore ('uit het ei komen') | Klausner ('kluizenaar'), Klausur ('isolement'), Klo ('toilet'; voluit: Klosett) | |||
| includo (includĕre) | inclusi, inclusum | in-, opsluiten | inclusief ('ergens bij inbegrepen') | to include ('bevatten') | inclure ('bevatten') | inklusive ('ergens bij inbegrepen') | |||
| clementia | clementiae | f. | mildheid, vriendelijkheid, genade | clementie (in machtsuitoefening vertoonde mildheid) | clemency (in machtsuitoefening vertoonde mildheid) | clémence (in machtsuitoefening vertoonde mildheid), clément ('vergevingsgezind', 'mild') | - | ||
| coepisse, coeptus sum | beginnen | - | - | - | - | ||||
| cogito (cogitare) | (be)denken, zinnen op | - | to cogitate ('nadenken', 'overwegen') | cogiter ('nadenken', 'overwegen') | - | ||||
| cogitatio | cogitationis | f. | overweging | - | cogitation ('overweging') | la cogitation ('overweging') | - | ||
| cohors | cohortis | f. | cohort, (leger)afdeling | - | court ('rechtbank', 'koninklijk hof', '(tennis)baan'), courtesy ('hoffelijkheid', 'beleefdheid') | la cour ('rechtbank', 'koninklijk hof'), courtois ('hoffelijk', 'beleefd'), le court ('(tennis)baan') | Kohorte ('troep'), Court ('tennisbaan') | ||
| collis | collis | m. | heuvel | kolom (< Lat. columna ('zuil')), kolonel ('militaire rang'), colonne ('troep soldaten'), column ('kort, opiniërend stukje in de krant') | column ('zuil', 'kolom', 'kort, opiniërend stukje in de krant'), colonel ('militaire rang') | colonne ('zuil', 'kolom'), colonel ('militaire rang') | Colonel ('militaire rang'), Kolonnade ('zuilengang'), Kolonne ('troep militairen', 'kolom'), Kolumne ('kort, opiniërend stukje in de krant') | ||
| collum | colli | n. | nek | décolleté ('ontbloot gedeelte onder de hals'), kolder ('bovendeel van het harnas'), accolade ('verbindingshaakje: {...}' (vanwege de uitgebeelde omhelzing)) | collar ('halsband'), décolleté ('met laag uitgesneden hals') | le cou ('hals'), le collier ('halsketting', 'halsband'), l'accolade ('ridderslag'), le col ('bergpas', '(flessen)hals') | Kollier ('halsketting'), Dékolleté ('ontbloot gedeelte onder de hals'), Akkolade ('verbindingshaakje {...}' (vanwege de uitgebeelde omhelzing)) | Ital. colle ('bergpas') | |
| colo (colĕre) | colui, cultum | verzorgen, (ver)eren | - | domicile ('woonplaats') | récoler ('inventariseren') | - | |||
| agricola | agricolae | m. | boer | agricultuur ('landbouw') | agriculture ('landbouw') | agriculture ('landbouw') | Agrikultur ('landbouw') | ||
| cultus | cultus | m. | verering, verzorging, levenswijze | cultuur ('beschaving', dat wat volkeren verschillend maakt), cultus ('geheel van rituelen ter verering van een godheid'), cultiveren ('geschikt maken voor landbouw') | culture ('beschaving', dat wat volkeren verschillend maakt), cult ('geheel van rituelen ter verering van een godheid'), to cultivate ('geschikt maken voor landbouw') | la culture ('beschaving', dat wat volkeren verschillend maakt), cultiver ('geschikt maken voor landbouw'), la culte ('geheel van rituelen ter verering van een godheid') | Kultur ('beschaving', dat wat volkeren verschillend maakt), Kultus ('geheel van rituelen ter verering van een godheid'), kultivieren ('geschikt maken voor landbouw') | ||
| color | coloris | m. | kleur, tint | kleur | colour ('kleur') | couleur ('kleur') | Couleur ('aard', 'gekleurdheid', 'troefkaart') | ||
| comes | comitis | m. | metgezel, vriend, volgeling | - | constable ('politieagent'; < Lat. comes stabuli ('stalmeester')) | le comte ('graaf'; < Laatlat. comes ('landheer')) | - | ||
| communis | communis, commune | gemeenschappelijk | communicatie (lett. 'iets gemeenschappelijk maken'), communisme ('ideologie van gelijkheid en gemeenschappelijkheid') | common ('gemeenschappelijk', 'algemeen'), community ('gemeenschap'), communication (lett. 'iets gemeenschappelijk maken') | la communité ('gemeenschap'), la communication (lett. 'iets gemeenschappelijk maken') | kommun ('gemeenschappelijk'), kommunal ('van de gemeenschap'), kommunizieren (lett. 'gemeenschappelijk maken') | |||
| comprehendo (comprehendĕre) | comprehendi, comprehensum | (be)grijpen | - | to comprehend ('begrijpen') | comprendre ('begrijpen') | - | |||
| deprehendo (deprehendĕre) | deprehendi, deprehensum | grijpen, betrappen | - | - | se deprendre ('zich losmaken van') | - | |||
| condicio | condicionis | f. | voorwaarde, toestand, lot | conditie ('voorwaarde', 'lichamelijke gesteldheid') | condition ('voorwaarde', 'lichamelijke gesteldheid') | la condition ('voorwaarde', 'lichamelijke gesteldheid') | Kondition ('voorwaarde', 'lichamelijke gesteldheid') | ||
| conor (conari) | trachten | - | conation ('streving') | - | - | ||||
| conor si... | proberen of... | - | - | - | - | ||||
| consuetudo | consuetudinis | f. | gewoonte, vertrouwelijke omgang | - | customary ('gebruikelijk') | la coutume ('gewoonte') | - | ||
| consulo (consulĕre) | consului, consultum | beraadslagen, raadplegen; zorgen voor | consulente (adviesbureau), consult (medisch/financiëel advies) | consultant (adviseur) | consulter (spreekuur houden / om advies vragen), consultant (raadgever / iem. die om raad vraagt) | ||||
| consilium | consilii | n. | overleg, beleid; besluit, plan | - | counsellor ('advocaat', 'raadsman'), counsel ('raad', 'advies') | le conseil ('advies', 'adviseur') | Konsilium ('medisch advies') | ||
| consul | consulis | m. | consul | consul ('hoofd van de ambassade') | consul ('hoofd van de ambassade') | consul ('hoofd van de ambassade') | Konsul ('hoofd van de ambassade') | ||
| consulatus | consulatus | m. | het ambt van consul | consulaat ('ambassade') | consulate ('ambassade') | le consulat ('ambassade') | Konsulat ('ambassade') | ||
| contemno (contemnĕre) | contempsi, contemptum | verachten, van geen belang vinden | - | contempt ('minachting') | le contempteur ('minachter') | - | |||
| contra (adv.) | er tegenover, daarentegen, anderzijds | contrast ('tegenstelling'; < Lat. contra + stare), controversiëel ('hevig bediscussiëerd', 'taboe'), controleren ('inspecteren en op orde houden'; < Lat. contra + rotulus ('boekrol, register'): men hield in de Middeleeuwen boekhoudingen op orde door er een "tegenkopie" op na te houden) | country ( < Vulg. Lat. (terra) contrata ('tegenoverliggend, uitgestrekt land')), contraband ('smokkelwaar'; < Ital. bando ('afkondiging')), counterfeit ('vervalsing'; < Lat. contrafacio ('als kopie vervaardigen')) | la contradiction ('tegenspraak'), contrecoeur ('met tegenzin'), rencontrer ('ontmoeten', 'tegenkomen', lett. 'tegenover iemand komen te staan') | Konter ('tegenaanval', in de sport), Kontroverse ('discussie', 'meningsverschil'), Kunterbunt ('verwarring'; < contra + punctus: ('tegen de orde in')), kontrolieren ('inspecteren en op orde houden'; < Lat. contra + rotulus ('boekrol, register'): men hield in de Middeleeuwen boekhoudingen op orde door er een 'tegenkopie' op na te houden) | ||||
| contra (prep.) | tegenover, tegen | contra (adv.) zie daar | contra (adv.) zie daar | contra (adv.) zie daar | contra (adv.) zie daar | ||||
| contumelia | contumeliae | f. | beschimping | - | contumely ('vernedering', 'minachting'), contumelious ('schaamteloos') | - | - | ||
| convivium | convivii | n. | maaltijd | - | convivial ('van het feestmaal') | le convive ('tafelgenoot'), convier ('te eten uitnodigen', 'aansporen') | - | ||
| cornu | cornus | n. | vleugel (van een leger), hoorn, hoek | hoorn ('muziekinstrument'), kornuit ('kameraad'; oorspr. < Lat. cornutus (iemand bij wie 'de horens opgezet zijn', d.i. wiens vrouw is vreemdgegaan)) | corner ('hoek', 'hoekschop'), horn ('hoorn'), scorn ('hoon', 'smaad'; < Lat. excornare (lett. 'iemands horens afbreken')) | la corne ('hoorn', 'claxon'), le cornu ('stier', 'duivel'), le cornard (lett. iemand bij wie 'de horens opgezet zijn', d.i. wiens vrouw is vreemdgegaan) | Kornett ('soort trompet'), Horn ('hoorn') | Ital. cornetto ('hoorntje') | |
| corpus | corporis | n. | lichaam, lijk | incorporeren ('opnemen', 'inlijven'), corporatie ('vereniging van bedrijven'), corpulent ('dik'), corps ('studentenvereniging'), korps ('groep'; van bijv. politieagenten) | corpse ('lijk'), corporation ('vereniging van bedrijven'), corps ('korps'), to incorporate ('opnemen', 'inlijven') | corps ('lichaam'), corsage ('bloesje'), corser ('aandikken', lett. 'van een lichaam / van substantie voorzien') | Körper ('lichaam'), Korps ('troep' van bijv. politieagenten, 'studentenvereniging'), Korpsgeist ('saamhorigheidsgevoel') | ||
| creber | crebra, crebrum | talrijk | - | - | - | - | |||
| credo (credĕre) | credidi, creditum | geloven, vertrouwen, toevertrouwen | krediet ( < creditum (lett. 'het toevertrouwde')), accreditatie ('bewijs van vertrouwen'), credo (christelijke geloofsbelijdenis) | credit ( < creditum (lett. 'het toevertrouwde')), incredible ('ongelooflijk'), grant ('schenking'; < Oudfr. granter < Oudfr. créanter ('toewijzen')) | croire ('geloven'), incroyable ('ongelooflijk'), crédit ( < creditum (lett. 'het toevertrouwde')) | Akkreditierung ('volmachten/krediet geven'), kredenzen ('aanbieden'), Kredit ( < creditum (lett. 'het toevertrouwde')) | |||
| cresco (crescĕre) | crevi, cretum | groeien | rekruteren ('soldaten ronselen', lett. 'de oogst binnenhalen'; < Fr. le récru ('het jaarlijkse groeisel, oogst')), concreet ('duidelijk', 'als vorm herkenbaar'; < Lat. concretum (lett. 'samengegroeid')) | concrete ('beton'; < Lat. concretum (lett. 'samengegroeid, verdicht')), crew ('groep samenwerkende mensen') | croître ('groeien'), croissant (Franse lekkernij, lett. 'groeiend'; zo vernoemd naar de halve, 'groeiende' maan waar hij op lijkt), la crue ('stijgend water', 'vloed') | rekrutieren ('soldaten ronselen', lett. 'de oogst binnenhalen'; < Fr. le récru ('het jaarlijkse groeisel, oogst')), concreet ('duidelijk', 'als vorm herkenbaar'; < Lat. concretum (lett. 'samengegroeid')) | Ital. crescendo ('groeiend', lett. 'toenemend in volume'; muziekterm) | ||
| crudelis | crudelis, crudele | wreed | - | cruel ('wreed') | cruel ('wreed'), cru ('rauw', 'hard', 'choquerend') | krud ('grof', 'rauw', 'oneetbaar') | |||
| crudelitas | crudelitatis | f. | wreedheid | - | cruelty ('wreedheid') | la crudité ('wreedheid') | Krudität ('grofheid', 'grove opmerking') | ||
| cruor | cruoris | m. | bloed | - | - | - | - | ||
| culpa | culpae | f. | schuld | reprimande ('berisping'; < Fr. reprimande < Lat. culpa reprimenda ('schuld die teruggedrongen moet worden')) | culpable ('afkeurenswaardig'), culprit ('beklaagde', 'schuldige') | coupable ('afkeurenswaardig'), la coulpe ('berouw') | Reprimande ('berisping'; < Fr. reprimande < Lat. culpa reprimenda; ('schuld die teruggedrongen moet worden')) | ||
| cum (prep.) | met | in samenstellingen als con-, bijv. concurrent (iemand met wie je concurreert), compositie ('samenstelling'), collecte ('inzameling') | in samenstellingen als con-, bijv. continuous ('aanhoudend'), composition ('samenstelling'), collective ('verzamelde groep mensen') | in samenstellingen als con-, bijv. continuer ('doorgaan'), composition ('samenstelling'), le collectif ('verzamelde groep mensen') | in samenstellingen als kon-, bijv. Konkurrenz (iemand met wie je concurreert), Komposition ('samenstelling'), Kollektiv ('verzamelde groep mensen') | ||||
| cum (voegwoord) + ind. | toen, wanneer | - | - | - | - | ||||
| cum (voegwoord) + coni. | toen, omdat; hoewel, tenzij | - | - | - | - | ||||
| cupio (cupĕre) | cupio, cupivi, cupitum | begeren | - | concupiscence ('hevig verlangen'), to covet ('hunkeren naar') | convoiter ('begeren'), la concupiscence ('vleselijke begeerte') | - | |||
| cupido | cupidinis | m./f. | begeerte, verlangen | Cupido (of Amor, god van de liefde) | Cupid (of Amor, god van de liefde) | Cupido (of Amor, god van de liefde) | Cupido (of Amor, god van de liefde) | ||
| cupidus | cupida, cupidum | begerig naar | - | - | - | - | |||
| cupiditas | cupiditatis | f. | begeerte, verlangen | - | cupidity ('begerigheid', 'hebzucht') | la cupidité ('hebzucht') | - | ||
| cur | waarom | - | - | - | - | ||||
| curo (curare) | verzorgen, zorgen voor, laten | curator (beheerder van een museumcollectie) | to cure ('genezen'), manicure ('handverzorging') | curer ('genezen'), le curateur (beheerder van een museumcollectie), le curé ('priester', oorspr. 'verzorger') | Kurator (beheerder van een museumcollectie) | ||||
| cura | curae | f. | zorg | kuuroord ('wellness-centrum'), manicure ('handverzorging'), sinecure (klus die zonder zorg en aandacht kan), curieus ('de aandacht grijpend', 'opvallend') | security ('veiligheid', lett. 'het vrij zijn van zorgen'), cure ('mogelijkheid tot genezing'), curious ('nieuwsgierig', oorspr. 'vol zorg', 'aandacht') | curieux ('nieuwsgierig'), curiosité ('nieuwsgierigheid'), la sécurité ('veiligheid', lett. 'het vrij zijn van zorgen') | Kurort ('wellness-centrum'), Maniküre ('handverzorging'), Sineküre (klus die zonder zorg en aandacht kan) | ||
| curro (currĕre) | cucurri, cursum | rennen | koerier ('bezorger', oorspr. 'ijlbode'), curriculum ('loopbaan', oorspr. 'renbaan'), cursief ('schuinschrift'; < Lat. scripta cursiva (lett. 'lopend schrift')), cursor (een muis op een beeldscherm, oorspr. 'ijlbode') | currency ('stroom', 'valuta'), precursor ('voorganger'), current ('momenteel', 'huidig') | courir ('rennen'), coureur ('renner', 'racewagenbestuurder'), l'excursion ('uitstapje'), secours ('hulp'; < Fr. secourir ('te hulp komen')) | Korridor ('gang'), Curriculum ('loopbaan', oorspr. 'renbaan'), Kurier ('bezorger', oorspr. 'ijlbode') | |||
| currus | currus | m. | wagen | - | - | - | - | ||
| cursus | cursus | m. | het hardlopen, loopbaan; koers | koers, cursus ('lesprogramma') | course ('koers/cursus') | cours ('koers/loop/cursus') | Kurs ('koers/cursus') | ||
| occurro (occurrĕre) | occuri, occursum | tegemoet komen, tegengaan, opkomen bij | - | to occur ('gebeuren') | l'occurence ('het geval') | - | |||
| custodio (custodire) | bewaken, passen op | - | - | - | - | ||||
| custodia | custodiae | f. | bewaking, hechtenis, gevangenis | - | custody ('bewaring', 'gevangenschap') | - | - | ||
| custos | custodis | m. | bewaker | koster ('kerkbeheerder') | - | - | Küster ('kerkbeheerder') | ||
| damno (damnare) | veroordelen | - | damn | la damnation | verdammen, Verdammnis | ||||
| damnum | damni | n. | schade, verlies | - | damage | dommage ('jammer'; vgl. Eng. damn) | |||
| de | vanaf, over | decadent (< de + cadere ('neervallen')), degradatie (< de + grado), delegeren (< de + legere ('verdelen over')), depressie (< de + pressare, ('neer-drukken')), debakel | decadent (< de + cadere ('neervallen')), decease (< de + cedere ('zich ergens van scheiden')), decision (< de + caedo ('doorhakken')) | demander (< de + main), debacle, dégoût | Debakel, deduzieren (< de + duco ('afleiden van')), degradieren | ||||
| decem | tien | december (lett. 'de tiende maand'), decaan (oorspr. 'hoofdman van tien'), decennium (< decem + annum ('jaar')) | december (lett. 'de tiende maand') | dix, décembre (lett. 'de tiende maand') | Dezember (lett. 'de tiende maand'), Dekan (oorspr. 'hoofdman van tien'), Dezennium (| Oudgr. δέκα ('tien') |
| |||
| decet | decuit | het past | - | - | - | - | |||
| decus | decoris | n. | eer, sieraad | decor, decoratie | decent, to decorate | le décor | Dekor | ||
| defendo (defendĕre) | defendi, defensum | verdedigen | defensie | to defend | défendre | defensiv | |||
| defendit | hij verdedigt; hij heeft verdedigd | zie ook defendo | zie ook defendo | zie ook defendo | zie ook defendo | ||||
| deinde | vervolgens | - | - | - | - | ||||
| delecto (delectare) | vermaken | - | delight ('verrukking'; < Oudfr. delit ('vermaak') < delitier ('vermaken') < delectare (freq. van delicere)) | délecter ('vermaken') | delektieren ('vermaken') | It. dilettare ('vermaken') | |||
| deleo (delēre) | delevi, deletus | vernietigen, verwoesten | - | to delete ('verwijderen') | - | - | |||
| denique | tenslotte, kortom | - | - | - | - | ||||
| dens | dentis | m. | tand | tand | tooth, dentist ('tandarts'), dental ('van/voor tanden') | la dent ('tand'), le dentiste ('tandarts') | dental ('van/voor tanden') | Oudgr. ὀδούς, -όντος ('tand') | |
| descendo (descendĕre) | descendi, descensum | afdalen | - | to descend ('afdalen') | descendre ('afdalen') | Deszendent ('nakomeling') | |||
| desero (deserĕre) | deserui, desertum | verlaten, in de steek laten | deserteren ('weglopen uit (militaire) dienst') | desert ('woestijn', lett. 'verlaten plaats'), to desert ('weglopen uit (militaire) dienst') | le désert ('woestijn', lett. 'verlaten plaats'), déserter ('weglopen uit (militaire) dienst') | desertieren ('weglopen uit (militaire) dienst') | |||
| desidero (desiderare) | missen; verlangen | - | to desire ('verlangen') | désirer ('verlangen') | - | ||||
| desiderium | desiderii | n. | verlangen | - | desire ('verlangen') | la désir ('verlangen') | - | ||
| destino (destinare) | vaststellen, aanstellen | - | destiny (datgene dat vaststaat, i.e. 'lot'), destination ('bestemming') | destiner ('bestemmen') | - | ||||
| deus | dei | m. | god | ajuus (< Fr. adieu < ad deus; vgl. Eng. goodbye < god by you < god be with you) | deity ('goddelijkheid'), deify ('tot god maken'; < deus + facere ('god + maken')) | Dieu ('god'), adieu (< ad deus; vgl. Eng. goodbye < god by you < god be with you), déifier ('tot god maken'; < deus + facere ('god + maken')) | tschüs (< Fr. adieu < ad deus; vgl. Eng. goodbye < god by you < god be with you) | Oudgr. θέος ('god'); Ital. Dio; Sp. Dios, adiós (< ad deus; vgl. Eng. goodbye < god by you < god be with you); ook verwant met gen. sing. Iovis (<*Djews) | |
| dea | deae | f. | godin | - | - | - | - | ||
| divinus | divina, divinum | goddelijk | - | divine ('goddelijk') | divin ('goddelijk') | Divinität ('goddelijkheid') | |||
| divus | diva, divum | goddelijk | diva (lett. 'gevierde zangeres') | diva (lett. 'gevierde zangeres') | la diva (lett. 'gevierde zangeres') | Diva (lett. 'gevierde zangeres') | |||
| dexter | dextra, dextrum | rechter | ambidexter (< ambo + dexter, lett. '(met) twee rechterhanden'), dextrose (< dextrum + -ose (suffix voor suiker); zo genoemd omdat deze glucosevorm licht naar rechts polariseert in spectroscopie) | dexterity ('gereedheid', 'behendigheid'; in de antieke tijd werd rechts als goed en links als slecht gezien, zie sinister), ambidextrous (< ambo + dexter, lett. '(met) twee rechterhanden'), dextrose (| le destrier ('strijdros'; het ros dat men met de rechterhand kon mennen), dextérité ('gereedheid', 'behendigheid'; in de antieke tijd werd rechts als goed en links als slecht gezien, zie sinister), ambidextre ( | Dextrose ( |
| | ||
| dext(e)ra (manus) | dext(e)rae (manus) | f. | rechterhand | zie ook dexter | zie ook dexter | zie ook dexter | zie ook dexter | ||
| dico (dicĕre) | dixi, dictum | zeggen, spreken | dicteren | to dictate | dire ('zeggen') | ||||
| dictum | dicti | n. | woord | dictee, dictie | dictionary, diction | la dictionnaire, la dictée | Diktat | ||
| dies | diei | m./f. | dag, termijn | meridiaan (cirkel op het aardoppervlak; < meridianus < meridies ('middag') < medius + dies ('midden+dag')) | diary (< diarius ('dagelijks') | le jour ('dag'), aujourd'hui ('vandaag'), lundi ('maandag'; < lunae + dies ('dag van de maan')), mardi ('dinsdag'; < Martis + dies ('dag van Mars')), mercredi ('woensdag'; < Mercurii + dies ('de dag van Mercurius')), jeudi ('donderdag'; < Iovis + dies ('de dag van Jupiter')), vendredi ('vrijdag'; < Veneris + dies ('de dag van Venus')), samedi ('zaterdag'; lett. 'de dag van de sabbat') | Diäten ('presentiegeld', 'daggeld') | ||
| dignus | digna, dignum | waard, geschikt | dédain ('minachting'; < de-dignus) | dainty ('elegantie', 'excellentie') | digne ('waardig'), dédain ('minachting'; < de + dignus) | - | |||
| dignitas | dignitatis | f. | waardigheid | - | dignity ('waardigheid') | la dignité ('waardigheid') | Dignität ('waardigheid') | ||
| indignus | indigna, indignum | onwaardig, niet waard | - | indignity ('onwaardigheid') | indigne ('onwaardig') | Indignation ('verontwaardigheid') | |||
| dirus | dira, dirum | onheilspellend; gruwelijk, verschrikkelijk | - | dire ('verschrikkelijk') | - | - | |||
| disco (discĕre) | didici | leren, vernemen | discipel ('leerling') | disciple ('leerling') | le disciple ('leerling') | - | Oudgr. διδάσκειν ('leren', 'onderwijzen') | ||
| diu | lang(durig) | - | - | - | - | ||||
| diversus | diversa, diversum | tegengesteld, uiteenlopend | divers | diverse | divers | divers | |||
| dives | divitis | dives, dives | rijk | - | - | - | - | ||
| divitiae | divitiarum | f. | rijkdom | - | - | - | - | ||
| divido (dividĕre) | divisi, divisum | scheiden, verdelen | divisie ('verdeling'), individu, dividend ('winstuitkering'), devies ('zinspreuk'; < Fr. deviser ('keuvelen') < Vulg. Lat. devisare ('onderscheiden')) | division ('verdeling'), individual, dividend ('winstuitkering'), devise ('zinspreuk'; < Fr. deviser ('keuvelen') < Vulg. Lat. devisare ('onderscheiden')) | la division ('verdeling'), l'individu, le dividende ('winstuitkering'), la devise ('zinspreuk'; < Fr. deviser ('keuvelen') < Vulg. Lat. devisare ('onderscheiden')), deviser ('keuvelen'; < Vulg. Lat. devisare ('onderscheiden')) | Division ('verdeling'), Individu, Dividend ('winstuitkering'), Devise ('zinspreuk'; < Fr. deviser ('keuvelen') < Vulg. Lat. devisare ('onderscheiden')) | |||
| do (dare) | dedi, datum | geven | datum, data (lett. 'gegeven zaken'), datief, dateren | (to) date, data ('gegeven zaken'), dative | la date, le datif, dater ('dateren') | Datum, Dativ, datieren | |||
| addo (addĕre) | addidi, additum | toevoegen | addenda ('bijvoegsels', lett. 'de dingen die toegevoegd moeten worden') | to add, addition, addenda ('bijvoegsels', lett. 'die dingen die toegevoegd moeten worden') | - | Addenda ('bijvoegsels', lett. 'de dingen die toegevoegd moeten worden'), Addition ('toevoeging') | |||
| circumdo (circumdare) | omgeven | - | - | - | - | ||||
| condo (condĕre) | condidi, conditum | stichten, opbergen | - | to abscond ('onderduiken'), scoundrel ('schurk'; < Oudfr. escondre < excondere (etym. onz.)) | - | - | |||
| dedo (dedĕre) | dedidi, deditum | overgeven, uitleveren | - | - | - | - | |||
| dono (donare) | donavi, donatum | geven | doneren ('geven'), donor | donor, donation | donner, pardonner ('vergeven') | Pardon (< Fr. pardonner < Vulg. Lat. perdonare ('vergeven')) | |||
| donum | doni | n. | geschenk | - | - | le don ('cadeau') | - | ||
| edo (edĕre) | edi, esum | eten | obesitas (< ob + edere ('over eten')) | edible (eetbaar), obesity (< ob + edere ('over eten')) | l'obesité ( < ob + edere ('over eten')) | - | Oudgr. ἔδειν ('eten') | ||
| prodo (prodĕre) | prodidi, proditum | tonen, openbaar maken, verraden | - | - | - | - | |||
| reddo (reddĕre) | reddidi, redditum | (terug)geven, maken | rente ('teruggave'; < Vulg. Lat. rendere) | to render ('geven'; < Vulg. Lat. rendere) | rendre ('terugkeren'; < Vulg. Lat. rendere), rente ('teruggave' < Vulg. Lat. rendere) | Rente ('teruggave'; |
| | ||
| trado (tradĕre) | tradidi, traditum | overdragen, overgeven | traditie (datgene wat overgeleverd wordt), treiteren (lett. 'overdragen') | tradition (datgene wat overgeleverd wordt) traitor ('verrader' lett. 'degene die overlevert') | la tradition (datgene wat overgebracht wordt), le traître ('verrader' lett. 'degene die overbrengt') | Tradition (datgene wat overgeleverd wordt) | |||
| doceo (docēre) | docui, doctum | onderwijzen, uiteenzetten | docent, doceren, doctor, doctrine ('leer') | docent, doctor, doctrine ('leer') | le docteur, la doctrine | Dozent, dozieren, Doktor, Doktrine ('leer') | |||
| doleo (dolēre) | dolui | pijn hebben, (be)treuren | condoleren (< cum + dolere ('samen rouwen')) | to condole ('condoleren'; < cum + dolere ('samen rouwen')) | la condoléance (< cum + dolere ('samen rouwen')) | kondolieren (|
| | ||
| dolor | doloris | m. | pijn, verdriet, wrok | - | - | la douleur ('pijn') | - | ||
| dolus | doli | m. | list, bedrog | - | - | dolosif ('frauduleus') | - | ||
| domo (domare) | domui, domitum | temmen, bedwingen | dompteur ('dierentemmer'; < domitare (intens. v. domare)) | indomitable ('ontembaar') | dompter ('temmen'; < domitare (intens. v. domare)) | Dompteur ('dierentemmer'; < domitare (intens. v. domare)) | |||
| domus | domus | f. | huis, woonplaats | dom ('kerk') | dome ('koepel') | la dôme ('de koepel') | Dom ('kerk') | Ital. duomo ('domkerk') | |
| domi | thuis | - | - | - | - | ||||
| dominus | domini | m. | heer des huizes, heerser | dominee | don (< Ital. don ('heer')) | - | Don (< Ital. don ('heer')) | It. don ('heer') | |
| domo | van huis | - | - | - | - | ||||
| domum | naar huis | - | - | - | - | ||||
| donec | zolang als, totdat | - | - | - | - | ||||
| dormio (dormire) | slapen | dormitorium ('slaapzaal') | dorm(itory) ('slaapzaal') | dormir ('slapen'), dormeur ('slaper') | - | ||||
| dubito (dubitare) | onzeker zijn, aarzelen | - | to doubt | douter ('twijfelen') | - | ||||
| dubium | dubii | n. | twijfel | uitdrukking: in dubio zijn | doubt | le doute ('twijfel') | - | ||
| dubius | dubia, dubium | aarzelend, onzeker | dubieus | dubious | douteux ('twijfelachtig') | dubiös | |||
| duco (ducĕre) | duxi, ductum | leiden, doorbrengen; achten, beschouwen als | introduceren (lett. 'naar binnen leiden'), produceren (lett. 'voortbrengen'), aquaduct ('waterleiding'), viaduct ('wegleiding') | to introduce (lett. 'naar binnen leiden'), to produce (lett. 'voortbrengen'), aquaduct ('waterleiding'), viaduct ('wegleiding') | conduire (| produzieren (lett. 'voortbrengen'), Aquädukt ('waterleiding'), Viadukt ('wegleiding') |
| | ||
| adduco (adducĕre) | adduxi, adductum | brengen naar, brengen tot | - | to adduce | - | - | |||
| deduco (deducĕre) | deduxi, deductum | (omlaag) brengen, meenemen | deduceren | to deduce | déduire | deduzieren | |||
| duci | dat. van dux; inf prae. pass. van duco | zie ook dux | zie ook dux | zie ook dux | zie ook dux | ||||
| ducat | (hij, zij, het) leidt/brengt (conj. prae.) | zie ook duco | zie ook duco | zie ook duco | zie ook duco | ||||
| ducet | (hij, zij, het) zal leiden/brengen (fut.) | zie ook duco | zie ook duco | zie ook duco | zie ook duco | ||||
| ducit | (hij, zij, het) leidt/brengt (ind. prae.) | zie ook duco | zie ook duco | zie ook duco | zie ook duco | ||||
| dux | ducis | m. | leider | dukaat (munt met de beeltenis van een hertog erop) | duke | le duc, le ducat (munt met de beeltenis van een hertog erop) | Dukat (munt met de beeltenis van een hertog erop) | Ital. duce ('leider'), doge (Venetiaans leider) | |
| educo (educĕre) | eduxi, eductum | naar buiten leiden | educatie ('opvoeding'; < educare ('opvoeden')) | to educate ('opvoeden'; < educare ('opvoeden')) | eduquer ('opvoeden'; < educare ('opvoeden')) | Edukation ('opvoeding'; < educare ('opvoeden')) | |||
| induco (inducĕre) | induxi, inductum | brengen naar, tot iets bewegen | inductie | to induce, induction | induire, l'induction | Induktion | |||
| perduco (perducĕre) | perduxi, perductum | brengen door, - tot | - | - | - | - | |||
| reduco (reducĕre) | reduxi, reductum | terugvoeren | reduceren | to reduce | réduire | reduzieren | |||
| dulcis | dulcis, dulce | zoet, lieflijk | - | - | doux | - | Ital. dolce (bijvoorbeeld in: la dolce vita) | ||
| dum | terwijl, zolang als; totdat; (+ coni.) mits, als maar | - | - | - | - | ||||
| duo | duae, duo | twee | duet, dualisme (< dualis ('van twee')), dubbel (< duplex), dobbelen ('met twee dobbelstenen gooien'; < duplex) | duet, dualism (< dualis ('van twee')), double (< duplex) | deux, le dualisme (< dualis ('van twee')), double (< duplex) | Duett, Dualismus (< dualis ('van twee')) | Ital. due, Oudgr. δύω | ||
| durus | dura, durum | hard; onbeschaafd | durum (harde tarwesoort; (niet te verwarren met Turks dürüm ('opgerold'))) | durum (harde tarwesoort; (niet te verwarren met Turks dürüm ('opgerold'))) | dur | Durum (harde tarwesoort; (niet te verwarren met Turks dürüm ('opgerold'))) | |||
| eam | haar; deze (acc. vrl. van is) | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | ||||
| ecce, en | kijk! | - | - | ce, cet, ici, ceci (< Lat. ecce hoc ecce hic), celui/celle/ceux (< Lat. ecce + Fr. lui/elle/eux) | - | "ecce homo" Johan. XIX:5 | |||
| ego | ik | egocentrisch, egoïsme | egocentric | égoïsme, égotisme ('zelfverafgoding'), je ('ik'; < Oudfr. jo < io < Laatlat. eo < ego) | Ego ('het ik'), Egoismus ('egoïsme'), egozentrisch ('egocentrisch') | ἐγώ, alter ego (Cic.) | |||
| egregius | egregia, egregium | uitstekend, voortreffelijk | - | egregious ('kolossaal, opmerkelijk') | - | - | |||
| ei | (aan) hem, (aan haar), eraan; aan deze; zij, dezen (nom. mv. mnl.) | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | ||||
| eius | zijn, van hem; (van) haar; van het, zijn, ervan; van deze (gen. van is) | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | ||||
| emo (emĕre) | emi, emptum | kopen | emption ('aankoop'), redemption ('bevrijding'; < redimere < re + emere ('terugkopen')), to redeem ('vrijkopen, verlossen') | rédempteur ('verlossend'), rédimer ('vrijkopen'), rédemption ('verlossing', 'vrijkoping') | - | ||||
| exemplum | exempli | n. | voorbeeld, precedent | exemplaar, exemplarisch ('bij wijze van voorbeeld') | example ('voorbeeld'), exemplification ('verklaring'; < Lat. exemplificatio < exemplum + facere ('doen, maken')) | l'exemple ('voorbeeld') | Exempel ('voorbeeld') | ||
| praemium | praemii | n. | beloning | premie ('prijs') | premium ('beloning') | la prime ('vergoeding'), la préemption ('voorkoop') | Prämie ('premie') | ||
| enim | immers, want | - | - | - | - | ||||
| eo (ire) | ii, itum | gaan | - | - | futurale vormen j'irai ('ik zal gaan') en j'irais ('ik zou gaan'). NB: 'aller' komt niet van 'ire' | - | |||
| abeo (abire) | abii, abitum | weggaan | - | - | - | Abitur ('eindexamen') | |||
| adeo (adire) | adii, aditum | gaan naar, zich wenden tot | - | - | - | - | |||
| aditus | aditus | m. | toegang | - | adit ('toegang') | - | - | ||
| ambitio | ambitionis | f. | politieke campagne | ambitie, ambitieus (< Lat. ambo ('rond') + ire ('gaan')) | ambition (< Lat. ambo ('rond') + ire ('gaan')) | ambitieux ('ambitieus' < Lat. ambo ('rond') + ire ('gaan')) | Ambition ('ambitie'), ambitioniert ('eerzuchtig') | ||
| eat | (hij, zij, het) gaat (conj. prae) | - | - | - | - | ||||
| exeo (exire) | exii, exitum | uitgaan, weggaan | - | - | l'exeat ('bewijs van vrijlating, verlof') | - | exit/exeunt -> termen afgaande acteurs van toneel | ||
| exitium | exitii | n. | ondergang, verderf | - | - | - | - | ||
| exitus | exitus | m. | het uitgaan, uitgang, afloop, einde | - | exit ('uitgang'), issue ('uitgave, resultaat'; < Fr. isser < Lat. exire)) | - | Exitus ('uitgang') | ||
| ibat | (hij, zij, het) ging (impf.) | - | - | - | - | ||||
| ierat | (hij, zij, het) was gegaan (pqpf.) | - | - | - | - | ||||
| ierit | (hij, zij, het) ging, is gegaan (pf.); (hij, zij, het) ging, is gegaan (conj. pf.) | - | - | - | - | ||||
| iit/it | (hij, zij, het) ging, is gegaan (pf.) | - | - | - | - | ||||
| ineo (inire) | binnengaan | zie initium | zie initium | zie initium | zie initium | ||||
| initium | initii | n. | begin | initiatief ('begin, aanzet'), initiaal ('beginletter'), initiëren ('inwijden') | initial (adi. 'eerste', subst. 'initiaal') | initial ('eerste'), initier ('inleiden'), l'initiation ('inleiding'), l'initiative ('initiatief') | Initien ('begin'), Initio ('vanaf het begin') | ||
| intereo (interire) | interii, interitum | te gronde gaan, sterven | - | - | - | - | |||
| iret | (hij, zij, het) ging (conj. impf) | - | - | - | - | ||||
| isset | (hij, zij, het) was gegaan (conj. pqpf.) | - | - | - | - | ||||
| it | (hij, zij, het) gaat | - | - | - | - | ||||
| pereo perire) | perii, peritum | te gronde gaan | - | to perish ('vergaan'), perishable ('vergankelijk') | périr ('vergaan'), (im)périssable ('(on)vergankelijk'), dépérir ('wegkwijnen'; < Fr. de + périr) | - | |||
| praetor | praetoris | m. | praetor (magistraat, voornamelijk belast met de rechtspraak) | - | - | le prétoir ('rechtszaal') | - | pretoriaanse garde ('keizerlijke lijfwacht') | |
| redeo (redire) | redii, reditum | teruggaan, -komen, terecht komen | - | - | - | - | |||
| subeo (subire) | subii, subitum | naderen, in gedachten komen | - | - | subir ('ondergaan, dulden') | - | |||
| subito | plotseling | zie subitus | zie subitus | zie subitus | subito ('plotseling') | ||||
| subitus | subita, subitum | plotseling, onverwacht | subiet ('direct') | sudden ('plotseling'; < Oudfr. subdain < Lat. subitaneus < subitus) | subit(ement) ('plotseling'), soudain(ement) ('plotseling'; < Oudfr. subdain < Lat. subitus) | - | |||
| transeo (transire) | transii, transitum | overgaan, overtrekken, voorbijtrekken; voorbijgaan | transitief ('overgankelijk), trance ('toestand van gewijzigd bewustzijn') | transition ('overgang'), transit ('reis'), trance ('toestand van gewijzigd bewustzijn') | transir ('verkleumen'), le transit ('doorvoer'), transitive ('overgankelijk), la transe ('doodsangst'; < Eng. trance) | Trance ('toestand van gewijzigd bewustzijn'), Transit ('overgang') | |||
| eorum | van hen, hun; van deze (gen. van is) | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | ||||
| eos | hen; dezen (acc. mnl. van is) | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | ||||
| epistula | epistulae | f. | brief | epistel ('brief') | epistolary novel ('brievenroman'; populair genre in 18e en 19e eeuw) | l'épître ('brief'), l'épistolier ('brievenschrijver') | Epistel (brief) | Lat. epistula < Gr. ἐπιστολή 'gezonden' < ἐπιστέλλειν 'zenden' | |
| equus | equi | m. | paard | - | - | - | - | zebra < Port./It. zebra < Vulg. Lat. eciferu < Lat. equiferus 'wild paard' < equus + ferus 'wild' | |
| eques | equitis | m. | ruiter, ridder | - | equestrian ('ruiter') | - | Equestrik ('rijkunst, m.n. in circus') | ||
| equitatus | equitatus | m. | ruiterij | - | - | - | - | ||
| ergo | dus, dan | - | - | ergoter ('muggenziften') | - | "cogito, ergo sum" - René Descartes | |||
| erro (errare) | dwalen, zich vergissen | aberratie ('afwijking'; < ab + erratum), erratum ('drukfout'), armoede ('gebrek'; < Ned. uitdrukking 'in arren moede' (spijtig) < Middelned. 'in erren moede' < Middelned. 'erre' (in de war, boos, spijtig) < Lat. errare) | to err ('dwalen'), aberration ('afwijking'; < ab + erratum) | errer ('dwalen'), l'aberration ('afwijking'; < ab + erratum) | - | ||||
| error | erroris | m. | zwerftocht, dwaling, misvatting | - | error ('fout') | l'erreur ('vergissing'), erroné (verkeerd) | Erratum ('drukfout') | ||
| et | en, ook, zelfs | - | - | et ('en') | - | etc. ('enzovoorts' < et cetera 'en het overige') | |||
| etiam | ook, zelfs | - | - | - | - | ||||
| etiamsi | ook als | - | - | - | - | ||||
| etsi | hoewel | - | - | - | |||||
| eum | hem, deze (acc. mnl. van is) | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | zie is, ea, id | ||||
| evado (evadĕre) | evasi, evasum | te voorschijn komen, ontsnappen | evasie ('ontwijking') | to evade ('ontwijken'), evasion ('ontwijking') | évader ('ontvluchten'), l'evasion ('ontsnapping') | - | |||
| invado (invadĕre) | invasi, invasum | aanvallen, binnendringen | invasie ('vijandelijke inval') | invasion ('vijandelijke inval'), to invade ('vijandelijk gebied invallen') | envahir ('binnendringen'), l'invasion ('vijandelijke inval') | invadieren ('vijandig gebied aanvallen'), Invasion ('vijandelijke inval') | |||
| ex, e | uit, sinds; ten gevolge van, op grond van | ||||||||
| excito (excitare) | in beweging brengen, opjagen | exciteren ('opwekken') | to excite ('opjagen'), excited ('opgewonden') | l'excitation ('opwinding'), surexcitable ('overprikkelbaar'; < Fr. sur + excitable) | - | ||||
| exerceo (exercēre) | exercui, exercitum | intensief bezig houden, afmatten | exercitie ('militaire oefening'; < exercitium ('training') < exercitare (freq. v. exercere)), exerceren ('manoeuvreren') | exercise ('oefening'; < exercitium ('training') < exercitare (freq. v. exercere)) | exercer ('oefenen'), l'exercise ('oefening, training'; < exercitium ('training') < exercitare (freq. v. exercere)) | exerzieren ('militaire oefeningen doen'), Exerzitien ('militaire oefening'; < exercitium ('training') < exercitare (freq. v. exercere)) | |||
| exercitus | exercitus | m. | leger | - | - | - | - | ||
| existimo (existimare) | oordelen, menen | - | - | - | - | ||||
| expedio (expedire) | losmaken, bevrijden | expeditie ('onderzoekingstocht' < expeditionem < expeditum), expediënt ('redmiddel' < ptc. expediens) | expedition ('militaire campagne' < subst. expeditionem < ppp. expeditum) | expédier ('verzenden'), l'expédition ('onderzoekingstocht' < subst. expeditionem < ppp. expeditum), l'expédient ('uitweg' < ptc. expediens) | Expedition ('onderzoekingstocht' < expeditionem < expeditum), spedieren ('verzenden'), Spediteur ('verzender') | ||||
| expedit | het is dienstig, bruikbaar | - | - | - | - | ||||
| expeditus | onbelemmerd, slagvaardig, lichtgewapend | expediet ('voortvarend') | expeditious ('onbelemmerd') | expéditif ('voortvarend') | - | ||||
| impedimentum | impedimenti | n. | belemmering, pl.: bagage | - | - | les impediments ('hinderpalen') | - | ||
| impedio (impedire) | belemmeren | impediëren ('verhinderen') | impediment ('belemmering'; < Lat. impedimentem < impedire < in + pedes ('voor de voeten')) | - | - | ||||
| experior (experiri) | expertus sum | beproeven, proberen, ervaren, ondervinden | expert ('deskundige'; < expertus), experiment ('proef'; < experimentum < ppp v. experiri) | expert ('deskundige'; < expertus), experience ('ervaring'; < experientia), experiment ('proef'; < experimentum < ppp v. experiri) | l'expérience ('ervaring'; < experientia), l'expert ('deskundige'; < expertus), l'expertise ('deskundig onderzoek'; < expertus) | expert ('deskundige'; < expertus), Expertise ('ervaring'; < expertus) | |||
| explico (explicare) | uitleggen | expliciet ('uitdrukkelijk'; < explicitus), explicatie ('uitleg') | explication ('uitleg'; < explicationem), explicit ('uitdrukkelijk'; modern: 'pornografisch' < explicatus), exploit ('heldendaad, wapenfeit'; < Fr. esploit < Lat. explicitum 'uitgelegd, voltooid ding') | expliquer ('uitleggen'), l'explication ('uitleg'; < explicationem), explicite ('ondubbelzinnig'), l'exploit ('topprestatie'; < explicitum) | explizieren ('uitleggen'), Explikation ('uitleg'; < explicationem), explizit ('uitdrukkelijk'; < explicatus) | ||||
| ex(s)ilium | ex(s)ilii | n. | ballingschap, verbanning | - | exile ('verbanning' of 'banneling') | l'exil ('banneling') | Exil ('verbanning') | ||
| exstinguo (exstinguĕre) | exstinxi, exstinctum | uitblussen, vernietigen | exstinctie ('doving'; < exstinctio) | to extinguish ('blussen'), extinct ('uitgestorven'; < exstinctio) | l'extinction ('blussing'; < exstinctio), l'extincteur ('brandblusapparaat') | Extinktion ('verdelging'; < extinctionem) | |||
| exterus, exterior | extera, exterum; exterior, exterius | zich buiten bevindend | exterieur ('buitenkant'; < exterior) | exterior ('buitenkant') | extérieur ('buiten') | Exterieur ('buitenkant') | |||
| externus | externa, externum | uitwendig, uitheems | extern ('buiten iets liggend') | external ('buiten iets liggend') | externe ('buiten iets liggend') | extern ('buiten iets liggend') | |||
| extra | buiten | extra ('buitengewoon'), extravagant ('ongewoon uitbundig'; < extra + vagari ('dwalen')) | extra ('bijzonder'), strange ('vreemd' < Fr. étranger ('buitenlands') < Lat. extraneus ('buiten liggend) < extra), extravagant ('uitzinnig'; < extra + vagari ('dwalen')), extraordinary ('buitengewoon'; < extraordinarius < extra + ordo ('rij, orde')) | étranger ('buitenlands'), extravagant ('uitzinnig' < extra + vagari 'dwalen') | extra ('bijzonder'), extravagant ('uitzinnig' < extra + vagari 'dwalen'), extraordinär ('buitengewoon' < extraordinarius < extra + ordo 'rij, orde') | ||||
| extremus | extrema, extremum | superl.: buitenste, uiterste, laatste | extreem ('uiterst'), extremiteit ('uitersten') | extreme ('uiterst') | extrême ('uiterst') | extrem ('uiterst') | |||
| facio (facĕre) | facio, feci, factum | maken, doen; +2 acc maken tot | factor, infectie (< in + facio), chauffeur (< Fr. chauffer < Vulg. Lat. calefacio ('warm maken')), certificaat (< certus ('zeker') + facio), benefiet ('voorstelling of wedstrijd ten bate van een goed doel'; < bene ('goed') + factum) | factor, faction, feature (< factura), benefactor ('weldoener'; < bene + facio) | faire, sacrifier ('offeren'; < sacrum facio 'offer plegen') | Faktor, Fax (< fac + similis ('gelijk')), Disqualifikation (< dis + qualis + facio), Fazit ('conclusie, resultaat'), Zertifikat (< certus + facio) | |||
| affectus | affectus | m. | gemoedsgesteldheid, stemming | affectie ('aandoening, genegenheid, neiging') | to affect ('beïnvloeden') | l'affection ('aandoening, genegenheid, neiging') | Afffäre (< à faire (Fr.)), Affekt ('aandoening, genegenheid, neiging') | ||
| afficio (afficĕre) | afficio, affeci, affectum | iemand iets aandoen | affectie ('aandoening, genegenheid, neiging') | to affect ('beïnvloeden'), affection ('aandoening, genegenheid, neiging') | affecter ('beïnvloeden'), l'affection ('aandoening, genegenheid, neiging') | affizieren ('beïnvloeden') | |||
| conficio (conficĕre) | conficio, confeci, confectum | afmaken, vernietigen | confetti (< Ital. confetto (snoep dat met carnaval werd uitgedeeld)), konfijten ('in suiker inleggen', < confire (Fr.) < conficio (Lat.)), confectie ('in voorraad gemaakte kleding'; oorspr. 'een (met suiker of stroop) gemaakte artsenij') | to discomfit ('verwarren, in verlegenheid brengen'; wrsch. door betekenisverwarring met to discomfort), confection ('maken uit ingrediënten'; van snoep en medicijnen), confectionery ('zoetigheden, snoep') | confire ('inmaken'), la confection ('vervaardiging, confectie-industrie') | Konfetti, Konfekt ('bonbons'), Konfektion ('confectie, confectiekleding') | |||
| deficio (deficĕre) | deficio, defeci, defectum | afvallen, in de steek laten; opraken | defect, deficiëntie ('tekort, tekortkoming') | defect, deficit ('tekort, nadelig saldo, gebrek'), defective ('onvolledig'), deficient ('incompleet, onvolledig'), defector ('overloper, afvallige') | le déficit ('tekort, nadelig saldo'), défectueux ('gebrekkig, ondeugdelijk, kapot'), la défection ('afvalligheid'), indéfectible ('altijddurend, onfeilbaar') | Defizit ('deficit, tekort') | |||
| difficilis | difficilis, difficile | moeilijk | - | difficult, difficulty | difficile, la difficulté | diffizil | |||
| efficio (efficĕre) | efficio, effeci, effectum | tot stand brengen, bewerken | effect, efficiënt ('doelmatig') | effect, effective, efficient, efficacy ('werkzaamheid, doeltreffendheid') | l'effet, efficient, efficace ('doeltreffend, doelmatig, werkzaam') | Effekt, effektiv, effizient | |||
| facies | faciei | f. | gedaante, uiterlijk, gezicht | facet ('vlak van een veelvlakkig voorwerp; kant, aspect'; < Fr. facette < Vulg. Lat. facia), façade ('voorgevel van een gebouw'; < Ital. facciate < Vulg. Lat. facia), interface ('verbinding tussen twee systemen'; < inter + Eng. face) | face, superficial ('oppervlakkig'), to efface ('uitwissen'), to deface ('beschadigen, verminken'), surface ('oppervlakte') | la surface ('oppervlakte'), superficiel ('oppervlakkig'), la facette ('vlak van een veelvlakkig voorwerp; kant, aspect'; < Vulg. Lat. facia), la façade ('voorgevel van een gebouw'; < Ital. facciate < Vulg. Lat. facia), effacer ('uitwissen, overschaduwen, overtreffen') | Facette ('vlak van een veelvlakkig voorwerp; kant, aspect', < facette (Fr.) < facia (Vulg. Lat.)), Fassade ('voorgevel van een gebouw', < facciate (Ital.) < facia (Vulg. Lat.)) | ||
| facilis | facilis, facile | gemakkelijk | faciliteit ('hulpmiddel, voorziening'), faculteit ('hoofdafdeling van een universiteit of hogeschool') | facile ('makkelijk'), facility ('hulpmiddel, voorziening'), faculty ('hoofdafdeling van een universiteit of hogeschool; bepaalde wiskundige functie') | facile ('makkelijk'), facilité ('hulpmiddel, voorziening'), faculté ('hoofdafdeling van een universiteit of hogeschool; bepaalde wiskundige functie') | - | |||
| facinus | facinoris | n. | daad, wandaad | - | - | - | - | ||
| factum | facti | n. | daad, feit | feit | fact, artifact (< ars ('kunst') + factum ('daad')), feat ('daad'), forfeit ('boete, straf'; < foris ('buiten') + factum) | le fait | faktisch ('factisch, feitelijk, in feite'), Artefakt (< ars + factum 'kunst + daad') | ||
| factum est | het is gemaakt, het is gedaan; het is gebeurd | zie factum | zie factum | zie factum | zie factum | ||||
| officium | officii | n. | taak, plicht | akkefietje ('onaangename taak; kleinigheid'; ofwel < aqua + vitae 'water + leven', ofwel < officium door volksetymologie), officieel, officier, officieus ('zogenaamd officieel') | official, office, officer, to officiate ('officieel optreden') | l'office, officiel, officieux ('niet officieel'), officier ('officieel optreden') | Office, offiziell, Offizier | ||
| interficio (interficĕre) | interficio, interfeci, interfectum | doden | - | - | sur ces entrefaites ('inmiddels, intussen') | - | |||
| perficio (perficĕre) | perficio, perfeci, perfectum | voltooien | perfect | perfect | parfaire ('afmaken, voltooien, vervolmaken'), parfait, perfectible ('voor verbetering vatbaar') | perfekt | perfectumstam van het Latijnse/Griekse werkwoord | ||
| praefectus | praefecti | m. | opzichter, aanvoerder | prefect, prefectuur | prefect | le préfet ('prefect, rector (Be.)'), la préfecture | Präfekt, Präfektur | ||
| proficio (proficĕre) | proficio, profeci, profectum | vorderen; baten | profijt ('voordeel'), proficiat | proficient ('vakkundig, bekwaam'), profit ('winst') | le profit ('winst') | - | |||
| sufficio (sufficĕre) | sufficio, suffeci, suffectum | voldoende zijn, genoeg zijn | - | sufficient ('voldoende'), to suffice ('voldoende zijn') | suffire ('voldoende zijn'), suffisant ('voldoende, zelfingenomen') | suffizient ('voldoende'), süffisant ('zelfgenoegzaam, laatdunkend') | |||
| fallo (fallĕre) | fefelli, falsum | ontgaan, misleiden | failliet ('bankroet', < Ital. fallito), falen | to fail, fallacy ('vergissing, bedrog') | faillir ('falen'), falloir ('moeten, nodig hebben'), la faille ('fout') | fehlen ('falen, missen'), Fehler ('fout') | |||
| falsus | falsa, falsum | ongegrond, onwaar | fout (< Fr. faute < Vulg. Lat. fallita), vals, falsificatie ('vervalsing') | fault, false | falsificier, faute | falsifizieren, falsch | |||
| fama | famae | f. | (wat men zegt), gerucht, reputatie | ban ('straf, in het bijzonder verbanning, betovering'), faam ('reputatie; roem') | fame, infamy ('schanddaad') | fameux, l'infamie ('schanddaad') | Infamie ('schanddaad') | Oudgr. φήμι | |
| fames | famis | f. | honger | - | famine ('hongersnood, tekort'), famished ('uitgehongerd') | faim, famélique ('uitgehongerd, uitgemergeld'), affamer ('uithongeren') | - | ||
| familia | familiae | f. | huishouden, (slaven) personeel | familie | family | famille | Familie | pater familias = hoofd van de familie | |
| fas | (onverbuigbaar) onz. | n. | (goddelijk) recht | - | - | faste ('gunstig'), le jour faste ('geluksdag') | - | ||
| fas est | het is geoorloofd | - | - | zie fas | - | ||||
| fatum | fati | n. | (nood) lot | fee (< fée (Fr.) < fata ('fee, godin van het lot'), fataal ('noodlottig'), fata morgana ('luchtspiegeling, waanvoorstelling', fata + morgana 'fee Morgana') | fate, fatal ('noodlottig') | fatal ('noodlottig'), fatidique ('noodlottig', fatum + dico 'lot zeggen') | Fee (< fée (Fr.) < fata ('fee, godin van het lot'), fatal ('noodlottig') | ||
| nefas | (onverbuigbaar) onz. | n. | zonde | - | nefarious ('misdadig, schandelijk') | néfaste ('noodlottig, rampzalig'), le jour néfaste ('ongeluksdag') | - | ||
| fateor (fateri) | fassus sum | bekennen | professioneel (< professio < pro + fateor ('openlijk verkondigen, doceren')), confessie ('(geloofs)belijdenis'; < confessus, ppp. van con + fateor ('toegeven, openbaren, belijden')) | profession (< professio < pro + fateor ('openlijk verkondigen, doceren')), to confess ('toegeven, openbaren, belijden'; < con + fateor ('toegeven, openbaren, belijden')) | la profession ('beroep, belijdenis, openbare verklaring'; < professio < pro + fateor ('openlijk verkondigen, doceren')), confesser ('toegeven, openbaren, de biecht afnemen'; < con + fateor ('toegeven, openbaren, belijden')) | Profession (< professio < pro + fateor 'openlijk verkondigen, doceren'), Konfession ('confessie, geloofsbelijdenis, kerkgenootschap', < confessus ppp. van con + fateor 'toegeven, openbaren, belijden') | |||
| fatigo (fatigare) | vermoeien | - | fatigue ('vermoeidheid'), indefatigable ('onvermoeibaar') | la fatigue ('vermoeidheid'), infatigable ('onvermoeibaar') | - | ||||
| fax, facis | facis | f. | fakkel | fakkel (< facula, dimin. van fax) | - | - | Fackel (< facula, dimin. van fax) | ||
| felix | felicis | felix, felix | gelukkig, welvarend | zie felicitas | zie felicitas | zie felicitas | - | ||
| felicitas | felicitatis | f. | geluk | feliciteren (< felicito ('gelukkig maken')) | to felicitate (< felicito ('gelukkig maken')), felicity ('geluk') | féliciter (< felicito ('gelukkig maken')) | - | ||
| infelix | infelicis | infelix, infelix | ongelukkig | - | infelicity ('ongeluk') | - | - | ||
| femina | feminae | f. | vrouw | feminisme ('vrouwenbeweging') | female (< femella, dimin. van femina), feminine ('vrouwelijk'), effeminate ('verwijfd'; < ex + femina) | la femme, féminin ('vrouwelijk'), effeminé ('verwijfd'; < ex + femina) | feminin ('vrouwelijk'), Feminismus ('vrouwenbeweging') | ||
| fere, ferme | ongeveer, bijna (altijd) | - | - | - | - | ||||
| ferio (ferire) | slaan | interferentie ('het op elkaar inwerken; < inter ('onderling') + ferio) | to interfere ('op elkaar inwerken, hinderen'; < inter ('onderling') + ferio) | sans coup férir ('zonder slag of stoot'), féru ('verzot op, bezeten van'), la férule ('plak'; bijv. être sous la férule de quelq'un ('bij iemand onder de plak zitten')) | - | ||||
| fero (ferre) | tuli, latum | dragen, brengen, zeggen | lucifer (< lux ('licht') + fero), conifeer ('kegeldragende naaldboom'; < conus ('kegel') + fero) | legislation ('wetgeving', lex + fero 'wet brengen'), vociferous ('lawaaierig, luidruchtig', < vox + fero 'stem dragen'), somniferous ('slaapverwekkend', < somnum + fero 'slaap brengen'), pestiferous ('schadelijk, verderfelijk, vervelend', < pestis + fero 'ziekte dragen') | la législation ('wetgeving', lex + fero 'wet brengen'), somnifère ('slaapverwekkend') | Interferenz ('het op elkaar inwerken', < inter + fero 'onderling brengen', zie ook ferio, -ire) | |||
| affero (afferre) | attuli, allatum | ergens heen brengen, melden; veroorzaken | - | - | afférent ('betrekking hebbend op') | - | |||
| aufero (auferre) | abstuli, ablatum | wegnemen, ontnemen | - | ablation ('verwijdering') | l'ablation ('verwijdering') | - | naamval ablativus | ||
| bellum inferre | iemand de oorlog aandoen | zie bellum & infero | zie bellum & infero | zie bellum & infero | zie bellum & infero | ||||
| confero (conferre) | contuli, collatum | bijeenbrengen, vergelijken; (zich) begeven | conferentie ('bijeenkomst, vergadering') | conference ('bijeenkomst, vergadering'), to confer ('beraadslagen, verlenen') | la conférence ('bijeenkomst, vergadering, lezing'), conférer ('beraadslagen, verlenen'), la collation ('lichte maaltijd') | Konferenz ('bijeenkomst, vergadering') | aanduiding 'cf.' = confer, imperativus singularis | ||
| defero (deferre) | detuli, delatum | (omlaag) brengen, aanbrengen; (pass.) belanden | deferentie ('eerbied, achting') | to defer ('zich onderwerpen, uitstellen') | déferer ('voor de rechter brengen'), la déference ('eerbied, achting'), la délation ('het aanbrengen, verraad') | - | |||
| differo (differre) | distuli, dilatum | verspreiden, verschillen; uitstellen | differentiëren ('zich verschillend ontwikkelen, onderscheid maken; zekere wiskundige bepaling uitvoeren') | different, indifferent ('onverschillig') | différent, indifférent ('onverschillig'), dilatoire ('uitstellend, vertragend') | Differenz | |||
| effero (efferre) | extuli, elatum | naar buiten dragen, uitspreken; verheffen | - | to elate ('verrukken, in vervoering brengen') | - | - | |||
| infero (inferre) | intuli, inlatum | brengen naar, bezorgen | infereren ('afleiden') | to infer ('concluderen, impliceren, inhouden'), inference ('gevolgtrekking') | inférer ('concluderen') | - | |||
| offero (offerre) | obtuli, oblatum | tonen, (aan)bieden | offeren, offerte ('prijsopgave') | to offer | offrir ('(zich) aanbieden'), l'offre ('aanbieding, voorstel') | Offerte ('aanbieding') | |||
| perfero (perferre) | pertuli, perlatum | overbrengen, verdragen | - | - | - | - | |||
| praefero (praeferre) | praetuli, praelatum | verkiezen boven | prefereren ('de voorkeur geven aan'), prelaat ('kerkvorst') | to prefer ('de voorkeur geven aan'), prelate ('kerkvorst') | préférer ('de voorkeur geven aan'), le prélat ('kerkvorst'), se prélasser ('zijn gemak ervan nemen') | Prälat ('kerkvorst') | |||
| profero (proferre) | protuli, prolatum | te voorschijn brengen | - | to profer ('uitbrengen, uiten, uitspreken') | proférer ('uitbrengen, uiten, uitspreken') | ||||
| refero (referre) | rettuli, relatum | (terug)brengen, berichten, rapporteren; (met se) terugkeren | relatie ('verhouding'), refereren ('verwijzen'), referaat ('voordracht, verslag'), referendum ('volksstemming'; lett. 'dat wat gerapporteerd moet worden') | to relate ('in verband staan met, verhalen, berichten, in verband brengen'), to refer ('verwijzen, terugvoeren tot'), referendum ('volksstemming'; lett. 'dat wat gerapporteerd moet worden') | la relation ('verband, betrekking, verslag'), se reférer à ('zich beroepen op, verwijzen naar'), la corrélation ('onderling verband'; lett. 'het zich tot elkaar verhouden') | Referenz ('verwijzing'), Referat ('voordracht, verslag, afdeling'), Korrelation ('onderling verband'; lett. 'het zich tot elkaar verhouden'), Referendum ('volksstemming', gerundi(v)um) | |||
| refert | het is van belang | zie refero | zie refero | zie refero | zie refero | ||||
| transfero (transferre) | transtuli, translatum | overbrengen | transfereren ('overdragen, overbrengen') | to transfer ('overdragen, overbrengen'), to translate ('vertalen, interpreteren, omzetten') | transférer ('overdragen, overbrengen'), la translation ('overdracht') | transferieren ('overdragen, overmaken') | |||
| ferrum | ferri | n. | ijzer, zwaard | - | ferrous ('van ijzer') | le fer ('ijzer, ijzeren voorwerp'), ferrer ('beslaan, aan de haak slaan'), la ferraille ('oud ijzer, kleingeld'), la ferronnerie ('(sier)smeedwerk') | - | in de scheikunde: ferrum = ijzer en ferro- = ijzerhoudend | |
| ferus | fera, ferum | wild, ruw | fier ('zelfbewust, trots'; < Fr. fier ('wild, woest, ongetemd')), zebra (< Port. evra < Vulg. Lat. equiferus (< equus ('paard') + ferus)) | fierce ('zelfbewust, trots'; < Fr. fier ('wild, woest, ongetemd'), zebra (< Port. evra < Vulg. Lat. equiferus (< equus ('paard') + ferus)), feral ('wild') | fier ('trots'), farouche ('wild, fel, schuw') | - | |||
| fera | ferae | f. | wild dier | zie ferus | zie ferus | zie ferus | - | ||
| ferox | ferocis | ferox, ferox | wild, strijdlustig, hooghartig | - | ferocity ('woestheid, gewelddadigheid') | la férocité ('woestheid, wreedheid') | - | ||
| fessus | fessa, fessum | moe, uitgeput | - | - | - | - | |||
| fides | fidei | f. | vertrouwen, betrouwbaarheid; trouw; bescherming | fideel ('vertrouwelijk, vrolijk'; < fidelis ('trouw, betrouwbaar')), bonafide ('te goeder trouw'), malafide ('onbetrouwbaar'), op de bonnefooi ('op goed geluk', ofwel < Fr. de bonne foi < Lat. bona fide ('met goed vertrouwen'), ofwel < Fr. bonne voie ('goede weg')) | faith, fidelity ('trouw'; < fidelitas ('trouw, betrouwbaarheid')), bona fide ('te goeder trouw') | la foi ('geloof, trouw, vertrouwen'), la fidélité ('trouw, betrouwbaarheid'; < fidelitas ('trouw, betrouwbaarheid')), l'infidélité | fidel ('fideel, vrolijk') | ||
| fidus | fida, fidum | trouw, betrouwbaar | zie fides | zie fides, to defy ('uitdagen, trotseren'; < Oudfr. desfier < Lat. dis ('ont-') + fidus) | zie fides, défier ('uitdagen, trotseren'; < Oudfr. desfier < Lat. dis ('ont-') + fidus), se méfier de ('wantrouwen'; < malus + fidus) | - | |||
| figo (figĕre) | fixi, fixum | vasthechten, doorboren | fiksen (< fixum, ppp. van figo), fiks ('krachtig, flink'; < fixum, ppp. van figo), fiche ('speelpenning, archiefkaart'; < Fr. fiche (oorspr. 'doorn, stekel)), affiche ('aanplakbiljet'), fixeren ('doen vastzitten') | to fix (< fixum, ppp. van figo), to crucify ('kruisigen'; < crux ('kruis') + figo), suffix ('achtervoegsel'), prefix ('voorvoegsel'), to affix ('toevoegen, aanhechten, vastmaken') | ficher ('gooien, geven, inhalen'), fixer ('bevestigen, vaststellen, fixeren'), affiche ('aanplakbiljet'), le suffixe ('achtervoegsel'), le préfixe ('voorvoegsel, netnummer') | fix ('vlug, snel, vast'; < fixum, ppp. van figo), fixen ('drugs spuiten'; < fixum, ppp. van figo), Fiche ('speelpenning'; < Fr. fiche (oorspr. 'doorn, stekel')) | |||
| filius | filii | m. | zoon | - | filial ('kinder-'), affiliation ('band, verwantschap') | le fils ('zoon'), filial ('kinder-'), la filiation ('verwantschap, samenhang'), l'affiliation ('toetreding, opname') | Filiale ('filiaal') | ||
| filia | filiae | f. | dochter | filiaal ('bijkantoor, depotwinkel' < lett. 'dochtervestiging') | zie filius | zie filius, la fille ('dochter') | zie filius | ||
| fingo (fingĕre) | finxi, fictum | vormen, verzinnen | fictie ('verzinsel'; < fictum, ppp. van fingo), fingeren ('verzinnen, voorwenden'), veinzen ('huichelen, voorwenden'; < Mdd. Ned. vensen < Lat. pf. finxi) | fiction ('verzinsel'; < fictum, ppp. van fingo), to feign ('huichelen, voorwenden'; < Fr. feindre ('doen alsof, voorwenden')) | la fiction ('verzinsel'; < fictum, ppp. van fingo), feindre ('doen alsof, voorwenden') | Fiktion ('verzinsel'; < fictum, ppp. van fingo), fingieren ('verzinnen, fingeren'), Finte ('schijnbeweging, afleidingsmanoeuvre'; < Laatlat. fincta) | |||
| finio (finire) | (be)eindigen, begrenzen | financiën ('geldzaken'; < Mdd. Lat. fino, 'geld betalen'), definiëren ('betekenis omschrijven, grenzen bepalen') | to finish, finite ('eindig, begrensd, beperkt'; < finitum, ppp. van finio), to define ('betekenis omschrijven, grenzen bepalen') | finir ('beeindigen'), infini ('oneindig, onbegrensd'), la finance ('geldwezen, bankwezen'; < Mdd. Lat. fino ('geld betalen')), définir ('betekenis omschrijven, grenzen bepalen') | Finanz ('geldwezen, financiers'; < Mdd. Lat. fino ('geld betalen')) | ||||
| finis | finis | m. | eind, doel, grens; (pl) gebied | fijn (o.i.v. Midd. Lat. finus, 'verfijnd'), finish, finale (< Lat. finalis ('laatste')) | fine (o.i.v. Midd. Lat. finus, 'verfijnd'), final (< Lat. finalis ('laatste')) | le fin ('einde'), fin ('fijn, verfijnd'; o.i.v. Midd. Lat. finus ('verfijnd')), fignoler ('nauwkeurig afwerken') | fein (o.i.v. Midd. Lat. finus ('verfijnd')), Finish, Finesse | ||
| fio (fieri) | fio, factus sum | (gemaakt) worden, gebeuren | fiat ('goedkeuring'; lett. 'laat het gebeuren', conj. adhort.) | fiat ('goedkeuring'; lett. 'laat het gebeuren', conj. adhort.) | - | - | |||
| factus | facta, factum | ptc. pf. pass. van facio; ptc. pf. van fieri | zie facio | zie facio | zie facio | zie facio | |||
| confirmo (confirmare) | versterken, bevestigen | confirmeren ('bevestigen') | to confirm ('bevestigen') | confirmer ('bevestigen') | konfirmieren ('bevestigen') | ||||
| flamma | flammae | f. | vlam | vlam, flamberen ('een gerecht overgieten met een sterk alcoholhoudende drank en deze aansteken'; < Fr. flamber < Lat. flammula ('vlammetje')), flamingo (< Sp. flamenco ('vleeskleurig')) | flame, flammable ('brandbaar'), to inflame ('opwinden, kwaad maken') | la flamme, le flambeau ('toorts, fakkel, kandelaar'; < Lat. flammula 'vlammetje'), inflammable ('ontvlambaar, brandbaar') | flimmern ('flikkeren, glinsteren'), flambieren ('een gerecht overgieten met een sterk alcoholhoudende drank en deze aansteken'; < Fr. flamber < Lat. flammula ('vlammetje')) | ||
| flecto (flectĕre) | flexi, flexum | buigen, veranderen | reflex ('onwillekeurige reactie'; < re ('terug') + flecto), flexibel ('buigzaam'), circumflex ('samentrekkingsteken (^), dakje'; < circum ('rondom') + flecto) | flexible ('buigzaam'), reflection ('weerspiegeling, overdenking'), to deflect ('(doen) afbuigen'), circumflex ('samentrekkingsteken (^), dakje'; < circum ('rondom') + flecto) | flexible ('buigzaam'), la reflection ('weerspiegeling, overdenking, opmerking'; < re ('terug') + flecto), le réflexe ('onwillekeurige reactie; '< re ('terug') + flecto), circonflexe ('samentrekkingsteken (^), dakje'; < circum ('rondom') + flecto) | flexibel ('buigzaam', < flexibilis 'buigzaam'), Flexion ('verbuiging, vervoeging', < flexum ppp. van flecto) | |||
| fleo (flēre) | (be)wenen | - | feeble ('zwak'; < flebilis ('betreurenswaardig')), to bleat ('blaten') | faible ('zwak'; < flebilis ('betreurenswaardig')), affaiblir ('verzwakken') | - | ||||
| fluctus | fluctus | m. | golf | fluctueren ('veranderlijk zijn, schommelen'; < fluctuo) | fluctuation ('golfbeweging, schommeling'; < fluctuo) | la fluctuation ('golfbeweging, schommeling'; < fluctuo) | Fluktuation ('golfbeweging, schommeling'; < fluctuo) | ||
| fluo (fluĕre) | fluxi | (voort)stromen | - | fluid ('vloeibaar'; < fluidus ('stromend')), fluent ('vloeiend'), influence ('invloed'), superfluous ('overbodig'; < super ('eroverheen') + fluo), affluent ('rijk, welvarend') | fluide ('vloeibaar', < fluidus 'stromend'), l'influence ('invloed', < in + fluo 'in stromen'), superflu ('overbodig', < super + fluo 'overheen stromen'), affluer ('toestromen, samenstromen', < ad + fluo 'naar stromen'), l'effluve ('uitwaseming, uitstraling', < ex + fluo 'uit stromen') | fluid ('vloeibaar', < fluidus 'stromend') | scheikundig element fluor | ||
| flumen | fluminis | n. | rivier | - | - | - | - | ||
| fluvius | fluvii | m. | rivier | - | - | la fleuve ('de rivier') | - | ||
| foedus | foederis | n. | verdrag, verbond | federatie ('bondgenootschap'; < foedero 'verbinden') | federation ('bondgenootschap'; < foedero ('verbinden')) | la fédération ('bondgenootschap'; < foedero ('verbinden')), la confédération ('statenbond') | Föderation ('bondgenootschap'; < foedero ('verbinden')) | ||
| foedus | foeda, foedum | afschuwelijk, schandelijk | - | - | - | - | |||
| fons | fontis | m. | bron | fontein (< fontanus ('bij een bron behorend')) | fountain (< fontanus ('bij een bron behorend')) | la fontaine (< fontanus ('bij een bron behorend')) | Fontäne (< fontanus ('bij een bron behorend')) | ||
| forma | formae | f. | vorm, uiterlijk, schoonheid | vorm, formeel ('vormelijk'), formule ('vaste regel'; < formula 'vormpje'), formulier (< formula 'vormpje'), conform ('in overeenstemming met'; < cum + forma), informeren (< in + forma, lett. 'de vorm (voor iemand) duidelijk maken'), uniform ('eenvormig'; < unus + forma) | form, formal ('vormelijk'), formula ('vaste regel', < formula 'vormpje'), to inform (< in + forma, lett. 'de vorm (voor iemand) duidelijk maken'), uniform ('eenvormig', < unus + forma 'één vorm') | la forme, formel ('vormelijk'), la formule ('vaste regel', < formula 'vormpje'), la fromage ('kaas'; < formage, gemaakt in een vorm), conformer ('in overeenstemming brengen met, aanpassen aan'; < cum + forma), uniforme ('eenvormig'; < unus + forma) | Form, formell ('vormelijk'), Formel ('formule, formulering', < formula 'vormpje') | ||
| forte | toevallig | - | - | - | - | ||||
| fortuna | fortunae | f. | lot, toeval, geluk, (pl.) fortuin, bezit | fortuin ('lot, kapitaal') | fortune ('lot, geluk, rijkdom') | la fortune ('lot, kans, fortuin') | - | ||
| fortis | fortis, forte | dapper, sterk, krachtig | fors, fort, forceren ('doordrijven, openbreken'; < Vulg. Lat. fortio < Laatlat. fortia ('geweld')), comfort ('materieel gemak'; < Oudfr. confort ('moed') < Lat. cum + fortis) | force, fortress ('fort'), effort ('inspanning', < ex + fortis 'uit sterk'), to comfort ('troosten, bemoedigen', < cum + fortis 'met sterk'), to fortify ('versterken, verstevigen', < fortis + facio 'sterk maken') | fort ('sterk, stevig'), forcer ('kracht zetten, dwingen, forceren', < fortio (Vulg. Lat.) < fortia (Laatlat. 'geweld')), l'effort ('kracht, moeite', < ex + fortis 'uit kracht'), la forteresse ('vesting, gevangenis'), conforter ('versterken', < cum + fortis 'met sterk') | forsch ('krachtig, energiek'), Fort ('fort'), forcieren ('doordrijven, openbreken', < fortio (Vulg. Lat.) < fortia (Laatlat. 'geweld')) | |||
| fortiter | adv. van fortis | zie fortis | zie fortis | zie fortis | zie fortis | ||||
| forum | fori | n. | markt, plein, het openbare leven | forum ('groep discussiërende deskundigen, website om op te discussiëren'), forensisch ('gerechtelijk'; < forensis 'tot het forum/de gerechtsplaats behorend') | forum ('groep discussiërende deskundigen, website om op te discussiëren'), forensic ('gerechtelijk'; < forensis 'tot het forum/de gerechtsplaats behorend') | le forum ('forum(discussie)'), le for intérieur ('geweten') | Forum ('groep discussiërende deskundigen, website om op te discussiëren') | ||
| frango (frangĕre) | fregi, fractum | breken, vernietigen | fractie ('gedeelte'; < fractum, ppp. van frango), fragment ('deel'; < fragmentum ('afgebroken stuk')), fractuur ('botbreuk'), refrein (< Oudfr. refraindre ('breken, verzachten, moduleren') < Lat. refringere ('breken')) | fragment ('deel'; < fragmentum ('afgebroken stuk')), fracture ('botbreuk'), fraction ('breuk, gedeelte'; < fractum, ppp. van frango), refrain ('refrein; < Oudfr. refraindre ('breken, verzachten, moduleren') < Lat. refringere ('breken')), to infringe ('schenden, overtreden, inbreuk maken'), to defray ('financieren, betalen'; < Fr. defraier < Lat. defrango) | la fraction ('breuk, gedeelte', < fractum ppp. van frango), le fragment ('deel', < fragmentum 'afgebroken stuk'), fracture ('botbreuk'), le refrain ('refrein', < refraindre (Oudfr., 'breken, verzachten, moduleren') < refringere 'breken'), l'infraction ('schending, overtreding', < in + frango 'in breken'), l'effraction ('inbraak', < ex + frango 'uit breken') | Fraktion ('gedeelte', < fractum ppp. van frango), Fraktur ('botbreuk') | |||
| frater | fratris | m. | broer | broer, frater ('lid van een geestelijke orde'), confrater ('ambtgenoot') | brother, friar ('monnik, broeder'), fraternity ('broederschap'), fratricide ('broedermoord'; < frater + caedo ('doden')) | le frère ('broer, monnik'), la fraternité ('broederschap'), le fratricide ('broedermoord'; < frater + caedo ('doden')), le confrère ('collega, ambtsgenoot') | Frater ('lid van een geestelijke orde'), Fraternität ('broederschap') | ||
| fraus | fraudis | f. | bedrog, misleiding | fraude ('valsheid in geschrifte'), frauduleus ('oneerlijk, bedrieglijk') | fraud ('valsheid in geschrifte') | la fraude ('valsheid in geschrifte') | - | ||
| frequens | talrijk, regelmatig (voor)komend | frequent ('herhaaldelijk') | frequent ('herhaaldelijk'), infrequent ('zeldzaam') | fréquent ('herhaaldelijk') | frequent ('herhaaldelijk') | ||||
| frigus | frigoris | n. | kou, koelheid | - | fridge (afk. v. refrigerator ('koelkast')), refrigeration ('afkoeling, invriezing') | refroidir ('koelen, afschrikken') | |||
| frigidus | frigida, frigidum | koud, koel | frigide ('koud, koel, seksueel ongevoelig') | frigid ('koud, koel, onvriendelijk') | froid ('koud'), frileux ('kouwelijk') | frigide ('koud, koel, seksueel ongevoelig') | |||
| frons | frontis | f. | voorhoofd, gezicht, voorzijde | front ('voorzijde'), confronteren ('met iets onaangenaams in aanraking brengen'; lett. 'naar iemands voorhoofd brengen') | front ('voorzijde'), to confront ('confronteren, het hoofd bieden aan'; lett. 'voorhoofden samen brengen'), effrontery ('brutaliteit'; lett. 'het voorhoofd naar voren brengen'), to affront ('beledigen'; lett. 'naar iemands voorhoofd brengen') | le front ('voorzijde'), confronter ('confronteren, het hoofd bieden aan'), affronter ('beledigen'; lett. 'naar iemands voorhoofd brengen'), effronté ('schaamteloos, brutaal', lett. 'met het voorhoofd naar voren') | Front ('voorzijde, voorgevel'), konfrontieren ('confronteren, het hoofd bieden aan'), Affront ('belediging'; lett. 'naar iemands voorhoofd gebracht') | ||
| fruor (frui) | fructus sum | genieten | - | fruition ('vervulling, realisatie') | - | - | |||
| fructus | fructus | m. | vrucht | vrucht, fruit (< Fr. fruit < fructus) | fruit (< Fr. fruit < fructus) | le fruit ('vrucht, opbrengst, winst'), fructueux ('vruchtbaar, succesvol') | Frucht | ||
| frumentum | frumenti | n. | koren, voedsel | - | - | le froment ('tarwe') | - | ||
| frustra | tevergeefs, zonder reden | frustreren ('dwarsbomen, belemmeren'; < Lat. frustro ('misleiden, teleurstellen')) | to frustrate ('dwarsbomen, belemmeren'; < Lat. frustro ('misleiden, teleurstellen')) | frustrer ('tekortdoen, teleurstellen') | frustrieren ('dwarsbomen, belemmeren', < Lat. frustro ('misleiden, teleurstellen')) | ||||
| fuga | fugae | f. | vlucht, verbanning | - | - | fugace ('vluchtig, voorbijgaand') | - | ||
| effugio (effugĕre) | effugio, effugi | wegvluchten, ontlopen | zie fugio | zie fugio | zie fugio | zie fugio | |||
| fugio (fugĕre) | fugi | vluchten | centrifuge ('wasdroger', lett. 'toestel met middelpuntvliedende beweging') | fugitive ('vluchteling'), refuge ('toevluchtsoord') | fuir ('vluchten'), le refuge ('toevluchtsoord'), le/la transfuge ('overloper') | Zentrifuge ('wasdroger', < centrum + fugio 'midden vluchten') | |||
| fundo (fundĕre) | fudi, fusum | gieten, storten, uiteenslaan | fusie ('ineensmelting'; < fusum, ppp. van fundo), diffuus ('verspreid, vaag, onscherp'; < dis ('uiteen') + fundo), fondue (< Fr. fondre ('gieten') < fundo) | fusion ('ineensmelting'; < fusum, ppp. van fundo), diffusion ('verspreiding, diffusie'; < dis ('uiteen') + fundo), to refund ('terugbetalen'), to confound ('verbazen, verwarren'; lett. 'samengieten' -> 'onoverzichtelijk maken') | fondre ('smelten, gieten'), fuser ('branden, afdruipen (van een kaars)', < fusum ppp. van fundo), la fusion ('smelting, fusie',< fusum ppp. van fundo), la foison ('overvloed') | Fondue (< fondre (Fr.) < fundo) | |||
| effundo (effundĕre) | effudi, effusum | uitgieten, uitstorten | - | effusion ('ontboezeming, uitstroming') | l'effusion ('ontboezeming') | - | |||
| infundo (infundĕre) | infudi, infusum | gieten in/op | infuus ('vloeistof bestemd om in de aderen te brengen') | to infuse ('ingieten, bezielen') | l'infusion ('aftreksel, kruidenthee, het laten trekken') | Infusion ('vloeistof bestemd om in de aderen te brengen') | |||
| funus | funeris | n. | dood, begrafenis | funest ('noodlottig, verderfelijk'), funerair ('betreffende een begrafenis') | funeral ('begrafenis') | funèbre ('somber, doods, treurig'), funeste ('fataal, verderfelijk') | - | ||
| furo (furĕre) | bezeten zijn | zie furor | zie furor | zie furor | zie furor | ||||
| furor | furoris | m. | razernij, hartstocht | furie ('razende woede'), furore ('grote opgang, succes'; < Ital. furore) | fury ('razende woede') | la fureur ('woede, hartstocht') | Furor ('razende woede'), Furore ('grote opgang, succes'; < Ital. furore) | ||
| gaudeo (gaudēre) | gavisus sum | blij zijn | - | to rejoice ('verheugen' < Oudfr. rejoiss- < rejoir < re + joir < gaudere), to enjoy ('vermaken' < Oudfr. enjoir < en + joir < gaudere) | jouir ('genieten' < Oudfr. joier < Lat. gaudere), réjouir ('verheugen' < re + jouir) | - | |||
| gaudium | gaudii | n. | blijdschap | joyeus ('vrolijk'; < Fr. joyeux ('blij') < Lat. gaudia) | joy ('vreugde'; < Oudfr. joie < Lat. gaudia) | la joie ('vreugde'), joyeux ('blij') | - | ||
| gavisus | gavisa, gavisum | zich verheugend | - | - | - | - | |||
| gavisus sum | ik heb me verheugd | - | - | - | - | ||||
| gero (gerĕre) | gessi, gestum | dragen, doen, zich gedragen; (met se); zich gedragen | suggestie ('voorstel'; < Fr. suggestion < Lat. suggestionem < suggerere ('onder iets brengen, aanbieden') < sub + gerere), congestie ('ophoping'; < Fr. congestion < Lat. congestio < congerere 'bijeenbrengen' < con + gerere), gesticuleren ('gebaren maken'; < Fr. gesticuler < Lat. gesticulari 'gebaren maken' < gesticulus (dimin.) < gestus 'beweging' < gerere) | gest ('verhaal, beroemde daad'; < Fr. geste < Lat. gestum), to congest ('bij elkaar brengen'; < Lat. congerere ('samenbrengen') < cum + gerere), register ('register' < Mdd. Lat. registrum < regesta ('opgetekende dingen') < regerere 'terugbrengen, noteren' < re + gerere) | gérer ('...'), le geste ('...'; < gestum), digérer ('...'; < dis + gerere), suggestion ('voorstel'; < Lat. suggestionem < suggerere 'onder iets brengen, aanbieden' < sub + gerere) | sich gerieren ('zich gedragen') | gerundium en gerundivum | ||
| bellum gero | oorlog voeren | - | - | - | - | ||||
| gigno (gignĕre) | genui, genitum | voortbrengen | genitaliën ('voortplantingsorganen'; < Lat. geno (parallelvorm v. gigno), genitief ('betrekking hebbend op afkomst'; < ppp. genitus) | genitals ('voortplantingsorganen'; < Lat. geno (parallelvorm v. gigno), genitive ('betrekking hebbend op afkomst'; < ppp. genitus) | génital ('geslachts-'; | Genital ('voortplantingsorgaan'; < Lat. geno (parallelvorm v. gigno), Genetiv ('betrekking hebbend op afkomst'; < ppp. genitus) | Oudgr. γίγνομαι ('worden') |
| ||
| genitor | genitoris | m. | vader | - | - | - | - | ||
| gens | gentis | f. | geslacht, volk, land | - | gentle ('goedgeboren', i.e. uit een goed geslacht; < Oudfr. gentil ('nobel')) | les gens ('mensen'), la gendarme ('politie'; | - |
| | |
| genus | generis | n. | afkomst, geslacht, soort | generaal ('algemeen'; < Lat. generalis ('met betrekking tot allen', itt. specialis) < gen. generis), generiek ('eigen aan de soort'; < gen. generis), genereus ('vrijgevig'; < Midfr. généreux ('nobel') < generis + osus ('vol van')) | generic ('behorend tot een grote groep objecten'; < gen. generis), general ('algemeen'; | général ('algemeen'; | general ('algemeen'; < Lat. generalis ('met betrekking tot allen', itt. specialis) < gen. generis), generös ('vrijgevig'; |
| | |
| ingenium | ingenii | n. | aanleg, karakter, talent | ingenieus ('vernuftig'), ingenieur ('afgestudeerde aan een hogere technische school') | ingenious ('vernuftig'), engineer ('afgestudeerde aan een hogere technische school') | ingénieux ('vernuftig'), l'ingénieur ('afgestudeerde aan een hogere technische school') | ingeniös ('vernuftig'), Ingenieur ('afgestudeerde aan een hogere technische school') | ||
| gladius | gladii | m. | zwaard | gladiator ('zwaardvechter'; | gladiator ('zwaardvechter'; | le gladiateur ('zwaardvechter'; | Gladiator ('zwaardvechter'; |
| | |
| gloria | gloriae | f. | roem | glorie ('roem'), glorieus ('roemrijk'; | glory ('roem'), glorious ('roemrijk'; | la gloire ('roem'), glorieux ('roemrijk'; | Glorie ('roem'), glorios ('roemrijk'; |
| | |
| Graecus (bijv. nw.) | Grieks | Grieks, grecisme ('ontleend aan het Grieks') | Greek, grecism ('ontleend aan het Grieks') | le grec ('het Grieks') | griechisch ('Grieks') | ||||
| Graecus (zst. nw.) | Graeci | m. | Griek | Griek | Greek | le Grec ('de Griek') | Grieche ('Griek') | ||
| gratia | gratiae | f. | gunst, charme, dank; (+ gen.) omwille van | gratie ('gunst'), gratis (< gratiis ('voor dank')), gracieus ('bevallig'; | grace ('gunst'), gracious ('bevallig'; | la grâce ('bevalligheid'), gracieux ('bevallig'; < Lat. gratiae + osus ('vol van')), gratuit ('gratis') | gratis ('gratis'; | It. grazie ('bedankt'), Sp. gracias ('bedankt') |
| |
| gratia (+gen). | omwille van | - | - | - | - | ||||
| gratus | grata, gratum | dankbaar, aangenaam | - | - | - | - | |||
| ingratus | ingrata, ingratum | ondankbaar | - | - | - | - | |||
| gravis | gravis, grave | zwaar, ernstig | grief ('klacht'; | gravity ('zwaarte(kracht)'; < Lat. gravitas), grief ('verdriet'; | grave ('ernstig, gewichtig'), la gravité ('zwaarte(kracht)'; | - |
| | ||
| grex | gregis | m. | kudde, groep | segregatie ('afzondering'; | to segregate ('isoleren'; | la ségrégation ('afzondering'; | Segregation ('afzondering'; |
| | |
| habeo (habēre) | habui, habitum | hebben, houden, beschouwen | rehabilitatie ('eerherstel'), melaats ('aan lepra lijdend'; verbastering v. Fr. malade < male-habitum ('er slecht aan toe' > 'ziek')) | able ('in staat'; < habilis ('in staat tot hanteren', 'geschikt')), inhibition ('officiëel verbod') | avoir ('hebben'), habile ('bevoegd', 'knap', 'handig'), malade (< male-habitum ('er slecht aan toe' > 'ziek')) | Habilitation ('doceerrecht aan de universiteit') | |||
| adhibeo (adhibēre) | adhibui, adhibitum | er bij halen, aanwenden, gebruiken | - | - | - | - | |||
| debeo (debēre) | debui, debitum | verschuldigd zijn, moeten | debet ('financiële schuld') | debt ('schuld'), due ('verplicht'), duty ('verplichting'), to endeavour ('doorzetten'; < Fr. mettre en dever ('iets in het moeten plaatsen' > 'zich tot iets verplichten')) | dévoir ('moeten'), les dévoirs ('huiswerk'), débiteur ('schuldenaar') | Debet ('schuld'), Debitor ('schuldenaar') | |||
| habito (habitare) | wonen, bewonen | habitat ('leefomgeving van een dier'), cohabiteren ('geslachtsgemeenschap hebben') | habitat ('leefomgeving van een dier'), inhabitant ('inwoner'), cohabitation ('geslachtsgemeenschap') | l'habitat ('leefomgeving van een dier'), inhabitable ('onbewoonbaar') | Habitat ('leefomgeving van een dier'), Kohabitation ('geslachtsgemeenschap') | ||||
| habitus | habitus | m. | toestand, houding, kleding | habijt ('monniksgewaad') | habit ('gewoonte') | l'habitude ('gewoonte'), s'habiller ('zich kleden') | Habit ('monniksgewaad'), habituell ('bij wijze van gewoonte') | ||
| praebeo (praebēre) | praebui, praebitum | aanbieden, (met se) zich betonen | prebende ('kerkelijke functie waar men salaris voor krijgt'; < praebenda ('dingen die gegeven moeten worden')) | - | la prébende ('kerkelijke functie waar men salaris voor krijgt'; < praebenda ('dingen die gegeven moeten worden')) | - | |||
| prohibeo (prohibēre) | prohibui, prohibitum | afhouden van, verhinderen | prohibitiestelsel ('beleid tegen het invoeren van buitenlandse producten') | to prohibit ('verbieden'), Prohibition ('verbod op alcohol begin 20e eeuw in de Verenigde Staten') | prohiber ('verbieden') | Prohibition ('verbod'), Prohibitivsystem ('beleid tegen de invoer van buitenlandse producten') | |||
| haec | nom. ev. vrl. van hic 'deze'; nom./acc. mv. onz. van hic 'deze' | - | - | - | - | ||||
| haereo (haerĕre) | haesi, haesum | vast blijven zitten | coherent ('samenhangend'), cohesie ('onderlinge aantrekkingskracht van moleculen') | coherent ('samenhangend'), cohesion ('samenhang', 'onderlinge aantrekkingskracht van moleculen') | cohérent ('samenhangend'), cohésion ('samenhang', 'onderlinge aantrekkingskracht van moleculen') | Kohärent ('samenhangend'), Kohärenz ('onderlinge aantrekkingskracht van moleculen') | |||
| haud | niet | - | - | - | - | ||||
| herba | herbae | f. | gras, kruid | herbivoor ('planteneter'), salade (< Lat. herba salata ('gezouten groente')) | herb ('kruid'), salad (< Lat. herba salata ('gezouten groente')), herbicide ('onkruidverdelgingsmiddel') | l'herbe ('gras', 'planten'), herbeux ('grasrijk') | herbikol ('op planten levend'; < herba + colo ('bewonen')), Herbivore ('planteneter') | ||
| hercules/hercle | bij Hercules! (uitroep) | - | - | - | - | ||||
| hic, haec, hoc | deze, dit | ad hoc ('voor een specifiek geval'), hocus-pocus (verbastering van Kerklat. hoc est corpus ('dit is het lichaam (van Christus)')) | ad hoc ('voor een specifiek geval'), hocus-pocus (verbastering van Kerklat. hoc est corpus ('dit is het lichaam (van Christus)')) | Langue d'Oc ('Occitaans'; taal in Zuid-Frankrijk waarin men voor het woord 'ja' het woord 'oc' (deze, dit) gebruikt) | ad hoc ('voor een specifiek geval'), Hocus-Pocus (verbastering van Kerklat. hoc est corpus ('dit is het lichaam (van Christus)')) | ||||
| hic (bijw.) | hier | - | hic et nunc ('hier en nu') | ici ('hier'), hic et nunc ('onmiddelijk') | - | ||||
| hinc | hiervandaan, hierdoor | - | encore ('nog'; < Vulg. Lat. hinc ad horam ('vanaf hier tot aan het (juiste) moment')) | encore ('nog'; < Vulg. Lat. hinc ad horam ('vanaf hier tot aan het (juiste) moment')) | - | ||||
| huc | hierheen | - | - | hucher ('de honden roepen') | - | ||||
| hiems | hiemis | f. | winter, storm | - | hiemal ('winters') | hiémal ('winters') | hiemal ('winters') | ||
| hoc | nom./acc./abl. ev. onz. van hic 'deze'; abl. ev. mnl. van hic 'deze' | - | - | Langue d'Oc ('Occitaans'; taal in Zuid-Frankrijk waarin men voor het woord 'ja' het woord 'oc' (deze, dit) gebruikt) | - | ||||
| homo | hominis | m. | mens, man | hommage ('eerbetoon'; i/d Middeleeuwen had "man" specifiek de betekenis "leenheer") | homage ('eerbetoon'; i/d Middeleeuwen had "man" specifiek de betekenis "leenheer") | l'homme ('mens', 'man'), l'hommage ('eerbetoon'; i/d Middeleeuwen had "man" specifiek de betekenis "leenheer") | Hommage ('eerbetoon'; i/d Middeleeuwen had "man" specifiek de betekenis "leenheer") | Sp. hombre ('man', 'mens') | |
| humanus | humana, humanum | menselijk, beschaafd, ontwikkeld | humaan ('menswaardig') | human ('menselijk'), humane ('menswaardig'), humanity ('de mensheid') | humain ('menselijk', 'menswaardig'), l'humanité ('de mensheid') | human ('menswaardig') | |||
| honor | honoris | m. | eer, aanzien, hoger ambt | honorabel ('eerbiedwaardig'), honorarium ('salaris'), honoreren ('belonen', 'goedkeuren') | honour ('eer'), honoree ('geëerde'), honourable ('eerbiedwaardig') | l'honneur ('eer', 'eerbewijzen'), honorable ('eerbiedwaardig'), déshonorer ('onteren') | Honneur ('eerbewijs'), honorabel ('eerbiedwaardig'), honorieren ('belonen', 'goedkeuren') | ||
| honestum | honesti | n. | het eervolle, het moreel goede | zie honestus | zie honestus | zie honestus | zie honestus | ||
| honestus | honesta, honestum | eervol | - | honest ('eerlijk') | honnête ('eerlijk') | honett ('netjes') | |||
| hora | horae | f. | uur, seizoen | uur, horloge ('klokje'; < hora + Gr. lego ('vertellen')), horoscoop (uit de stand van de sterren tijdens jouw geboorte-uur afgeleide toekomstvoorspelling) | hour ('uur'), year ('jaar'; oorspr. 'ieder terugkerend tijdstip' > 'jaar', 'seizoen', 'uur') | l'heure ('uur', 'tijdstip'), alors ('nu goed', 'welaan'; < lett. 'naar het (huidige) moment') | Uhr ('tijdstip', 'klok') | ||
| hortor (hortari) | aansporen | - | exhortation ('aansporing') | l'exhortation ('aansporing', 'vermaning') | - | ||||
| horum | gen. mnl./onz. mv. van hic 'deze' | - | - | - | - | ||||
| hostis | hostis | m. | (staats)vijand | hostiel ('vijandig') | hostile ('vijandig') | hostile ('vijandig') | hostil ('vijandig') | ||
| huius | gen./dat. ev. mnl./onz. van hic 'deze' | - | - | - | - | ||||
| humus f. | humi | f. | grond | humus (bepaald bodemtype, veel in de tropen gevonden), postuum ('na iemands dood', lett. 'na de grond' > 'na de begrafenis') | inhumation ('begrafenis'; lett. 'in de grond stoppen') | l'inhumation ('begrafenis', lett. 'in de grond stoppen') | Humus (bepaald bodemtype, veel in de tropen gevonden), postum ('na iemands dood', lett. 'na de grond' > 'na de begrafenis') | ||
| humilis | humilis, humile | laag, onaanzienlijk | - | to humiliate ('vernederen'), humble ('bescheiden') | humiliant ('vernederend'), l'humilité ('nederigheid') | humil ('nederig') | |||
| iaceo (iacēre) | iacui | liggen | - | gist ('hoofdgedachte', 'essentie', 'kern'; < Oudfr. gist ('het ligt') < Lat. iacet), adjacent ('nabijliggend', 'aangrenzend'), joist ('steunbalk'; < Oudfr. giste < Oudfr. gesir < Lat. iaceo) | adjacent ('aangrenzend') | - | |||
| iacio (iacĕre) | werpen, gooien | traject (< trans ('over') + iacio), injectie ('inspuiting'), ejaculeren ('zaad uitstorten'; < e + iacio 'uit gooien'), abject ('laag, verachtelijk'; < ab ('weg') + iacio) | to reject ('afwijzen, verwerpen'; < re ('terug') + iacio), to inject ('injecteren, inbrengen'), to eject ('uitwerpen'), interjection ('tussenwerpsel, kreet'), trajectory ('baan (van projectielen)'; < trans ('over') + iacio) | le trajet ('afstand, tocht'; < trans ('over') + iacio), l'injection ('injectie'), rejeter ('teruggooien, verwerpen, wegwerpen'; < re ('terug) + iacio) | - | ||||
| adicio (adicĕre) | adicio, adieci, adiectum | toevoegen | - | adjective ('bijvoeglijk naamwoord'; < ad ('bij') + iacio) | l'adjectif ('bijvoeglijk naamwoord'; < ad ('bij') + iacio) | Adjektiv ('bijvoeglijk naamwoord'; < ad ('bij') + iacio) | |||
| deicio (deicĕre) | deicio, deieci, deiectum | omlaag werpen | - | to deject ('omlaag werpen') | déjeter ('krom maken') | - | |||
| iacto (iactare) | werpen, slingeren, pochen op | jet ('straalvliegtuig'; < Fr. jeter < iacto) | jet ('straalvliegtuig'; < Fr. jeter < iacto) | jeter ('gooien') | - | ||||
| obicio (obicĕre) | obicio, obieci, obiectum | voor iemand (iets) neergooien, verwijten | object (< ob ('tegemoet') + iacio) | object (< ob ('tegemoet') + iacio) | l'objet (< ob +iacio 'tegemoet gooien') | Objekt (< ob ('tegemoet') + iacio) | |||
| iam | reeds, al, weldra | - | - | déjà ('sinds', < dès + Fr. ja ('reeds') < iam), jamais ('ooit', < Fr. ja + Fr. mais ('meer')) | - | ||||
| ibi | daar | - | - | y ('er, erheen, eraan, erdoor') | - | ||||
| ictus | ictus | m. | stoot, slag | - | - | - | - | ||
| ideo | daarom | - | - | - | - | ||||
| igitur | dus | - | - | - | - | ||||
| ignis | ignis | m. | vuur | - | to ignite ('ontbranden, aansteken') | - | - | ||
| ille | die | - | - | il, elle, le, la, les | - | ||||
| illic | daar | - | - | - | - | ||||
| illuc | daarheen | - | - | - | - | ||||
| imago | imaginis | f. | beeld, gestalte | imago ('beeld van iets of iemand in de publieke opinie'), imaginair ('denkbeeldig') | image ('beeld, reputatie') | l'image ('beeld, reputatie') | Imago ('beeld van iets of iemand in de publieke opinie') | ||
| imitor (imitari) | nabootsen | imiteren ('nabootsen, namaken') | to imitate ('nabootsen, namaken') | imiter ('nabootsen, namaken') | imitieren ('nabootsen, namaken') | ||||
| immensus | immensa, immensum | onmetelijk | immens ('onmetelijk, ontzaglijk') | immense ('onmetelijk, ontzaglijk') | immense ('onmetelijk, ontzaglijk') | immens ('onmetelijk, ontzaglijk') | |||
| immineo (imminēre) | imminui | zich verheffen boven, bedreigen | imminent ('dreigend, op handen zijnd') | imminent ('dreigend, op handen zijnd') | imminent ('dreigend, op handen zijnd') | imminent ('dreigend, op handen zijnd') | |||
| immo | integendeel, liever gezegd, sterker nog | - | - | - | - | ||||
| impero (imperare) | bevelen | - | imperative ('noodzakelijk, dwingend, autoritair'; < imperatus, ppp. van impero) | imperative ('gebiedend, dwingend'; < imperatus, ppp. van impero) | - | ||||
| imperator | imperatoris | m. | opperbevelhebber, keizer | - | emperor ('keizer') | l'empereur ('keizer') | - | ||
| imperium | imperii | n. | heerschappij, opperbevel; rijk | imperium ('groot rijk') | empire ('groot rijk') | l'empire ('groot rijk') | Imperium ('groot rijk') | ||
| impleo (implēre) | (ver)vullen | - | to implement ('toepassen, verwezenlijken') | - | - | ||||
| compleo (complēre) | (ver)vullen | compleet (< completus, ppp. van compleo), compliment (< Oudsp. complimiento ('plichtsvervulling, beleefdheid')), complement ('aanvulling') | complete (< completus, ppp. van compleo), compliment (< Oudsp. complimiento ('plichtsvervulling, beleefdheid')), to accomplish ('vervullen'), to comply ('gehoorzamen'), complement ('aanvulling') | complet (< completus, ppp. van compleo), le compliment (< Oudsp. complimiento ('plichtsvervulling, beleefdheid')), accomplir ('vervullen'), le complément ('aanvulling') | komplett (< completus, ppp. van compleo), Kompliment (< Oudsp. complimiento ('plichtsvervulling, beleefdheid')), Komplement ('aanvulling') | ||||
| in | + abl.: in, op, + acc.: naar; jegens | in, inbeelden, incident ('storend voorval'; < in + cadere ('vallen')), infuus ('vloeistof bestemd om in de aderen te brengen'; < in + fundo ('gieten')), inheems ('binnenlands') | in, to insert ('invoegen'; < in + sero ('verbinden')), to infuse ('ingieten, bezielen'; < in + fundo ('gieten')), investigation ('onderzoek'; < in + vestigo ('zoeken')) | en, entrer, l'infusion ('aftreksel, kruidenthee, het laten trekken', < in + fundo ('gieten')) | in, Implantat ('implantaat'; < in + planto ('stekken')), Implosion ('implosie'; < in + plaudo ('slaan')) | ||||
| inanis | inanis, inane | leeg, ijdel | - | inane ('leeg, zinloos') | l'inanité ('leegte, zinloosheid') | - | |||
| incolumis | incolumis, incolume | ongedeerd | - | - | - | - | |||
| inde | daarvandaan, daarna, ten gevolge daarvan | - | - | - | - | ||||
| inferior | inferioris | inferior, inferius | lager, minder | inferieur ('lager') | inferior ('lager') | inférieur ('lager') | inferior ('lager') | ||
| inferi | inferorum | m. | bewoners van de onderwereld | zie inferior | zie inferior | zie inferior | zie inferior | ||
| ingens | ingentis | ingens, ingens | reusachtig | - | - | - | - | ||
| inquam, inquit | ik zeg, hij zegt, - zei | - | - | - | - | ||||
| insula | insulae | f. | eiland | - | isle ('eiland'), isolated ('geïsoleerd', < Ital. isolato < Lat. insulatus ('tot een eiland gemaakt')), peninsula ('schiereiland'; < Lat. paene insula 'bijna een eiland') | l'île ('eiland'), isolé ('geïsoleerd', < isolato (Ital.) < insulatus (Lat., 'tot een eiland gemaakt'), la péninsule ('schiereiland, < paene insula 'bijna eiland') | Insel ('eiland'), Isolation ('isolatie', < isolato (Ital.) < insulatus (Lat., 'tot een eiland gemaakt') | ||
| inter | tussen, tijdens | intern ('inwendig, inwonend'), introduceren ('invoeren'; < inter + duco ('leiden')) | to intervene ('tussenbeide komen'; < inter + venio ('komen')), interlude ('pauze, tussenspel'; < inter + ludo ('spelen')) | interdire ('verbieden'; < inter + dico ('zeggen')), international (< inter + natio ('land')) | Interaktion ('interactie'; < inter + actio ('handeling')), Intervention ('tussenkomst', < inter + venio ('komen')) | ||||
| inter se | onderling, (met) elkaar | - | - | - | - | ||||
| interdum | soms | - | - | - | - | ||||
| interea | intussen | - | - | - | - | ||||
| interim | intussen | interim ('tussentijds, tijdelijk') | interim ('tussentijds, tijdelijk') | interim ('tussentijds, tijdelijk') | interim ('tussentijds, tijdelijk') | ||||
| intra | binnen | zie intro | zie intro | zie intro | zie intro | ||||
| intro (intrare) | binnenkomen | entree, enteren ('een vijandig schip aanklampen'; < Sp. entrar ('binnenvallen, veroveren') < intro) | to enter | entrer | entern ('binnengaan') | ||||
| invitus | invita, invitum | niet willend | - | - | - | - | |||
| invito (invitare) | uitnodigen | inviteren ('uitnodigen') | to invite ('uitnodigen') | inviter ('uitnodigen') | invitieren ('uitnodigen') | ||||
| ira | irae | f. | woede | - | - | l'ire ('woede') | - | ||
| irascor (irasci) | boos worden/zijn | - | irascible ('prikkelbaar'; < Laatlat. irascibilis < Lat. irascor) | irascible ('prikkelbaar'; < Laatlat. irascibilis < Lat. irascor) | - | ||||
| iratus | irata, iratum | boos | - | irate ('boos') | - | - | |||
| is, ea, id | deze, dit, hij, zij, het | - | - | - | - | ||||
| idem | dezelfde | identiteit (< Laatlat. identitas < Lat. identidem ('steeds weer') < idem et idem) | identity (< Laatlat. identitas < Lat. identidem ('steeds weer') < idem et idem) | l'identité (< Laatlat. identitas < Lat. identidem ('steeds weer') < idem et idem) | Identität(< Laatlat. identitas < Lat. identidem ('steeds weer') < idem et idem) | ||||
| idem ac/atque | dezelfde als | zie idem | zie idem | zie idem | zie idem | ||||
| ipse | zelf, juist, precies | - | - | même ('dezelfde'; < Fr. meïsme < Vulg. Lat. metipse ('geheel dezelfde')) | - | ||||
| iste, ista, istud | die, dat | - | - | - | - | ||||
| ita | zo | - | - | - | - | ||||
| itaque | (en) daarom, dus | - | - | - | - | ||||
| item | op dezelfde wijze | item ('programmapunt'; in Mdd. Lat. en Mdd. Ned. gebruikt in opsommingen, vanuit En. betekenis 'programmapunt') | item ('programmapunt'; adj. gebruikt in opsommingen en zo betekenisverschuiving naar 'punt uit een opsomming') | - | Item ('programmapunt'; in Mdd. Lat. en Mdd. Ned. gebruikt in opsommingen, vanuit En. betekenis 'programmapunt') | ||||
| Italia | Italiae | f. | Italië | Italië | Italy | l'Italie | Italien | ||
| iter, itineris | itineris | n. | reis, mars, weg, route | - | itinerant ('rondreizend'; < Laatlat. itinero ('rondreizen' < iter) | errer ('dwalen'; < Laatlat. itinero < iter | - | ||
| iterum | weer | - | to reiterate ('herhalen'; < re + iterare ('weer herhalen') | réitérer ('herhalen'; < re + iterare ('weer herhalen') | iterieren ('herhalen'; < itero ('herhalen')) | ||||
| iubeo (iubēre) | iussi, iussum | bevelen | - | - | - | - | |||
| iussum | iussi | n. | bevel, dat wat bevolen is | - | - | - | - | ||
| iugum | iugi | n. | juk, bergrug | juk ('tuig van trekdieren, last') | subjugation ('onderwerping'; < subiugo < sub + iugum ('onder juk')) | - | - | ||
| iungo (iungĕre) | iunxi, iunctum | verbinden | joint ('hasjsigaret'; oorsp. 'geheime samenkomst', betekenisverandering door associatie met roken van opium), junta ('besturend comité'; < iuncta ppp. van iungo ('samenkomst')) | to join (< Oudfr. joindre < iungo), juncture ('toestand'; < iunctura pfa. van iungo), junction ('verbinding, knooppunt'), joint ('verbinding, hasjsigaret'; oorsp. 'geheime samenkomst', betekenisverandering door associatie met roken van opium), junta ('besturend comité'; < iuncta ppp. van iungo ('samenkomst')) | joindre ('verbinden'), la jointure ('gewricht, naad'; < iunctura pfa. van iungo), la jonction ('verbinding'), disjoindre ('scheiden'; < dis + iungo ('uiteen verbinden')), rejoindre ('teruggaan naar'; < re + iungo ('terug verbinden') | Junta ('besturend comité'; < iuncta ppp. van iungo ('samenkomst')) | |||
| cuncti | cunctae, cuncta | alle(n) | |||||||
| cuncta | cunctorum | n. | alles | ||||||
| coniungo (coniungĕre) | coniunxi, coniunctum | verbinden | conjunctivus ('aanvoegende wijs') | conjunctive ('aanvoegende wijs') | la conjonction ('voegwoord, ontmoeting'), la conjoncture ('omstandigheden'; < coniunctura pfa. van coniungo) | Konjunktiv ('aanvoegende wijs') | |||
| coniunx | coniugis | m. | echtgenoot, echtgenote | - | - | - | - | ||
| Iuppiter | Iovis | m. | Juppiter | joviaal ('hartelijk'; < iovialis ('betreffende Jupiter') | jovial ('hartelijk'; < iovialis ('betreffende Jupiter') | - | jovial ('hartelijk'; < iovialis ('betreffende Jupiter') | ||
| ius | iuris | n. | recht | jury (< Oudfr. jurer < Lat. iuro ('zweren')), juridisch ('rechtskundig'; < iuridicus < ius + dico ('recht spreken')), jurisprudentie ('rechtsopvatting'; < ius + prudentia ('recht kennis')) | jury (< Oudfr. jurer < Lat. iuro ('zweren')), jurisdiction ('rechtspraak, rechtsbevoegdheid'; < ius + dico ('recht spreken')), juridical ('rechtskundig'; < iuridicus < ius + dico ('recht spreken')) | jury (< Oudfr. jurer < Lat. iuro ('zweren')), juridique ('rechtskundig'; < iuridicus < ius + dico ('recht spreken')), la jurisprudence ('rechtspraak'; < ius + prudentia ('recht kennis')) | Jury (< Oudfr. jurer < Lat. iuro ('zweren')), juridisch ('rechtskundig'; < iuridicus < ius + dico ('recht spreken')), Jurisprudenz ('rechtsopvatting'; < ius + prudentia ('recht kennis')) | ||
| iniuria | iniuriae | f. | onrecht | - | injury ('verwonding') | l'injure ('belediging, schade') | - | ||
| iudex | iudicis | m. | rechter | - | - | le juge ('rechter') | - | ||
| iudico (iudicare) | oordelen | - | to judge ('oordelen'; < Oudfr. juger < Lat. iudico) | juger ('oordelen'), le jugement ('oordeel, vonnis'), | - | ||||
| iudicium | iudicii | n. | proces, oordeel; vonnis | judicieel ('rechtelijk') | prejudice ('vooroordeel'; < prae + iudicium ('voortijdig oordeel'), judicial ('rechtelijk') | prejudice ('nadeel'; < prae + iudicium ('voortijdig oordeel'), judicial ('rechtelijk') | judiziell ('rechterlijk') | ||
| iure | met recht, terecht | - | - | - | - | ||||
| iustus | iusta, iustum | rechtvaardig | juist (< Fr. juste < iustus), justitie ('rechterlijke macht'; < justitia ('rechtvaardigheid')) | just (< Fr. juste < iustus), justice ('rechtvaardigheid'; < justitia), to justify ('rechtvaardigen'; < iustus + facio ('rechtvaardig maken')) | juste, la justesse ('juistheid'), la justice ('rechtvaardigheid'; < justitia), justifier ('rechtvaardigen'; < iustus + facio ('rechtvaardig maken')) | - | |||
| iuventus | iuventutis | f. | jeugd, jonge mensen | - | - | - | - | ||
| iuvenis | iuvenis | m. | jonge man (tussen 20 en 40 jaar) | junior (comp. van iuvenis) | juvenile ('jeugdig'), junior (comp. van iuvenis) | jeune ('jong'), juvénile ('jeugdig'), junior (comp. van iuvenis) | juvenil ('jeugdig') | ||
| iuvo (iuvare) | iuvi, iutum | helpen | - | - | - | - | |||
| adiuvo (adiuvare) | adiuvi, adiutum | helpen | adjudant ('onderofficier'; < Sp. ayudar < Lat. adiuto freq. van adiuvo) | aid (< Oudfr. aide < adiuta ppp. van adiuvo), adjutant ('onderofficier'; < adiuto freq. van adiuvo) | aider (< adiutum ppp. van adiuvo), l'adjudant ('onderofficier'; < Sp. ayudar < Lat. adiuto freq. van adiuvo) | - | |||
| iuvat me | ik heb plezier in | - | - | - | - | ||||
| labor (labi) | lapsus sum | (weg)glijden, instorten | labiel ('met onevenwichtige persoonlijkheid'), lawine ('vallende sneeuw'; < Laatlat. labina ('het uitglijden, val')) | to collapse ('vallen', 'uitglijden'), to elapse (verstrijken') | le laps ('verloop') | Lawine ('vallende sneeuw'; < Laatlat. labina ('het uitglijden, val')) | |||
| labor | laboris | m. | inspanning, beproeving | - | labour ('arbeid'), elaborate ('in detail uitgewerkt') | le labeur ('hard werk'), laborieux ('ijverig'), le labour ('het omploegen'), les labours ('omgeploegd land') | - | ||
| laboro (laborare) | zich inspannen, het zwaar te verduren hebben | laboratorium (lett. 'werkplaats'), collaboratie ('samenwerking met de vijand') | laboratory (lett. 'werkplaats') | le laboratoire (lett. 'werkplaats'), la collaboration ('samenwerking met de vijand') | laborieren ('zich inspannen', 'lijden'), Labor / Laboratorium (lett. 'werkplaats') | ||||
| lacrimo (lacrimare) | huilen | - | lachrymator ('traangas') | larmoyant ('droevig', 'huilerig') | - | ||||
| lacrima | lacrimae | f. | traan | lachrymose ('huilerig', 'droevig') | la larme ('traan', 'verdriet') | - | |||
| laedo (laedĕre) | laesi, laesum | kwetsen, beledigen | dwarslaesie ('kwetsuur aan de rugzenuwbaan'), elisie ('uitstoting'; < elido < Lat. e(x) + laedere) | to collide ('botsen'), lesion ('kwetsuur', 'verwonding') | léser ('benadelen', 'schaden'), la collision ('botsing'), l'élision ('uitstoting'; < elido < Lat. e(x) + laedere) | lädieren ('beschadigen') | |||
| laetus | laeta, laetum | vrolijk, glanzend | - | - | la liesse ('vreugde', 'uitbundigheid') | - | |||
| lapis | lapidis | m. | steen | lapidair ('kort en krachtig'; vanwege de bondige taal van inscripties in steen) | lapidation ('steniging') | la lapidation ('steniging'), lapidaire ('kort en krachtig'; vanwege de bondige taal van inscripties in steen) | lapidar ('kort en krachtig'; vanwege de bondige taal van inscripties in steen) | ||
| lateo (latēre) | latui | verborgen zijn | latent ('verborgen', 'onderhuids aanwezig') | latent ('verborgen', 'onderhuids aanwezig') | latent ('verborgen', 'onderhuids aanwezig') | latent ('verborgen', 'onderhuids aanwezig') | |||
| latus | lateris | n. | zijde, zijkant | bilateraal ('van twee kanten') | collateral ('onderpand'; oorspr. 'van dezelfde kant', d.w.z. 'deel van dezelfde ruil'), bilateraal ('van twee kanten') | lez ('dichtbij', lett. 'aan de kant van'; alleen in plaatsnamen bijv. Peronne-lez-Binche), equilateral ('van beide kanten') | bilateral ('van twee kanten') | ||
| latus | lata, latum | breed, ruim, uitgestrekt | latifundiaat ('grootgrondbezit'; < latus ('breed') + fundus ('bodem')) | latitude ('breedtegraad') | la latitude ('breedtegraad') | Latitüde ('breedtegraad') | |||
| late | wijd en zijd, breed | - | - | - | - | ||||
| laudo (laudare) | prijzen | - | - | - | Laudatio ('lofrede') | ||||
| laus, laudis | laudis | f. | lof, roem | cum laude ('met lof') | cum laude ('met lof') | cum laude ('met lof') | cum laude ('met lof') | ||
| legatus | legatus | m. | onderbevelhebber, gezant; gouverneur | delegeren ('uitbesteden', lett. 'iemand op pad sturen'), delegatie ('gezantschap'), legaat ('afgezant') | legate ('afgezant'), delegate ('vertegenwoordiger') | le légat ('afgezant'), la délegation ('gezantschap') | Legat ('afgezant') | ||
| legio | legionis | f. | legioen | legioen ('legerafdeling'), legio ('in groten getale'; door de assocatie met een leger ontstaan) | legion ('groot aantal', 'legioen') | la légion ('groot aantal', 'legioen') | Legion ('groot aantal', 'legioen') | ||
| lego (legĕre) | legi, lectum | verzamelen, (uit)kiezen; lezen | selecteren, lectuur, legende ('sage', lett. 'dat wat gelezen moet worden'), les (< Fr. la leçon) | lesson ('les'; < Lat. lectionem 'voorlezing'), to select, legend ('sage', lett. 'dat wat gelezen moet worden'), lecture ('lezing') | les légumes ('groente', lett. 'de bijeengezochten', 'geplukten'), la leçon ('les'), la lecture | Legende ('sage', lett. 'dat wat gelezen moet worden'), Lektion ('les'), Lektüre | |||
| colligo (colligĕre) | collegi, collectum | verzamelen | collectie ('verzameling'), collecte ('inzameling') | collection ('verzameling') | la collection ('verzameling'), colliger ('verzamelen') | Kollektion ('verzameling'), Kollekte ('inzameling') | |||
| deligo (deligĕre) | delegi, delectum | (uit)kiezen | - | - | - | - | |||
| eligo (eligĕre) | elegi, electum | uitkiezen | elite ('bovenlaag van de bevolking'; < Fr. élit < Lat. electum ('uitgekozen')), electoraat ('kiezers') | elections ('verkiezingen') | élite ('bovenlaag van de bevolking'), les élections ('verkiezingen') | Elite ('bovenlaag van de bevolking'; < Fr. élit < Lat. electum ('uitgekozen')) | |||
| intellego (intellegĕre) | intellexi, intellectum | bemerken, begrijpen | intelligent ('slim'), intellect ('verstand') | intelligence, intellectual | l'intelligence, intelligible ('begrijpelijk') | intelligent ('slim'), Intellektueller ('een intellectueel') | |||
| neglego (neglegĕre) | neglexi, neglectum | verwaarlozen | - | negligence ('verwaarlozing'), to neglect ('verwaarlozing') | négliger ('verwaarlozen') | negligieren ('verwaarlozen') | |||
| lentus | lenta, lentum | langzaam, traag, soepel | - | to relent ('minder streng worden', lett. 'weer soepel worden') | lentement ('langzaam') | - | lento, rallentando | ||
| levis | levis, leve | licht, gering (NB: levis (met lange e) = glad) | levitatie ('het zich buiten de zwaartekracht bevinden') | relief ('opluchting', 'verlichting') | léger ('licht', 'dun'), l'élève ('leerling', lett. 'degene die "verheven" moet worden') | leger ('ontspannen', 'nonchalant' < Fr. léger ('ontspannen') < Vulg. Lat. leviarius) | |||
| levo (levare) | oprichten, ondersteunen, verlichten, verminderen | relevant ('belangrijk', lett. 'zich verheffend'), reliëf ('zich verheffend patroon'; < Lat. relevare ('zichzelf lichter maken')) | relevant ('belangrijk', lett. 'zich verheffend'), elevator ('lift', lett. 'verlichter', 'optiller'), Carnival ('carnaval'; eig. vleesvrije vooravond van de vastperiode < carne ('vlees') + levare ('verwijderen')) | le relèvement ('herstel'), lever ('optillen') | relevant ('belangrijk', lett. 'zich verheffend'), Relief ('zich verheffend patroon'; < Lat. relevare ('zichzelf lichter maken')) | ||||
| lex | legis | f. | wet(svoorstel), voorschrift, regel; voorwaarde | legaal ('volgens de wet toegestaan'), loyaal ('trouw'; oorspr. 'wettig' > 'trouw aan de wet'), legitiem ('wettig'), privilege ('bijzonder voorrecht'; < privus ('op zichzelf staand') + lex ('wet')) | legal ('volgens de wet toegestaan'), loyal ('trouw'; oorspr. 'wettig' > 'trouw aan de wet'), legitimate ('wettig') | loyal ('trouw', lett. 'trouw aan de wet'), légal ('volgens de wet toegestaan'), legitime ('wettig') | legal ('volgens de wet toegestaan'), loyaal ('trouw'; oorspr. 'wettig' > 'trouw aan de wet'), legitiem ('wettig'), Privileg ('bijzonder voorrecht'; < privus ('op zichzelf staand') + lex ('wet')) | ||
| liber | libera, liberum | vrij | liberalisme (politieke stroming die zo veel mogelijk vrijheid voor het individu voorstaat) | liberalism (politieke stroming die zo veel mogelijk vrijheid voor het individu voorstaat) | la libéralisme (politieke stroming die zo veel mogelijk vrijheid voor het individu voorstaat) | Liberalismus (politieke stroming die zo veel mogelijk vrijheid voor het individu voorstaat) | |||
| libero (liberare) | bevrijden | leveren ('verschaffen'; < Laatl. liberare ('bevrijden van schulden/lasten') > ('verschaffen')) | to deliver ('verschaffen'; < Laatl. liberare ('bevrijden van schulden/lasten') > ('verschaffen')), to liberate ('bevrijden') | livrer ('bevrijden'), délivrer ('verlossen van een kind', 'overhandigen'), la livraison ('levering') | liefern ('verschaffen'; < Laatl. liberare ('bevrijden van schulden/lasten') > ('verschaffen')) | ||||
| libertas | libertatis | f. | vrijheid | - | liberty ('vrijheid') | la liberté ('vrijheid') | Libertät ('vrijheid') | ||
| libertus | liberti | m. | vrijgelaten slaaf | libertijn ('vrijdenker') | libertine ('vrijdenker') | le libertin ('vrijdenker') | libertin ('lichtzinnig') | ||
| liber | libri | m. | boek | - | library ('bibliotheek') | le livre ('boek'), la librairie ('bibliotheek') | - | It. libretto | |
| liberi | liberorum | m. | kinderen | - | - | - | - | ||
| libet | libuit, libitum est | graag willen | - | - | la lubie ('gril', lett. datgene wat men graag wil; < Oudlat. lubet (= Lat. libet)) | - | |||
| libido | libidinis | f. | begeerte, willekeur | libido ('geslachtsdrift') | libido ('geslachtsdrift') | la libido ('geslachtsdrift'), libidineux ('wellustig') | Libido ('geslachtsdrift') | ||
| licet | licuit, licitum est | het is geoorloofd, het is mogelijk | - | illicit ('verboden'; < Lat. in- ('on-') + licet ('(het is) geoorloofd')) | licite ('geoorloofd') | - | |||
| limen | liminis | n. | drempel | elimineren ('verwijderen'; < ex + limen lett. ('de drempel af-, de deur uitzetten')), subliminaal (('onderbewust'); eig. ('onder de bewustzijnsdrempel')) | to eliminate ('verwijderen'; < ex + limen lett. ('de drempel af-, de deur uitzetten')) | liminaire ('inleidend'; lett. 'bij wijze van drempel'), éliminer (('verwijderen'); < ex + limen lett. ('de drempel af-, de deur uitzetten')) | eliminieren ('verwijderen'; < ex + limen lett. ('de drempel af-, de deur uitzetten')) | ||
| lingua | linguae | f. | tong, taal | linguïstiek ('taalkunde') | language ('taal') | la langue ('tong, taal'), la linguistique ('taalkunde') | Linguïstik ('taalkunde') | ||
| relinquo (relinquĕre) | reliqui, relictum | achterlaten | relict ('overblijfsel van een heilige') | to relinquish ('verlaten'), relic ('overblijfsel van een heilige') | le reliquat ('saldo'; lett. 'overschot') | relikt ('in resten voorkomend'), Relikt ('antiek overblijfsel') | |||
| reliquus | reliqua, reliquum | over(gebleven), overig | relikwie ('antiek overblijfsel'; < Lat. reliquium ('het achtergelatene')) | - | la relique ('antiek overblijfsel'; < Lat. reliquium ('het achtergelatene')) | Reliquie ('overblijfsel van een heilige') | |||
| littera | litterae | f. | letter, pl.: brief, pl.: wetenschap, literatuur | letter, literatuur, alliteratie ('stafrijm'; meerdere woorden met dezelfde beginletter na elkaar) | letter ('letter'), letter ('brief'), to obliterate ('uitwissen, doen verdwijnen'; < lett. ('een letter doorstrepen')) | la lettre ('letter'), la literature, oblitérer ('uitwissen, doen verdwijnen'; < lett. ('een letter doorstrepen')) | Letter ('drukletter'), Literatur, Alliteration ('stafrijm'; meerdere woorden met dezelfde beginletter na elkaar) | ||
| litterae (plur.) | litterarum | f. | pl. wetenschap, literatuur, pl.: brief; sing: letter | belletrie ('literatuur'; lett. ('de mooie letteren')) | - | la belletrie ('literatuur'; lett. ('de mooie letteren')) | Belletrie ('literatuur'; lett. ('de mooie letteren')) | ||
| litus | litoris | n. | strand, kust | - | littoral ('aan een kust gelegen') | littoral ('aan een kust gelegen, van de kust') | - | ||
| locus | loci (pl. ook loca, -orum) | m. | plaats, positie, toestand; gelegenheid, ruimte | lokaal ('plaatselijk'), lokaal ('ruimte'), loco- ('in plaats van, vervangend') | local ('plaatselijk') | lieu ('plek'), local ('plaatselijk'), le local ('ruimte') | lokal ('plaatselijk'), Lokal ('zaak'; een café of restaurant) | ||
| colloco (collocare) | plaatsen | koest ('rustig!'; < Fr. couche toi ('ga liggen') < Lat. colloca te), collocatie ('gedwongen opname van patiënten') | couch ('bank'; < Fr. coucher ('neerleggen') < Lat. collocare) | coucher ('(zich) neerleggen'), le coucheur ('versierder'; lett. ('neerlegger')), le couchant ('het westen'; waar de zon ondergaat, 'zich neerlegt') | kuschen ('zich rustig houden'; < Fr. se coucher ('gaan liggen') < Lat. se collocare), Couch ('bank') | ||||
| longus | longa, longum | lang | lang, prolongeren ('verlengen') | long, longitude ('lengtegraad') | longue, allonger ('langer maken') | lang, prolongieren ('verlengen') | |||
| longe | ver, lang, + superl.: verreweg | - | - | loin ('ver'), éloigner ('verwijderen', lett. ('ver weg maken')) | - | ||||
| longe + superl. | verreweg | - | - | - | - | ||||
| loquor (loqui) | locutus sum | spreken, noemen | - | soliloquy ('monoloog'), ventriloquist ('buikspreker') | loquace ('spraakzaam'), grandiloquent ('man van veel woorden') | - | |||
| eloquentia | eloquentiae | f. | welsprekendheid | eloquent ('welsprekend') | eloquence ('welsprekendheid') | l'éloquence ('welsprekendheid') | Eloquenz ('welsprekendheid') | ||
| luctus | luctus | m. | rouw(klacht) | - | - | - | - | ||
| ludo (ludĕre) | lusi, lusum | spelen, zich amuseren | illusie ('waanbeeld'; < illudo ('bespotten, voor de gek houden')), allusie ('verwijzing, zinspeling') | illusie ('waanbeeld'; < illudo ('bespotten, voor de gek houden')), ludicrous ('bespottelijk') | éluder ('ontwijken'), l'illusion ('waanbeeld'; < illudo ('bespotten, voor de gek houden')) | Illusion ('waanbeeld'; < illudo ('bespotten, voor de gek houden')) | |||
| ludus | ludi | m. | spel | prélude ('inleiding op een muziekstuk'; < lett. ('voorspel')), interlude ('tussendeel in een muziekstuk') | prelude ('inleiding op een muziekstuk'; < lett. ('voorspel')), interlude ('tussendeel in een muziekstuk') | prélude ('inleiding op een muziekstuk'; < lett. ('voorspel')), interlude ('tussendeel in een muziekstuk') | Präludium ('inleiding op een muziekstuk'; < lett. ('voorspel')), Interludium ('tussendeel in een muziekstuk') | ||
| lumen | luminis | n. | licht, oog | lumineus ('schitterend, briljant') | illumination ('geestelijke verlichting') | la lumière ('licht'), allumer ('aansteken'; lett. ('licht brengen')) | luminös ('schitterend, briljant'), Illumination ('(geestelijke) verlichting') | ||
| lux | lucis | f. | licht, leven | lucifer (lett. 'lichtbrenger') | lucid ('helder, duidelijk') | luire ('blinken, glinsteren'), lucide ('helder, scherpzinnig') | luzid ('helder, duidelijk') | ||
| luxuria | luxuriae | f. | (zucht naar) weelde | luxe ('weelde') | luxury ('weelde') | le luxe ('weelde') | Luxus ('weelde') | ||
| maestus | maesta, maestum | bedroefd | - | - | - | - | It. mesto ('bedroefd') | ||
| magistratus | magistratus | m. | ambt, magistraat | magistraat | magistrate | le magistrat | Magistrat | ||
| magnus | magna, magnum | maior, maximus | groot, belangrijk | magnaat ('iemand met veel invloed'), meier ('rentmeester'; | mayor ('burgermeester'; | Charlemagne ('Karel de Grote'; | Magnat ('iemand met veel macht'), magnifik ('magnifiek'; |
| | |
| magis | meer | - | - | - | - | ||||
| magnitudo | magnitudinis | f. | grootte, omvang | magnitude ('omvang') | magnitude ('omvang') | la magnitude ('omvang') | Magnitude ('omvang') | ||
| maiores | maiorum | m. | voorouders | - | - | - | - | ||
| maxime | vooral, het meest | - | - | - | - | ||||
| maximus | maxima, maximum | grootste, zeer groot | maximum ('het uiterste'), maximaal | maximum ('het uiterste') | la maximum ('het uiterste'), maximal | maximal | It. massimo | ||
| malus | mala, malum | peior, pessimus | slecht | malaria ('moeraskoorts'; < It. mala + aria ('lucht') < Lat. mala + aer), malaise ('gedruktheid'; < Fr. mal + aise ('gemak, welbehagen')), | malice ('boosaardigheid'; < Oudfr. malice ('zondigheid')), malaria ('moeraskoorts'; < It. mala + aria ('lucht') < Lat. mala + aer), | mal ('slecht'), malaise ('gedruktheid'; < mal + aise ('gemak, welbehagen')), malade ('ziek'), le malice ('spot, boosaardigheid') | Malaria ('moeraskoorts'; < It. mala + aria ('lucht') < Lat. mala + aer) | ||
| male | slecht | maligne ('kwaadaardig'; < Lat. malignus < male + gignere ('voortbrengen')) | te vinden in samenstellingen als mal-, bijv. malfunction ('storing') | malin ('kwaadaardig'; < Lat. malignus < male + gignere ('voortbrengen')), te vinden in samenstellingen als mal-, bijv. malheureux ('ongelukkig') | maligne ('kwaadaardig'; < Lat. malignus < male + gignere ('voortbrengen')) | ||||
| malum | mali | n. | slechte daad, ramp | - | - | - | - | ||
| peior | peioris | peior, peius | slechter | pejoratief ('een ongunstige betekenis hebbend') | pejorative ('een ongunstige betekenis hebbend') | péjoratif ('een ongunstige betekenis hebbend') | pejorativ ('een ongunstige betekenis hebbend') | ||
| pessimus | pessima, pessimum | slechtste, zeer slecht | pessimist ('iemand die altijd het slechtst mogelijke verwacht') | pessimist ('iemand die altijd het slechtst mogelijke verwacht') | le pessimiste ('iemand die altijd het slechtst verwacht') | Pessimist ('iemand die altijd het slechtst verwacht') | |||
| mando (mandare) | opdragen, gelasten, toevertrouwen | - | mandatory ('verplicht'), to demand ('eisen'; < Fr. demander < Vulg. Lat. demandare ('vragen')) | mander ('ontbieden'), demander ('vragen'; < Vulg. Lat. demandare ('vragen')) | - | Oudgr. μένειν ('wachten') | |||
| maneo (manēre) | mansi, mansum | blijven, voortduren, te wachten staan | permanent ('blijvend'; < per ('gedurende') + manere) | manor ('landhuis'; < subst. van Oudeng./Oudfr. maneir ('wonen')), permanent ('blijvend'; < per ('gedurende') + manere), to remain ('overblijven'; < Lat. remanere ('achterblijven')) | manoir ('kasteeltje'; vgl. Eng. manor), permanent ('blijvend'; < per ('gedurende') + manere) | permanent ('blijvend'; < per ('gedurende') + manere) | It. rimanere | ||
| manes | manium | m. | zielen van de overledenen, schimmen | manisme ('verering van de gestorvenen') | - | - | - | ||
| infestus | infesta, infestum | vijandig, dreigend | - | to infest ('onveilig maken') | infester ('teisteren') | - | |||
| manus | manus | f. | hand, bende | manuscript ('handschrift'; < manus + scriptus ('geschreven')), manicure ('verzorger van handen en nagels'; < manus + cura ('zorg')), manier ('wijze'; < Fr. manière < manier ('(be)handelen')), manoeuvre ('handgreep'; < Mdd. Lat. manuopera ('herendienst')) | manuscript ('handschrift'; < manus + scriptus ('geschreven')), manual ('gebruiksaanwijzing', 'handboek'; adj. 'handmatig'), manicure ('verzorger van handen en nagels'; < manus + cura ('zorg')), to maintain ('onderhouden'; < Lat. manu tenere ('in de hand houden')) | main ('hand'), manuel ('handmatig'), le manuscrit ('handschrift'; < manus + scriptus ('geschreven')), maintenir ('onderhouden'; < Lat. manu tenere ('in de hand houden')), manoeuvre ('handgreep'; < Mdd. Lat. manuopera ('herendienst')) | Manuskript ('handschrift'; < manus + scriptus ('geschreven')), Maniküre ('verzorger van handen en nagels'; < manus + cura ('zorg')), Manöver ('handgreep'; < Mdd. Lat. manuopera ('herendienst')) | It. mano | |
| mare | maris | n. | zee | marinier ('zeesoldaat'; < Lat. marinus ('van de zee')), maritiem ('van de zee') | marine ('behorend tot de zee'; < Lat. marinus ('van de zee')), maritime ('van de zee') | la mer ('zee'), marin ('zeeman'), maritime ('van de zee') | Marine ('zeemacht'; < Lat. marinus ('van de zee')), maritim ('met betrekking tot de zee') | Lat. mare nostrum (lett. 'onze zee'; de Middellandse zee), verw. m. marineren, marinade | |
| maritus | mariti | m. | echtgenoot | maritaal ('van de echtgenoot') | to marry ('trouwen'; < Fr. marier ('trouwen') < Lat. maritare ('huwen')), marital ('van de echtgenoot') | marier ('trouwen'; < Lat. maritare ('huwen')) | - | It. maritare ('trouwen'), Sp./Port. maridar ('trouwen') | |
| mater | matris | f. | moeder | alma mater ('eretitel voor hogescholen'), matriarchaat ('rechtstoestand via de vrouwelijke lijn'; < Lat. mater/Oudgr. μήτηρ + Oudgr. αρχή ('heerschappij')) | maternal ('moederlijk'; < Vulg. Lat. *maternalis < Lat. maternus), maternity leave ('zwangerschapsverlof'), matrimony ('huwelijk') | la mère ('moeder'), maternité ('moederschap') | Matriarchat ('rechtstoestand via de vrouwelijke lijn'; < Lat. mater/Oudgr. μήτηρ + Oudgr. αρχή ('heerschappij')) | Oudgr. μήτηρ, Sp. madre | |
| matrona | matronae | f. | (getrouwde) vrouw | - | - | la matrone | - | ||
| materia/materies | materiae/materiei | f. | materie, materiaal | materie ('grondstof'), materialist ('iemand die waarde hecht aan fysieke zaken'), materiaal | matter ('grondstof') | la matière ('grondstof'), immatériel ('niet fysiek') | Materie ('grondstof'), Materialist ('iemand die waarde hecht aan fysieke zaken'), Material | ||
| me | mij (acc./abl.) | zie ook ego | zie ook ego | zie ook ego | zie ook ego | ||||
| mecum | met mij | - | - | - | - | ||||
| medicus | medici | m. | dokter | medicijn, medicinaal ('geneeskundig') | medication ('medicijnen'), medicine ('medicijn') | médicinal ('geneeskundig'), le médecin ('dokter') | Medizin ('geneesmiddel'), Mediziner ('arts') | ||
| medius | media, medium | in het midden | intermediair ('tussenliggend'), mediaan ('zwaartelijn van een driehoek'), medio ('in het midden van'), mediterraan ('met betrekking tot de Middellandse Zee'), milieu ('omgeving'; < medius locus ('middenpunt')) | medieval ('middeleeuws'; < Neolat. mediaevus < medius + aevus ('eeuw')), mediocre ('middelmatig'; < Lat. mediocritas ('matigheid')), medium ('middelgroot'), intermediate ('tussenliggend'), Mediterranean ('met betrekking tot de Middellandse Zee') | moyenne, midi ('twaalf uur 's middags'; < Lat. medium + dies ('midden op de dag')), médiocre ('middelmatig'; < Lat. mediocritas ('matigheid')), minuit ('middernacht'), la milieu ('midden'; < Lat. medius locus ('middenpunt')) | medio ('in het midden van'), mediterran ('met betrekking tot de Middellandse Zee'), Milieu ('omgeving'; < medius locus ('middenpunt')) | It. intermezzo ('tussenspel') | ||
| medium | medii | n. | openbaarheid | media ('communicatiemiddelen') | media ('communicatiemiddelen') | les media ('communicatiemiddelen') | - | ||
| mei | van mij (gen. van ego); gen. mnl./onz. ev. van meus 'mijn'; nom. mnl. mv. van meus 'mijn' | zie ook ego | zie ook ego | zie ook ego | zie ook ego | ||||
| membrum | membri | n. | lichaamsdeel | membraan ('vlies'; i.e. dat wat de leden bedekt) | member ('lid van een groep'; oorspr. voortplantingsorgaan; < membrum virilis), membrane ('vlies'; i.e. dat wat de leden bedekt) | le membre ('ledemaat', 'lid'), la membrane ('vlies'; i.e. dat wat de leden bedekt), membré ('potig') | Membrane ('vlies'; i.e. dat wat de leden bedekt) | ||
| memini (meminisse) | zich herinneren | - | - | - | - | memento mori ('gedenk te sterven'; Mdd. lijfspreuk) | |||
| memoro (memorare) | melding maken van | memo (afk. v. memorandum ('datgene dat herinnerd/gemeld moet worden')), verw. m. mijmeren | remember ('zich herinneren'), memo (afk. v. memorandum ('datgene dat herinnerd/gemeld moet worden')) | remembrer ('zich herinneren'), le mémorandum ('datgene dat herinnerd/gemeld moet worden') | Memo (afk. v. Memorandum ('datgene dat herinnerd/gemeld moet worden')) | ||||
| memoria | memoriae | f. | geheugen, herinnering; tijd die men zich kan herinneren | memoires ('levensherinneringen') | memory, memorial ('gedachtenisplechtigheid') | la mémoire ('herinnering') | Memoires ('levensherinneringen') | ||
| mens | mentis | f. | geest, verstand, gedachte | mentaal ('geestelijk'), mentaliteit ('houding'), dement ('zwakzinnig'; < de ('weg van') + mens) | mental ('geestelijk'), verw. m. mind ('geest') | mental ('geestelijk'), mentalité ('houding') | mental ('geestelijk'), Mentalität ('houding') | ||
| mensa | mensae | f. | tafel | mensa ('eetzaal van een universiteit') | - | - | Mensa ('eetzaal in een universiteit') | ||
| mensis | mensis | f. | maand | menstruatie (< Lat. menstruus ('maandelijks')), semester ('half jaar'; < Lat. sex menses ('zes maanden')) | semester ('half jaar'; < Lat. sex menses ('zes maanden')), menstrual ('maandelijks'; < Lat. menstruus ('maandelijks')) | le mois ('maand'), mensuel ('maandelijks'), le semestre ('half jaar'; < Lat. sex menses ('zes maanden')) | Menstruation (< Lat. menstruus ('maandelijks')), Semester ('half jaar'; < Lat. sex menses ('zes maanden')) | ||
| mercator | mercatoris | m. | handelaar | - | - | - | - | ||
| mereo (merēre) | merui, meritum | verdienen, dienen | emeritus ('zijn ambt neergelegd hebbend'; < Lat. ex ('helemaal uit') + merere) | emeritus ('zijn ambt neergelegd hebbend'; < Lat. ex ('helemaal uit') + merere) | mériter ('verdienstelijk zijn', 'verdienen'), l'émérite ('zijn ambt neergelegd hebbend'; < Lat. ex ('helemaal uit') + merere) | Emeritus ('zijn ambt neergelegd hebbend'; < Lat. ex ('helemaal uit') + merere) | |||
| meritum | meriti | n. | verdienste | - | merit ('verdienste') | le mérit ('verdienste') | - | ||
| metuo (metuĕre) | metui | bang zijn, vrezen | - | - | - | - | |||
| metuo ne + conj. | ik ben bang dat.. | - | - | - | - | ||||
| metus | metus | m. | angst | meticuleus ('nauwgezet'; < Fr. méticuleux ('angstvallig', 'nauwgezet') < Lat. metus + osus ('vol van')) | meticulous ('nauwgezet'; < Fr. méticuleux ('angstvallig', 'nauwgezet') < Lat. metus + osus ('vol van')) | méticuleux ('angstvallig', 'nauwgezet'; < Lat. metus + osus ('vol van')) | - | ||
| meus | mea, meum | mijn, van mij | - | - | mon, ma | - | It. mio | ||
| mihi | (aan) mij (dat.) | zie ook ego | zie ook ego | zie ook ego | zie ook ego | ||||
| miles | militis | m. | soldaat | - | - | - | - | ||
| militaris | militaris, militare | krijgs-, soldaten- | militair | military | le militair | Militär | |||
| militia | militiae | f. | krijgsdienst | militie ('krijgsmacht') | militia ('systeem van militaire discipline') | milice ('hulpleger') | Miliz ('volksleger') | ||
| mille | duizend | millennium ('periode van duizend jaar'; < Lat. mille + annus ('jaar')), miljoen (< It. mi(l)lione (comp. v. mille)), samenstellingen met 'mili-' | millennium ('periode van duizend jaar'; < Lat. mille + annus ('jaar')), million ('miljoen'; < It. mi(l)lione (comp. v. mille)), samenstellingen met 'milli-' | mille ('duizend'), le millennium ('periode van duizend jaar'; < Lat. mille + annus ('jaar')), million ('miljoen'; < It. mi(l)lione (comp. v. mille)), samenstellingen met 'milli-' | Millennium ('periode van duizend jaar'; < Lat. mille + annus ('jaar')), Million ('miljoen'; < It. mi(l)lione (comp. v. mille)), samenstellingen met 'Milli-' | ||||
| milia | duizend (onz. meerv.) | mijl ('lengtemaat van duizend passen'; < milia passuum) | mile ('lengtemaat van duizend passen'; < milia passuum) | le mile ('lengtemaat van duizend passen'; < milia passuum) | Meile ('lengtemaat van duizend passen'; < milia passuum) | ||||
| minor (minari) | (be)dreigen | promenade ('brede weg waarover oorspronkelijk ossen geleid werden'; o.i.v. Vulg. Lat. *minare ('onder dreiging leiden (v. ossen)')) | promenade ('brede weg waarover oorspronkelijk ossen geleid werden'; o.i.v. Vulg. Lat. *minare ('onder dreiging leiden (v. ossen)')) | mener ('leiden naar'; o.i.v. Vulg. Lat. minare ('onder dreiging leiden (v. ossen)')), la promenade ('brede weg waarover oorspronkelijk ossen geleid werden'; o.i.v. Vulg. Lat. *minare ('onder dreiging leiden (v. ossen)')) | Promenade ('brede weg waarover oorspronkelijk ossen geleid werden'; o.i.v. Vulg. Lat. *minare ('onder dreiging leiden (v. ossen)')) | ||||
| minae | minarum | f. | (be)dreiging | vervangen door minacia, zie ook minax | vervangen door minacia, zie ook minax | vervangen door minacia, zie ook minax | vervangen door minacia, zie ook minax | ||
| miror (mirari) | zich verwonderen, bewonderen | mirakel ('wonder'), miraculeus ('wonderbaarlijk'; < Fr. miraculeux < Lat. miracula ('wonder') + osus ('vol van')) | mirror (< Vulg. Lat. *mirare ('kijken naar')), miracle ('wonder') | mirer ('oplettend bekijken'; < Vulg. Lat. *mirare ('bekijken')), le miracle ('wonder'), miraculeux ('wonderbaarlijk'; < Lat. miracula ('wonder') + osus ('vol van')), le miroir ('spiegel'; < Vulg. Lat. *mirare ('bekijken')) | Mirage ('luchtspiegeling'), Mirakel ('wonder'), miraculös ('wonderbaarlijk'; < Fr. miraculeux < Lat. miracula ('wonder') + osus ('vol van')) | ||||
| (ad)mirabilis | (ad)mirabilis, (ad)mirabile | wonderbaarlijk | admiratie ('bewondering') | admiration ('bewondering') | admirable ('bewonderlijk') | - | |||
| misceo (miscēre) | miscui, mixtum | door elkaar mengen, in beroering brengen | mixen (< Eng. to mix < Fr. mixte < Lat. mixtum), promiscue ('vrij door elkaar'; < Lat. pro ('door elkaar') + miscere) | to mix (< Fr. mixte < Lat. mixtum), miscellaneous ('gemengd'), to meddle ('mengen'; < Oudfr. mesler < Vulg. Lat. *misculare), promiscuous ('vrij door elkaar'; < Lat. pro ('door elkaar') + miscere) | mêler ('mengen'; < Oudfr. mesler < Vulg Lat. *misculare), la mêlée ('handgemeen', 'warboel'), promiscue ('vrij door elkaar'; < Lat. pro ('door elkaar') + miscere), le mélange ('mengsel') | mischen ('mengen'), promiscue ('vrij door elkaar'; < Lat. pro ('door elkaar') + miscere) | |||
| miser | misera, miserum | ongelukkig | miezerig (oorspr. 'regenachtig'; o.i.v. Lat. miser ook 'nietig') | - | - | - | |||
| misericordia | misericordiae | f. | medelijden | - | - | la miséricorde ('barmhartigheid') | - | ||
| mitis | mitis, mite | zacht | mitigeren ('lenigen'; < Lat. mitigare ('zacht maken')) | to mitigate ('pijn verzachten'; < Lat. mitigare ('verzachten')) | mitiger ('verzachten'; < Lat. mitigare ('zacht maken')) | - | |||
| mitto (mittĕre) | misi, missum | werpen, zenden, laten gaan | missie ('zending'), missionaris ('zendeling') | mission ('zending'), missile ('werptuig'), message ('bericht') | mettre ('zetten', 'leggen'), la mission ('opdracht'), le message ('bericht'), le missile ('werptuig') | Mission ('zending'), Missile ('werptuig'), Missionar ('zendeling') | It. mettere ('leggen'), messaggio ('bericht') | ||
| admitto (admittĕre) | admisi, admissum | toelaten, toestaan | admissie ('toelating') | to admit ('toegeven') | admettre ('toelaten') | Admission ('toelating') | |||
| amitto (amittĕre) | amisi, amissum | verliezen | - | - | - | - | |||
| committo (committĕre) | commisi, commissum | (gevecht) aangaan, begaan; toevertrouwen | commissaris ('gevolmachtigde'), commissie ('toevertrouwde opdracht') | to commit ('aangaan', 'toevertrouwen') | commettre ('begaan'), la commission ('opdracht'), le comité ('commissie') | Kommission ('opdracht'), Kommissar ('gevolmachtigde') | |||
| demitto (demittĕre) | demisi, demissum | laten vallen, naar beneden sturen | demissionair ('aftredend') | demise ('overlijden') | démettre ('afwijzen') | Demission ('terugtrede der ministers') | |||
| dimitto (dimittĕre) | dimisi, dimissum | uiteenzenden, laten gaan | - | to dismiss ('wegzenden') | - | - | |||
| emitto (emittĕre) | emisi, emissum | laten weggaan, loslaten | emissie ('uitgifte (van obligaties)') | to emit ('uitgeven') | émettre ('uiten'), l'émission ('uitzending') | Emissär ('boodschapper') | |||
| mittat | hij zendt, stuurt (conj. prae.) | zie 'mitto' | zie 'mitto' | zie 'mitto' | zie 'mitto' | ||||
| mittet | hij zal zenden, sturen (fut.) | zie 'mitto' | zie 'mitto' | zie 'mitto' | zie 'mitto' | ||||
| mittit | hij zendt, stuurt (indic. prae.) | zie 'mitto' | zie 'mitto' | zie 'mitto' | zie 'mitto' | ||||
| omitto (omittĕre) | omisi, omissus | terzijde leggen, achterwege laten | omissie ('verzuim') | to omit ('weglaten') | omettre ('weglaten'), l'omission ('weglating') | Omission ('verzuim') | |||
| permitto (permittĕre) | permisi, permissum | toevertrouwen, toestaan | permissie ('toestemming'), permitteren ('veroorloven') | to permit ('toestemming geven'), permission ('toestemming') | permettre ('toestaan'), le permis ('vergunning') | - | |||
| promissum | promissi | n. | dat wat beloofd is, belofte | - | promise | la promesse ('belofte') | - | ||
| promitto (promittĕre) | promisi, promissum | beloven | - | to promise | promettre ('beloven') | - | |||
| remitto (remittĕre) | remisi, remissum | terugsturen, doen verslappen | remise ('gelijkspel'; de partij moet opnieuw worden gespeeld, de spelers worden teruggezonden) | to remit ('vergeven') | remettre ('weer op zijn plaats zetten'), la remise ('gelijkspel'; de partij moet opnieuw worden gespeeld, de spelers worden teruggezonden) | remittieren ('terugzenden'), Remise ('gelijkspel'; de partij moet opnieuw worden gespeeld, de spelers worden teruggezonden) | |||
| modus | modi | m. | maat, manier | mode ('trend'), grosso modo ('ruw geschat'; dat. van grossus ('dik, ruw') modus), mal/model (< Fr. moule/modèle < Lat. modulus (dimin. v. modus)) | mode ('manier', 'trend'), to modify ('veranderen'; < Lat. modus + facere), model/mould ('mal/model'; < Fr. moule/modèle < Lat. modulus (dimin. v. modus)), moderate ('binnen de grenzen') | le mode ('manier', 'trend'), le moule/modèle ('mal/model'; < Lat. modulus (dimin. v. modus)), modérer ('matigen'), modifier ('veranderen'; < Lat. modus + facere) | Mode ('trend', 'gebruik'), Model (< Fr. modèle < Lat. modulus (dimin. v. modus)), moderat ('gematigd'), modifizieren ('veranderen'; < Lat. modus + facere) | ||
| modicus | modica, modicum | matig, gematigd | - | - | - | - | |||
| modo (adv.) | slechts, zoëven; (voegw): mits | modern ('tot de nieuwe tijd behorend'; < Laatlat. modernus ('nieuw')) | modern ('tot de nieuwe tijd behorend'; < Laatlat. modernus ('nieuw')) | moderne ('tot de nieuwe tijd behorend'; < Laatlat. modernus ('nieuw')) | modern ('tot de nieuwe tijd behorend'; < Laatlat. modernus ('nieuw')) | ||||
| modo ... modo | nu eens ... dan weer | - | - | - | - | ||||
| moenia | moenium | n. | (stads)muren | munitie ('schietbenodigdheden'; < munitio ('het versterken van wallen')) | ammunition ('schietbenodigdheden'; < munitio ('het versterken van wallen')) | la munition ('schietbenodigdheden'; < munitio ('het versterken van wallen')) | Munition ('schietbenodigdheden'; < munitio ('het versterken van wallen')) | ||
| moles | molis | f. | grote last, moeite, groot voorwerp, massa | molecuul (< Laatlat. molecula (dimin. v. moles)), molesteren ('kwellen') | molecule (< Laatlat. molecula (dimin. v. moles)), to molest ('kwellen') | la molécule (< Laatlat. molecula (dimin. v. moles)), molester ('kwellen') | Molekül (< Laatlat. molecula (dimin. v. moles)) | ||
| mollis | mollis, molle | zacht, buigzaam | mol (muziekterm), mollig ('dikkig'), miss. verw. m. mal ('zot') | to mollify ('verzachten'; < mollis + facere) | mou ('slap'), mollir ('slap worden') | Moll (muziekterm), mollig ('dikkig') | |||
| moneo (monēre) | monui, monitum | herinneren aan, waarschuwen | monitor (< Eng. monitor < Lat. monitor ('waarschuwer', 'adviseur')) | monitor (< Lat. monitor ('waarschuwer', 'adviseur')), to summon ('oproepen'; < Mdd. Lat. summonere ('opwekken', 'oproepen')) | le moniteur ('instructeur'; < Lat. monitor ('waarschuwer', 'adviseur')) | Monitor (< Eng. monitor < Lat. monitor ('waarschuwer', 'adviseur')) | |||
| admoneo (admonēre) | admonui, admonitum | wijzen op, aansporen | - | to admonish ('vermanen') | - | - | |||
| mons | montis | m. | berg | monteren ('in elkaar zetten'; < Fr. monter ('bestijgen', 'inrichten')) | mountain ('berg'; < Oudfr. montaigne < Vulg. Lat. *montanea ('berg(rug)')), to mount ('bestijgen'; < Fr. monter ('bestijgen', 'inrichten')), promontory ('voorgebergte') | le mont ('berg'; denk aan Montmartre ('de martelaarsberg')), la montagne ('berg(rug)'), monter ('bestijgen', 'naar boven gaan', 'inrichten') | montieren ('in elkaar zetten'; < Fr. monter ('bestijgen', 'inrichten')) | ||
| monstrum | monstri | n. | wonderlijk verschijnsel | monster | monster | le monstre | Monster | ||
| morbus | morbi | m. | ziekte | morbide ('ziekelijk') | morbid ('ziekelijk') | morbide ('ziekelijk') | morbid ('ziekelijk') | ||
| moror (morari) | vertragen, ophouden, talmen, treuzelen | - | - | demeurer ('verblijven', 'wonen') | - | ||||
| mora | morae | f. | vertraging, uitstel | - | - | - | - | ||
| mors | mortis | f. | dood | - | to mortify ('vernederen'; < mortis + facere) | la mort ('de dood'), mortifier ('vernederen') | - | morsdood (oneig. etym.; < Mdd. Ned. murstot, geassocieerd met Lat. mors) | |
| immortalis | bijv. nw. onsterfelijk; zst. nw. goden | - | immortal ('onsterfelijk') | immortel ('onsterfelijk') | - | ||||
| morior (mori) | morior, mortuus sum | sterven | - | - | mourir ('sterven') | - | |||
| mortalis | mortalis, mortale | sterfelijk, sterveling | mortaliteit ('sterftecijfer') | mortal ('sterfelijk') | mortel ('sterfelijk'), mortalité ('sterftecijfer') | postmortal ('na de dood betreffend'), Mortalität ('sterftecijfer') | |||
| mortuus | mortua, mortuum | dood | mortuarium ('rouwcentrum') | mortuary ('rouwcentrum') | mortuaire ('doden-') | Mortuarium ('rouwcentrum') | |||
| mos | moris | m. | zede, gewoonte | moraal ('zedenleer') | moral ('zedenleer') | le moral ('zedenleer') | Moral ('zedenleer') | ||
| mores | morum | m. | karakter, levenswijze, gedrag | iemand mores leren ('iemand een lesje leren') | - | les moeurs ('gewoonten') | jmdn. Mores lehren ('iemand een lesje leren') | ||
| moveo (movēre) | movi, motum | bewegen (ook overdrachtelijk!) | motor ('machine die beweegkracht levert'), moven ('wegwezen'; < Eng. to move), promoveren ('bevorderen'; < Lat. pro ('voor') + movere), meute ('mensenmassa'; < Mdd. Lat. meuta, mota, mueta < motare (intens. v. movere)) | to move ('bewegen'), movement ('beweging'), motor ('machine die beweegkracht levert'), to promote ('bevorderen') | mouvoir ('bewegen'), le mouvement ('beweging'), le moteur ('machine die beweegkracht levert') | Motor ('machine die beweegkracht levert'), Meute ('mensenmassa'; < Mdd. Lat. meuta, mota, mueta < motare (intens. v. movere)), promovieren ('bevorderen') | |||
| admoveo (admovēre) | admovi, admotum | ergens heen brengen/voeren | - | - | - | - | |||
| motus | motus | m. | beweging | motie ('uitspraak in een vergadering'), motief ('beweegreden'), commotie ('opschudding') | motive ('beweegreden'), motion ('beweging'), commotion ('opschudding') | la motion ('voorstel'), le motif ('beweegreden') | Motion ('voorstel'), Motive ('beweegreden') | ||
| removeo (removēre) | removi, remotum | verwijderen | - | to remove ('verwijderen') | - | - | |||
| mox | spoedig | - | - | - | - | ||||
| multus | multa, multum | plures, plurimi | veel | te vinden in samenstellingen als multi-, bijv. multinationaal | to multiply ('vermenigvuldigen') multiple ('verscheidene'), te vinden in samenstellingen als multi-, bijv. multinational | multiplier ('vermenigvuldigen') multiple ('verscheidene'), te vinden in samenstellingen als multi-, bijv. multinational | te vinden in samenstellingen als multi-, bijv. multinational | ||
| multi | multorum | multae, multa | vele(n) | zie 'multus' | zie 'multus' | zie 'multus' | zie 'multus' | ||
| multitudo | multitudinis | f. | menigte | - | multitude ('menigte') | la multitude ('menigte') | - | ||
| multo | veel (bijw.) | - | - | - | - | ||||
| multum | zeer, erg, veel (bijw.) | - | - | - | - | It. molto | |||
| plerique | plerumque | pleraeque, pleraque | de meesten, zeer velen | - | - | - | - | ||
| plerumque | meestal | - | - | - | - | ||||
| plures | plurium | plures, plura | meer, meerdere(n) | pluraliteit ('verscheidenheid'), pluriform ('veelvormig') | plural ('meervoud'), plurality ('meervoudigheid') | plural ('meervoudig') | Pluralität ('verscheidenheid') | Lat. pluralis ('meervoud') | |
| plurimus | plurima, plurimum | meest, (zeer) veel | - | - | - | - | |||
| plus + gen | een grotere hoeveelheid, meer | plus | plus | plus, la plupart ('het grootste deel'; < Lat. plus + pars) | plus | ||||
| plus (bijw) | meer | - | - | ne plus ('niet meer') | - | Lat. plusquamperfectum ('meer dan perfectum') | |||
| mundus | mundi | m. | wereld | mondiaal ('wereld-'; < Fr. mondiale < Lat. mundialis), mondain ('werelds'; < Fr. mondain < Lat. mundanus) | mundane ('werelds'; < Fr. mondain < Lat. mundanus) | le monde ('wereld'), mondial ('wereld-'; < Lat. mundialis), mondain ('werelds'; < Lat. mundanus) | mondial ('wereld-'; < Fr. mondial < Lat. mundialis), mondän ('werelds'; < Fr. mondain < Lat. mundanus) | ||
| munus | muneris | n. | taak, geschenk | - | - | - | - | ||
| murus | muri | m. | muur | muraal ('met betrekking tot de wand') | mural ('wandschilderij') | le mur, murer ('ommuren') | Mauer | ||
| muto (mutare) | veranderen, verwisselen | mutatie ('verandering'), muiten | mutation ('verandering') | muer ('veranderen'), la mutation ('verandering') | Mutation ('verandering') | ||||
| nam, namque | want | - | - | - | - | ||||
| narro (narrare) | vertellen | narratief ('verhalend' < Fr. narratif < Lat. adi. narrativus < ptc. narratum) | to narrate ('vertellen'), narrator ('verteller' < Lat. narrator), narration ('vertelling' < Lat. narratio), narrative ('verhalend' < Lat. adi. narrativus < ptc. narratum) | narrer ('vertellen'),la narration ('verhaal' < Lat. narratio), le narrateur ('verteller'< Lat. narrator), narratif ('verhalend' < Lat. adi. narrativus < ptc. narratum) | Narration ('vertelling' < Lat. narratio), Narrator ('verteller' < Lat. narrator), narrativ ('verhalend' < Lat. adi. narrativus < ptc. narratum) | ||||
| nascor (nasci) | natus sum | geboren worden | naïef ('onnozel' < Fr. naïf ('natuurlijk, onnozel') < Lat. adi. nativus 'geboren, aangeboren' < ptc. natus), renaissance ('wedergeboorte' < Fr. la renaissance < Lat. renascor < re + nascor), | Renaissance ('renaissance' < Fr. la renaissance < Lat. renascor < re + nascor) | naître ('geboren worden'), la naissance ('de geboorte') | - | Sp. navidad ('Kerstmis') | ||
| natio | nationis | f. | stam, volk | natie ('staat' < Fr. la nation < Lat. subst. natio ('stam, volk') < adi. natus), nationaal ('volks, staats' < Fr. national < Lat. natio) | nation ('staat' < Fr. la nation < Lat. subst. natio 'stam, volk' < adi. natus) | la nation ('staat'), national ('staats-') | Nation ('staat'), Nationalsozialismus ('nationaal-socialisme' < Lat. natio + socialis) | ||
| natura | naturae | f. | natuur, aard | natuur, natuurlijk, naturaliseren ('opnemen als staatsburger'), naturel | nature ('natuur'), natural ('natuurlijk'), supernatural ('bovennatuurlijk' , Lat. supra + natura) | la natur ('natuur'), le naturel ('aard'), naturel ('natuurlijk') | Natur ('natuur, materie, aard'), natürlich ('natuurlijk'), naturell ('naturel' < Lat. adi. naturalis'), Naturalismus ('naturalisme' (kunststroming)) | ||
| natus | nati | m. | zoon | - | - | - | - | ||
| navis | navis | f. | schip | navigeren (< Fr. naviguer ('zeilen') < Lat. navigo ('zeilen') < navis + ago ('drijven')), navaal ('scheeps-' < Fr. naval < Lat. navis) | nave ('naaf, schip (deel v/e kerk)'), naval ('scheeps-'), navigation ('navigatie' < Fr. naviguer 'zeilen' < Lat. navigo 'zeilen' < navis + ago ('drijven')) | la navire ('schip'), la nef ('naaf, schip (deel v/e kerk)'), naviguer ('zeilen' < Lat. navigo < navis + ago ('drijven')) | navigieren ('zeilen' < Lat. navigo < navis + ago ('drijven')) | ||
| -ne | soms?, (in afh. vraag) of | - | - | - | - | ||||
| ne | niet (ontkenning bij imerativi, conj. prohibitivus en optativus) | - | - | - | - | ||||
| ne + conj. | opdat niet, om niet | - | - | - | - | ||||
| ne ... quidem | zelfs niet, niet eens, ook niet | - | - | - | - | ||||
| nec, neque | en niet, noch | negotie ('koopwaar' < nec + otium ('vrije tijd')) | negotiation ('zakendoen' < nec + otium ('vrije tijd')) | négliger ('verwaarlozen' < Lat. neglego ('veronachtzamen') < nec + lego ('kiezen')) | neglegieren ('verwaarlozen' < Lat. neglego ('veronachtzamen') < nec + lego ('kiezen')) | ||||
| nec ... nec | noch ... noch, en niet ... en ook niet | - | - | - | - | ||||
| nihil | nihilis | n. | niets | nihil ('niets' < ne + hilum ('iets kleins')) | nihilism ('nihilisme' < Lat. nihil < ne + hilum ('iets kleins')) | le nihilisme ('nihilisme' < Lat. nihil < ne + hilum ('iets kleins')) | Nihilismus ('nihilisme' < Lat. ne + hilum ('iets kleins')) | ||
| neque | en niet, ook niet, noch | - | - | - | - | ||||
| neque ... neque | noch ... noch, en niet ... en ook niet | - | - | - | - | ||||
| nisi, ni | als niet, behalve | - | - | - | - | ||||
| necesse | nodig | - | - | nécessiter ('nodig maken') | - | ||||
| necessarius | necessaria, necessarium | noodzakelijk, onvermijdelijk | - | necessary ('noodzakelijk') | nécessaire ('noodzakelijk') | - | |||
| necessitas | necessitatis | f. | noodzaak, dwang | necessiteit ('noodzakelijkheid' < Fr. nécessité) | necessity ('noodzakelijkheid') | la nécessité ('noodzaak') | - | ||
| neco (necare) | doden | - | internecine ('dodelijk' < adi. internecinus < inter (werkt versterkend) + neco) | noyer ('verdrinken') | - | ||||
| nego (negare) | ontkennen, weigeren | negeren, negatie ('ontkenning'; < Lat. ptc. negatum), negatief ('ontkennend'; < Lat. adi. negativus < ptc. negatum) | to negate ('ontkennen'), negation ('ontkenning'), negative ('ontkennend'; < Lat. adi. negativus < ptc. negatum), to deny ('weigeren'; < Fr. denoiir 'weigeren' < Lat. de + nego) | nier ('ontkennen'), dénier ('weigeren'; < Lat. de + nego) | negieren ('ontkennen'), negativ ('ontkennend'; < Lat. adi. negativus < ptc. negatum), Negation ('ontkenning'; < Lat. ptc. negatum) | ||||
| nemo | neminis | m. | niemand | - | - | - | - | ||
| nemini/neminem/nullo | dat./acc./abl. van nemo | - | - | - | - | ||||
| nemus | nemoris | n. | bos, woud | - | - | - | - | ||
| nepos | nepotis | m. | kleinzoon | nepotisme ('begunstigingen van familieleden'), neef (< Fr. neveu 'neef' < Lat. nepos) | nepotism ('begunstiging van familieleden'), nephew ('neef' < Fr. neveu < Lat. nepos), niece ('nicht' < Eng. niepce < Lat. neptia < neptis 'kleindochter' < nepos) | le neveu ('neef'), le népotisme ('begunstiging van familieleden') | Nepotismus ('begunstiging van familieleden') | ||
| niger | nigra, nigrum | zwart | neger ('persoon met donkere huidskleur'), denigrerend ('kleinerend' < Lat. denigro ('zwart maken, bezoedelen') < de + nigro) | Negro ('persoon met donkere huidskleur'), to denigrate ('beschamen, bezoedelen' < Lat. denigro < de + nigro), necromancy ('dodenbezwering' < Mdd. Lat. nigromantia < Lat. necromantia < Gr. νεκρόν ('dode') + μαντεία ('toverkunst')) | le nègre ('persoon met donkere huidskleur'), le négrier ('slavenhandelaar'), noir ('zwart') | Neger ('persoon met donkere huidskleur'), Nigromantie ('zwarte toverkunst' , niger + Gr. μαντεία ('toverkunst')), Noir ('zwart' < Fr. noir) | |||
| nimis, nimium | te, te veel | - | nimiety ('overvloed' < Lat. nimietas < nimius < nimis) | - | - | ||||
| nimium | al te zeer (bijw.) | - | - | - | - | ||||
| nimius | nimia, nimium | te veel, te groot | - | - | - | - | |||
| nitor (niti) | nisus, nixus sum | steunen op (+ abl.), zich inspannen | - | - | - | - | |||
| nobilis | nobilis, nobile | aanzienlijk, beroemd | nobel ('edel' < Fr. noble < Lat. nobilis) | noble ('edel') | noble ('edel') | nobel ('edel' < Fr. noble), | |||
| nobilitas | nobilitatis | f. | adel | - | nobility ('adelstand') | la noblesse ('adel') | Nobilität ('adelstand') | ||
| nobiscum | (samen) met ons | - | - | - | - | ||||
| noceo (nocēre) | nocui, nocitum | schaden, benadelen | - | innocent ('onschuldig' < Lat. innocens < in + noceo), nuisance ('schade' < Fr. nuire < noceo) | nuire ('schade aanrichten/aandoen'), l'innocence ('onschuldigheid' < Lat. innocens < in +noceo) | - | |||
| nomen | nominis | n. | naam, titel | naam (heeft een gemeenschappelijke stam met Lat. nomen), pronomen ('voornaamwoord' < Lat. pro + nomen) | name ('naam', heeft een gemeenschappelijke stam), noun ('zelfstandig naamwoord' < Fr. nom 'naam' < Lat. nomen), | le nom ('naam'), le nominal ('voornaamwoord') | nominaal ('in naam') | ||
| non | niet | non- (in samenstellingen, zoals non-actief, non-conform, non-verbaal), nonchalant ('achteloos' < Fr. nonchaloir ('niet warm zijn') < Lat. non + calere ('warm zijn')), nonsens ('onzin' < Lat. non + sensus ('waarneming, verstand')) | non- (in samenstelling, zoals non-existent ('niet bestaand'), non-fiction ('geen fictie'), non-violent ('geweldloos')), none ('geen enkele'), nonchalant ('achteloos' < Fr. nonchaloir ('niet warm zijn') < Lat. non + caleo ('warm hebben')) | non ('nee'), non- (in samenstellingen, zoals non-combattant ('niet strijdend' (term in Napoleontische tijd)), non-éxecution ('niet nakomen'), non-violence ('geweldloosheid')), nonobstant ('desondanks, niettegenstaande' < Lat. non + obstant ('staan')), non-sens ('onzin' < Lat. non + sensus ('waarneming, verstand')) | non- (in samenstellingen, zoals nonkonformistisch, nonverbal), Nonchalance ('achteloos' < Fr. nonchalance < Lat. non + caleo ('warm zijn')), Nonsens ('onzin' < Lat. non + sensus), Umpire ('scheidsrechter' < Fr. nompair < Lat. non + par ('gelijk')) | ||||
| non iam | niet meer, niet langer | - | - | - | - | ||||
| non modo ... sed etiam | niet alleen ... maar ook | - | - | - | - | ||||
| non solum ... sed etiam | niet alleen ... maar ook | - | - | - | - | ||||
| nondum | nog niet | - | - | - | - | ||||
| nonne ... ? | toch wel? (bevestigend antwoord wordt verwacht) | - | - | - | - | ||||
| nos | wij | ons (bezit eenzelfde talige stam als nos) | - | nous ('wij') | - | ||||
| noster | onze | - | - | nôtre | - | ||||
| nosco (noscĕre) | novi, notus | leren kennen | notie ('besef' < Fr. notion < Lat. notio ('kennisneming') < notus), notitie ('aantekening' < Lat. notitia < notus), notaris ('ambtenaar' < Mdd. Lat. notarius < Lat. noto) annotatie ('aantekening' < Lat. annatatio < annoto < ad + noto (vgl. notus)) | notice ('informatie' < Lat. notitia < notus), notion ('idee' < Lat. notio < notus), notorious ('berucht' < Lat. notorius ('nogal bekend') < notus) | la notion ('idee'), la notice ('uiteenzetting'), notifier ('aanzeggen'), l'annotation ('aantekening' < Lat. ad + noto) | notabel ('opmerkenswaardig' < Lat. notabilis < notus) | |||
| agnosco (agnoscĕre) | agnovi, agnitum | herkennen, inzien, erkennen | agnitie ('erkenning' < Lat. agnitio < agnitum) | - | - | agnoszieren ('waarnemen') | |||
| cognosco (cognoscĕre) | cognovi, cognitum | leren kennen, onderzoeken, vernemen | connaisseur ('kenner' < Fr. connaître < Lat. cognosco), cognitie ('herkenning' < Lat. cognitio < cognitum), incognito ('onherkenbaar' < Lat incognitus < in + cognitus) | cognition ('begrip' < Lat. cognitio < cognitum), to recognize ('herkennen' < Fr. recognizance < Lat. recognosco < re + cognosco), incognito ('onherkenbaar' < Lat. incognitus < in + cognitus), connoisseur ('kenner' < Fr. connoisseur < Lat. cognosco), quaint ('oubollig, raar' < Fr. cointe ('herkenbaar') < cognitus) | connaître ('kennen'), le connaisseur ('kenner'), inconnu ('onbekend'), incognito ('onherkenbaar') | Connaiseur ('kenner' < Fr. connaître < Lat. cognosco), Kognition ('kenvermogen' < Lat. cognitio < cognitum) | |||
| cognovi (cognovisse) | kennen | - | - | - | - | ||||
| ignarus | ignara, ignarum | onwetend | - | - | - | - | |||
| ignoro (ignorare) | niet weten, niet kennen | ignorant ('onwetend') | ignorant ('onwetend') | ignorer ('niet weten') | ignorant ('onwetend'), ignorieren ('niet willen weten') | ||||
| ignosco (ignoscĕre) | ignovi, ignotum | vergeven + dat | - | - | - | - | |||
| ignotus | ignota, ignotum | onbekend | - | - | - | - | |||
| notus | nota, notum | bekend | notie ('besef' < Fr. notion < Lat. notio ('kennisneming') < notus), notitie ('aantekening' < Lat. notitia < notus), annotatie ('aantekening' < Lat. annatatio < annoto < ad + noto (vgl. notus)), connotatie ('bijbetekenis' < Lat. connotatio < cum + notatio) | notice ('informatie' < Lat. notitia < notus), notion ('idee' < Lat. notio < notus), notorious ('berucht' < Lat. notorius ('nogal bekend') < notus) | la notion ('idee'), la notice ('uiteenzetting'), notifier ('aanzeggen'), l'annotation ('aantekening' < Lat. ad + noto) | notabel ('opmerkenswaardig' < Lat. notabilis), Notar ('notaris' < Med. Lat. notarius), Konnotation ('bijbetekenis' < Lat. connotatio < cum + notatio) | |||
| novi (novisse) | kennen, weten | - | - | - | - | ||||
| novus | nova, novum | nieuw | nieuw (deelt een gemeenschappelijke stam met Latijnse novus), nova ('ster' < Lat. nova [stella] ('nieuwe ster') (fautief, zou novae stella moeten zijn)), novelle ('kort prozaverhaal' < Lat. novella ('nieuwe dingen') < novellus dimin. v. novus), novice ('nieuweling in het klooster' < Lat. novicius), noviteit ('nieuwigheid' < Lat. novitas), renoveren ('vernieuwen' < Lat. renovo) | to innovate ('vernieuwen' < Lat. innnovo < in + novo), renovation ('vernieuwing' < Lat. renovo < re + novo), novel ('roman' < Lat. novella ('nieuwe dingen') < novellus dimin. v. novus) | neuf ('nieuw'), nouveau ('nieuw'), innover ('vernieuwen'), novelle ('roman' < Lat. novella ('nieuwe dingen') < nubellus dimin. v. novus) | Nova ('ster' < Lat. nova [stella] ('nieuwe ster') (fautief, zou novae stella moeten zijn)), Novelle ('roman' < Lat. novella ('kleine dingen') < novellus dimin. v. novus), Novität ('nieuwigheid' < Lat. novitas), Novize ('leerling i/d kerk' < Lat. novicius), innovieren ('vernieuwen' < Lat. innovo < in + novo) | |||
| nox, noctis | noctis | f. | nacht | noctambule ('slaapwandelaar' < Fr. noctambule < nox + ambulo) | - | la nuit ('nacht'), le noctambule ('slaapwandelaar' < Lat. nox + ambulo ('wandelen')) | - | ||
| nocte, noctu | 's nachts | - | - | - | - | ||||
| nubes | nubis | f. | wolk | nuance ('schakering' < Fr. nuance < nue ('wolk') < Lat. nubes) | nuance ('schakering' < Fr. nuance < nue ('wolk') < Lat. nubes) | nue ('wolk'), nuance ('schakering'), nuageux ('bewolkt') | Nuance ('nuance' < Fr. nue ('wolk') < Lat. nubes) | ||
| nudus | nuda, nudum | naakt | nudisme ('recreëren zonder kleding'), nudist ('naaktloper') | nude ('naakt'), nudity ('naaktheid' < Fr. nudité) | nu ('naakt'), nudité ('naaktheid') | Nudismus ('recreëren zonder kleding'), Nudität ('naaktheid') | |||
| nullus | nullius | nulla, nullum | geen | nul ('niets'), annuleren ('vernietigen' < Lat. annulo < ad + nullus), nullificeren ('teniet doen' < Lat. nullificio < nullus + facio) | null ('niets'), to nullify ('teniet doen' < Lat. nullificio < nullus + facio) | nul ('niets'), annuler ('vernietigen' < Lat. annulo < ad + nullus) | Null ('niets'), nullifizieren ('ongeldig verklaren' < Lat. nullus + facio), Nulltarif ('nultarief, vrijstelling' < Lat. nullus + Arab. ta'rif) | ||
| nonnulli | nonnullorum | nonnullae, nonnulla | sommige(n) | - | - | - | - | ||
| nullius | gen. ev. van nullus; gen. van nemo | zie nullus | zie nullus | zie nullus | zie nullus | ||||
| num | toch niet? (ontkennend antwoord wordt verwacht) | - | - | - | - | ||||
| numen | numinis | n. | goddelijke kracht | numineus ('goddelijk') | numinous ('goddelijk') | - | numinos ('goddelijk') | ||
| numero (numerare) | tellen | numereren ('tellen', later ingekort tot nummeren), enumeratie ('opsomming' < Fr. énumeration < Lat. enumeratio < ex + numero) | to numerate ('tellen'), numerator ('noemer' < Lat. numeratus) innumerable ('ontelbaar' < Lat. in + numerabilis) | nombrer ('tellen'), innombrable ('ontelbaar' < Lat. in + numerabilis), l'énumeration ('opnummering' < Lat. ex + numero) | numerieren ('tellen'), | ||||
| numerus | numeri | m. | getal, aantal | nummer, numeriek ('door getallen uitgedrukt' < Fr. numérique < Lat. numerus) | number ('getal' < Fr. nombre < Lat. numerus), No. (afkorting 'getal' < Lat. abl. numero) | le nombre ('nummer'), la numération ('telling') | Nummer ('getal') | ||
| nunc | nu | nu (heeft een gemeenschappelijke stam met nunc) | now (Oud-Engels: nu, heeft een gemeenschappelijke stam met nunc) | - | - | hic et nunc ('hier en nu') | |||
| nuntio (nuntiare) | berichten | annonceren ('aankondigen' < Fr. annoncer < Lat. annuntio), denonceren ('aangeven' < Fr. dénoncer < Lat. denuntio), prononceren ('uitspreken' < Fr. prononcer < Lat. pronuntio), renonceren ('afstand doen van' < Fr. renoncer < Lat. renuntio) | to announce ('verkondigen' < Lat. annuntio < ad + nuntio), to denounce ('afkondigen' < Lat. denuntio), to pronounce ('uitspreken' < Lat. pronuntio), to renounce ('opgeven' < Lat. renuntio) | annoncer ('aankondigen < Lat. adnuntio), denoncer ('aangeven' < Lat. denuntio), énoncer ('uitdrukken' < Lat. enuntio), prononcer ('uitspreken' < Lat. pronuntio) | Annonce ('aankondiging' < Fr. annoncer < Lat. annuntio < ad + nuntio), Denunziation ('aankondiging' < Fr. denoncer < Lat. denuntio), prononcieren ('uitspreken' < Fr. prononcer < Lat. pronuntio) | ||||
| nuntius | nuntii | m. | koerier, bericht | zie nuntio | zie nuntio | zie nuntio | zie nuntio | ||
| nuper | niet lang geleden | - | - | - | - | ||||
| ob | voor, wegens, omwille van | obstakel ('hinderpaal'; < Lat. obstaculum < obstare ('in de weg staan')), obesitas ('overgewicht'; < Lat. obesus ('volgegeten') < obedere), obscuur ('duister'; < Lat. obscurus), observeren ('waarnemen'; < Lat. observare < ob + servare ('in het oog houden')), obstinaat ('koppig'; < Lat. obstinatus < obstinare ('vastbesloten zijn')), obligaat ('verplicht'; < Lat. obligatus < obligare ('vastleggen', 'verbinden') < ob + ligare ('binden')), occasion ('koopje'; < Lat. occasionem < occadere ('naar toe vallen') < ob + cadere), offeren ('a/e godheid schenken'; < Lat offere < ob + ferre), voorwerp ('zaak'; directe ontlening aan Lat. obiectum < ob + iacere ('werpen')) | obvious ('duidelijk zichtbaar'; < obvius < ob + via ('weg')), to obey ('gehoorzamen'; < Lat. obedire < ob + audire ('luisteren')), obesity ('overgewicht'; < Lat. obesitas ('volgegeten') < obedere < ob + edere ('eten')), object ('voorwerp'; < Lat. obiectum < ob + iacere), obituary (obituary ('overlijdensbericht'; < Mdd. Lat. obituarius ('betrekking hebbend op de dood') < Lat. obitum ('gestorven') < obire), obscene ('beledigend'; < Lat. obscenus < ob + caenum ('viezigheid'; onz.)), obsession ('abnormale belangstelling'; < Lat. obsessus < obsidere ('belegeren', 'bezetten')) | l'obésité ('overgewicht'; < Lat. obesitas ('volgegeten') < obesitum < obedere ('voleten')), obligatoire ('verplicht'; < Lat. obligatus < obligare < ob + ligare ('vastbinden')), l'object ('voorwerp'; < Lat. obiectum < ob + iacere), obscène ('aanstootgevend'; < Lat. obscenus < ob + scenum ('vuil'; onz.)), occuper ('bezetten'; < Lat. occupere < ob + capere ('nemen')) | Objekt ('voorwerp'; < Lat. obiectus < obicere < ob + icere ('werpen')), Obligation ('verplichting'; < Lat. obligatio < obligare < ob + ligare ('vastleggen', 'binden')), observieren ('bekijken'; < Lat. observare < ob + servare ('in het oog houden')), Obstitation ('koppigheid'; < Lat. obstinatio < ob + stare ('standvastig blijven')) | ||||
| obliviscor (oblivisci) | oblitus sum | vergeten | - | oblivion ('vergetelheid'; < Lat. oblivionem < oblitus) | oublier ('vergeten') | - | |||
| oblitus + gen | vergetend, niet denkend aan | - | - | - | - | ||||
| obscurus | obscura, obscurum | duister | obscuur | obscure | obscur | obskur | |||
| occultus | occulta, occultum | verborgen | occult | occult | occult | okkult | |||
| occupo (occupare) | in bezit nemen | occupatie ('bezetting') | to occupy ('bezetten') | occuper ('bezighouden met') | Okkupation ('bezetting'), Okkupant ('bezetter') | ||||
| oceanus | oceani | m. | oceaan | oceaan | ocean | l'ocean | - | Komt van Oudgr. ὠκεανός | |
| oculus | oculi | m. | oog | ocel ('puntoog van insecten'), binocle ('verrekijker'; < Fr. < Lat. bis ('dubbel') + oculus) | binocle ('verrekijker'; < Fr. < Lat. bis ('dubbel') + oculus) | l'oeil ('oog'), le binocle ('verrekijker'; < Lat. bis ('dubbel') + oculus) | Binokel ('verrekijker'; < Lat. bi ('dubbel') + oculus), okular ('met betrekking tot de ogen') | monocle ('kijkglas voor één oog') komt van de samenstelling van het Oudgr. μόνος + Lat. oculus | |
| odi (odisse) | haten | - | - | - | - | ||||
| odium | odii | n. | haat | - | - | ennuyer ('vervelen'; < Lat. inodiare < in + odium) | odiös ('ontuitstaanbaar') | ||
| olim | vroeger, later | - | - | - | - | ||||
| omnis | omnis, omne | ieder, elk (meervoud: alle) | omnibus ('bundelboek'; betekent lett. 'voor allen'), omnivoor ('alleseter'; < Lat. omnis + vorare ('eten')) | omnipotent ('almachtig'; < Lat. omnis + potentia ('macht')), omniscience ('alwetendheid'; < Lat. omnis + scientia ('kennis')), omnibus ('voertuig'; < Lat. omnibus ('voor allen')) | l'omnipotence ('almacht'; < Lat. omnis + potentia ('macht')), omnivore ('alleseter'; < Lat.omnis + vorare ('eten')) | omnipotent ('almachtig'; < Lat. omnis + potens ('machtig')), Omnivore ('alleseter'; < Lat. omnis + vorare ('eten')), omnipräsent ('overal aanwezig'; < Lat. omnis + praesens ('aanwezig zijnde')) | Airbus ('passasgiersvliegtuig'; < Oudgr. ἀήρ ('lucht') + Lat. omnibus ('voor allen')) | ||
| omnes | omnium | omnes, omnia | alle(n) (mv.) | zie omnis | zie omnis | zie omnis | zie omnis | ||
| omnia | omnium | alle(s) (mv. onz.) | zie omnis | zie omnis | zie omnis | zie omnis | |||
| onus | oneris | n. | last | - | - | - | - | ||
| opera | operae | f. | moeite, inspanning | - | - | - | - | ||
| opera | ook: nom./acc. mv. van opus | zie opus | zie opus | zie opus | zie opus | ||||
| operam do | zich moeite geven om, zich inspannen om | - | - | - | - | ||||
| opus | operis | n. | werk, moeite, verschansing | opera ('muziekstuk'), opereren ('te werk gaan'), coöperatie ('samenwerking'; < Lat. cooperatio < cum + operatio), manoeuvre ('handgreep'; < Mdd. Lat. manuopera < manus ('hand') + opera), oeuvre ('gezamenlijk werk'; < Fr. oevre < Lat. opera) | operation ('taak'; < Lat. operationis < opera), corvee ('onbetaalde taak'; < Mdd. Lat. corrogata [opera] < corrogare 'vragen') | l'oevre ('verzameld werk'; < Lat. opera), le coopération ('samenwerking'; < Lat. cooperationis < cum + operatio < opera), operator ('bestuurder v/e machine'; < Lat. operator ('werker')) | Oper ('muzikaal werk'), Operation ('chirurgische ingreep'; < Lat. operatio < operare), Operator ('degene die een machine bestuurt'; < Lat. operator ('werker')) | ||
| opus est (+abl.) | het is nodig, er is behoefte aan | - | - | - | - | ||||
| opinio | opinionis | f. | mening, naam, reputatie | opinie ('mening') | opinion ('mening') | l'opinion ('mening'), opiniâtre ('koppig'), opiner ('menen') | - | ||
| oportet | oportuit | het behoort | - | - | - | - | |||
| oppidum | oppidi | n. | stad | - | - | - | - | ||
| ops, opis | opis | f. | hulp, (pl.) hulpmiddelen, rijkdom, macht | kopie ('afschrift'; < Fr. copie < Lat. copia ('voorraad') < cum + ops), copieus ('overvloedig'; < Lat. copiosus < copia ('voorraad') < cum + ops), opulent ('zeer rijk'; < Lat. opulentus ('rijk') < ops) | - | opulent ('rijk') | opulent ('rijk') | ||
| copia | copiae | f. | voorraad, overvloed, gelegenheid; (pl.) troepen | kopie ('afschrift'; < Fr. copie < Lat. copia), copieus ('overvloedig'; < Lat. copiosus < copia) | copy ('kopie'; < Fr. copie < Lat. copia), copious ('overvloedig'; < Lat. copiosus ('voorradig')) | copie ('kopie'), copieux ('overvloedig') | Kopie ('afschrift'; < Fr. copie < Lat. copia) | ||
| copiae (pl.) | copiarum | f. | (pl.) troepen | - | - | - | - | ||
| inopia | inopiae | f. | gebrek, armoede | - | - | - | - | ||
| ope | met behulp van, door middel van | - | - | - | - | ||||
| opes (pl.) | opum | f. | hulpmiddelen, rijkdom, macht, (sg.) hulp | zie ops | zie ops | zie ops | zie ops | ||
| opto (optare) | wensen | optie ('mogelijkheid'; < Lat. optio), adoptie ('aannemen als kind'; < Lat. adoptio < ad + optare) | option ('mogelijkheid'; < Lat. optio), to opt ('kiezen'), adoption ('aanneming (v/e kind)'; < Lat. adoptionem < ad + optare), optative ('gewenst'; < Lat. optativus) | opter ('kiezen'), l'option ('keuze'), optionnel ('mogelijk') | optieren ('kiezen'), Optant ('vrijwilliger') | ||||
| ora | orae | f. | kust, rand | - | - | l'orée ('rand') | - | ||
| oratio | orationis | f. | taal, redevoering | oratie, proza ('ongebonden stijl'; < Lat. prosa ('rechttoe') < afkorting van oratio prosa) | oration, prose ('verhaal'; < Lat. prosa ('rechttoe') < afkorting van oratio prosa) | l'oraison ('redevoering'), oratoir ('retorisch') | Oration | ||
| orator | oratoris | m. | redenaar; woordvoerder | orator | orator | l'orateur | Orator, oratorisch | ||
| oro (orare) | (be)pleiten, smeken | oreren, orakel ('godsspraak'; < Lat. oraculum ('goddelijk zegsel') < orare + instrumenteel suffix -culu-) | to orate ('spreken'), to adore ('aanbidden'; < Laatlat. adorare ('aanbidden') < Klas. Lat. adorare ('formeel aanspreken') < ad + orare), oracle ('orakel'; < Lat. oraculum ('goddelijk zegsel') < orare + instrumenteel suffix - culu-) | pérorer ('oreren'; < Lat. perorare ('concluderen')), l'oracle ('orakel'; < Lat. oraculum ('goddelijk zegsel') < orare + instrumenteel suffix - culu-), adorer ('aanbidden'; < Laatlat. adorare ('aanbidden') < Klas. Lat. adorare ('formeel aanspreken') < ad + orare) | Orante ('thema i/d kunst, smekend persoon'; < Lat. orans) | ||||
| orbis | orbis | f. | kring, cirkel | exorbitant ('buitensporig'; < Lat. exorbitans < ex + orbita ('wagenspoor') < orbis) | orb ('rond voorwerp'), orbit ('baan'; < Lat. orbita ('wagenspoor') < orbis) | l'orbe ('bol'), l'orbite ('baan'; < Lat. orbita ('wagenspoor') < orbis) | Orbit ('omloopbaan'), orbital | ||
| orbis terrarum | orbis terrarum | f. | wereld | - | - | - | - | ||
| ordo | ordinis | f. | (volg)orde, orde, geld; rang, klasse | orde, coördinatie ('onderlinge afstemming'; < Lat. coordinatio < cum + ordinatio ('regeling')), ordinair ('gewoon'; < Lat. ordinarius ('regelmatig')) | order ('orde'), ordinal ('regulier'; < Lat. ordinalis < ordo), coordination ('onderlinge afstemming'; < Lat. coordinatio < cum + ordinatio ('regeling') < ordo), ordinary ('regulier', 'gewoon' < Lat. ordinarius ('gebruikelijk')) | l'ordre ('orde'), ordinaire ('gewoon'; < Lat. ordinarius ('regelmatig')), ordinateur ('computer') | Orden ('orde'), Order ('bevel'; < Fr. ordre ('bevelen')), ordinär ('gewoon'; < Fr. ordinaire < Lat. ordinarius), Ordner ('opbergmap'), ordnen ('ordenen'; < ordinare) | ||
| orior (oriri) | ortus sum | ontstaan, opkomen | abortus ('ontijdige geboorte'; < Lat. abortus < ab + ortus) | abortion ('ontijdige geboorte'; < Lat. abortus < ab + oriri) | l'abortif ('abortus'; < Lat. abortus < ab + oriri) | Abort ('ontijdige geboorte'; < Lat. abortus < ab + ortus) | |||
| oriens | orientis | m. | het oosten | oriëntaal ('oostelijk'; < Lat oriens ('oosten', lett.: 'oprijzend'; de zon komt in het oosten op)) | Orient ('het Oosten'; < Lat oriens ('oosten', lett.: 'oprijzend'; de zon komt in het oosten op)) | l´orient ('het Oosten'; < Lat oriens ('oosten', lett.: 'oprijzend'; de zon komt in het oosten op)) | Orient ('het verre oosten', lett. 'oprijzend'; de zon komt in het oosten op) | ||
| os, oris | oris | n. | mond, gezicht, uiterlijk | oraal ('mondeling') | oral ('mondeling') | oral ('mondeling'; < Lat. oralis < os), orifice ('opening'; < Lat. os + facere) | oral ('mondeling') | ||
| os, ossis | ossis | n. | bot | - | - | l'os ('bot'), osseux ('benig'), ossifié ('verhard') | - | In medische termen wordt alles met betrekking tot beenderen vaak aangeduid met het Oudgriekse ὀστέον | |
| otium | otii | n. | vrije tijd, rust | - | otiose ('overbodig') | - | - | ||
| negotium | negotii | n. | bezigheid, zaak, moeilijkheid, moeite | negotie ('koopwaar') | negotiation ('zakendoen') | le negoce ('koophandel'), negociable ('onderhandelbaar') | - | ||
| paene | bijna | petinentie ('boete'; < paenitet ('het berouwt') < paene (nevenbet. 'met moeite')) | penitence ('boete'; < paenitet ('het berouwt') < paene (nevenbet. 'met moeite')) | la pénitence ('berouw'; < paenitet ('het berouwt') < paene (nevenbet. 'met moeite')) | Pönitenz ('boete'; < paenitet ('het berouwt') < paene (nevenbet. 'met moeite')) | ||||
| par | paris | par, par | gelijk aan, opgewassen tegen; billijk | paar ('stel'; elkaars gelijke), umpire ('scheidsrechter'; < Eng. umpire < Fr. nounpere < Lat. non par) | pair ('stel'; elkaars gelijke), peer ('gelijke in rang'), umpire ('scheidsrechter'; < Fr. nounpere < Lat. non par) | le pair ('gelijke'), la paire ('stel'; elkaars gelijke), pareil ('gelijk') | Paar ('stel'; elkaars gelijke) Umpire ('scheidsrechter'; < Eng. umpire < Fr. nounpere < Lat. non par) | ||
| pariter | gelijk; evenzeer; tegelijk | - | - | - | - | ||||
| parco (parcĕre) | peperci | sparen | - | - | - | - | |||
| pareo (parēre) | parui | gehoorzamen | - | - | - | - | |||
| pario (parĕre) | peperi, partum | voortbrengen, verwerven | transparant ('doorschijnend'; < Fr. paraître ('verschijnen')) | to appear ('verschijnen'), viper ('adder'; vivus ('levend') + parere; men dacht dat de adder geen eieren legde, i.e. zijn jongen levend baarde) | paraître ('verschijnen'), transparant ('doorschijnend') | parieren ('bereiden', 'afweren'), transparant ('doorschijnend'; < Fr. paraître ('verschijnen')) | |||
| parens | parentis | m. | ouder (subst.) | - | parent | le parent | - | ||
| reperio (reperire) | repperi, repertum | vinden, te weten komen | repertoire ('lijst met stukken van kunstenaars'; < Fr. répertoire) | repertoire ('lijst met stukken van kunstenaars'; < Fr. répertoire) | le répertoire ('lijst met stukken van kunstenaars') | Repertoire ('lijst met stukken van kunstenaars'; < Fr. répertoire) | |||
| paro (parare) | voorbereiden, voorbereidingen treffen | prepareren ('voorbereiden'; < prae ('voor') + parare), repareren ('herstellen'; < re ('opnieuw') + parare), apparaat (< ad ('naar ... toe') + parare) | to prepare ('voorbereiden'; < prae ('voor') + parare), to repair ('repareren'; < re ('opnieuw') + parare), apparatus (< ad ('naar ... toe') + parare) | parer ('maatregelen nemen tegen'), préparer ('voorbereiden'; < prae ('voor') + parare), l'apparat (< ad ('naar ... toe') + parare) | präparieren ('voorbereiden'; < prae ('voor') + parare), reparieren (< re ('opnieuw') + parare), Apparatus (< ad ('naar ... toe') + parare) | ||||
| comparo (comparare) | vergelijken, verwerven | comparatief ('vergelijkend') | to compare ('vergelijken') | comparer ('vergelijken') | komparabel ('vergelijkbaar') | ||||
| paratus | parata, paratum | voorbereid, gereed | paraat, parade ('vertoon', 'schouwspel') | parade ('vertoon', 'schouwspel') | la parade ('vertoon', 'schouwspel') | parat, Parade ('vertoon', 'schouwspel') | |||
| pars | partis | f. | deel, kant; partij (meestal mv.) | part ('deel'), portie, partieel ('deels'), partikel ('deeltje'), participeren ('deelnemen'; < pars + cipare (nevenv. v. capere)) | part ('deel'), portion ('portie'), partial ('partijdig'), particle ('deeltje') | la part ('deel'), la portion ('portie'), la partie ('gedeelte'), partial ('partijdig') | Partie ('deel'), Partikel ('deeltje'), partizipieren ('deelnemen'; < pars + cipare (nevenv. v. capere)), Portion ('portie') | ||
| parvus | parva, parvum | minor, minimus | klein | - | - | - | - | ||
| minime | allerminst (bijw.) | - | - | - | - | ||||
| minimus | minima, minimum | het kleinst, zeer klein | miniem, minimaal | minimum | minime, minimal | minimal, Minimum | |||
| minor | minoris | minor, minus | minder | - | minority ('minderheid') | moindre ('minder'), la minorité ('minderheid') | Minorität ('minderheid') | gebruikt om onderscheid te maken tussen twee personen met dezelfde naam, bijv. Plinius maior en minor | |
| minus | minder (onz. bijw.) | min, minuscuul ('zeer klein'; < minusculus (dimin. v. minus)) | minus, minuscule ('zeer klein') | moins ('minder') | minus, Minuskel ('kleine letter') | ||||
| parum | niet genoeg | - | - | - | - | ||||
| pateo (patēre) | patui | openstaan | patio ('open terras'), patent ('octrooi'; < Fr. (lettre) patente ('privilegebrief', eig. 'open brief')) | patio ('open terras'), patent ('octrooi'; < Fr. (lettre) patente ('privilegebrief', eig. 'open brief')) | patent ('duidelijk'), le patio ('open terras') | Patio ('open terras'), Patent ('octrooi'; < Fr. (lettre) patente ('privilegebrief', eig. 'open brief')) | |||
| pater | patris | m. | vader; (plur.) senatoren | patronage ('bescherming') | patronage ('bescherming') | le père ('vader'), le patronage ('bescherming') | Patron ('beschermheer') | Oudgr. πάτηρ ('vader') | |
| paternus | paterna, paternum | (voor)vaderlijk | - | paternity ('vaderschap') | paternité ('vaderschap') | - | |||
| patres | patrum | m. | ook: senatoren | patriciër ('aanzienlijke') | patrician ('aanzienlijke') | le patriecien ('aanzienlijke') | Patrizier ('aanzienlijke') | ||
| patria | patriae | f. | vaderland | patriot ('iemand die zijn vaderland mint') | patriot ('iemand die zijn vaderland mint'), expat ('iemand die buiten zijn vaderland opgroeit'; < ex ('uit') + patria) | la patrie ('vaderland'), le patriote ('iemand die zijn vaderland mint') | Patriot ('iemand die zijn vaderland mint') | ||
| patrius | patria, patrium | van de vader, traditioneel | patriarchaat ('rechtstoestand via de mannelijke lijn'; < Lat. pater + Oudgr. αρχή ('heerschappij')) | patriarchate ('rechtstoestand via de mannelijke lijn'; < Lat. pater + Oudgr. αρχή ('heerschappij')) | le patriarcat ('rechtstoestand via de mannelijke lijn'; < Lat. pater + Oudgr. αρχή ('heerschappij')) | Patriarchat ('rechtstoestand via de mannelijke lijn'; < Lat. pater + Oudgr. αρχή ('heerschappij')) | |||
| patior (pati) | patior, passus sum | verdragen, toestaan | patient ('lijdende'; < ppa v. patiens), passie ('hartstocht', 'lijden'; < ppp. v. passus), passief ('verdragend') | patient ('lijdende'; < ppa v. patiens), passion ('hartstocht', 'lijden'; < ppp. v. passus), passive ('verdragend') | pâtir ('lijden'), le patient ('lijdende'; < ppa. v. patiens), la passion ('hartstocht'; < ppp. v. passus), passif ('verdragend') | Patient ('lijdende'; < ppa v. patiens), Passion ('hartstocht', 'lijden'; < ppp. v. passus), passiv ('verdragend') | |||
| patientia | patientiae | f. | geduld, volharding | - | patience ('geduld') | la patience ('geduld') | - | ||
| pauci | paucorum | m. | weinigen | - | - | - | - | ||
| paulum | weinig, een beetje | - | - | - | - | ||||
| paulatim | langzamerhand | - | - | - | - | ||||
| paulo | weinig, een beetje (bijw.) | - | - | - | - | ||||
| paulo post | korte tijd later | - | - | - | - | ||||
| paulo ante | korte tijd eerder, kort geleden | - | - | - | - | ||||
| pauper | pauperis | pauper, pauper | arm | pover ('arm'; < Fr. pauvre), verpauperen ('arm worden') | poor ('arm'; < Fr. pauvre) | pauvre ('arm') | Pauperisierung ('verarming') | ||
| paupertas | paupertatis | f. | armoede | - | poverty ('armoede') | la pauvreté ('armoede') | - | ||
| pax, pacis | pacis | f. | vrede | pacificeren ('vrede herstellen'; < pax + facere), pacifist ('iemand die vrede wil') | peace, to pacify ('vrede herstellen'; < pax + facere), pacifist ('iemand die vrede wil') | la paix ('vrede'), pacifier ('vrede herstellen'; < pax + facere), pacifiste ('vredelievend') | Pazifismus ('stroming die elke oorlog afkeurt') | ||
| pecco (peccare) | een fout maken | pecadille ('kleine zonde'; < Sp. pecadillo (dimin. v. peccado) < Lat. peccatum ('zonde')) | pecadillo ('kleine zonde'; < Sp. pecadillo (dimin. v. peccado) < Lat. peccatum ('zonde')) | pécher ('zondigen'), le pécheur ('zondaar'), la pecadille ('kleine zonde'; < Sp. pecadillo (dimin. v. peccado) < Lat. peccatum ('zonde')) | - | ||||
| pectus | pectoris | n. | borst, inborst, hart | pectoraal ('borst-') | pectoral ('borst-') | la poitrine ('borst') | pektoral ('borst-') | It. petto ('borst'; denk aan 'in petto hebben') | |
| pecus | pecoris | n. | vee | - | peculiar ('eigen aan bepaald persoon'; < peculiaris ('van iemands eigendom')) | le pécore ('heikneuter') | - | ||
| pecunia | pecuniae | f. | geld | - | - | pécuniaire ('geld-') | pecuniär ('geld-') | ||
| pello (pellĕre) | pepuli, pulsum | voortdrijven, verdrijven | propeller ('voortduwer'; < pro ('voor') + pellere), pols ('kloppen van slagaders'; < ppp. pulsum), pulseren ('kloppen'; < Lat. pulsare (intens. v. pellere)) | propeller ('voortduwer'; < pro ('voor') + pellere), pulse ('klopping', 'hartslag'; < ppp. pulsum), to repel ('wegdrijven'; < re ('terug') + pellere) | le pouls ('hartslag'; < ppp. pulsum), pousser ('duwen', 'drukken'; < Lat. pulsare (intens. v. pellere)), la pousée ('duw') | Propeller ('voortduwer'; < pro ('voor') + pellere) | |||
| expello (expellĕre) | expuli, expulsum | uitdrijven, verdrijven | expulsie ('uitdrijving') | to expel ('verdrijven') | expulser ('uitdrijven') | - | |||
| impello (impellĕre) | impuli, impulsum | in beweging brengen | impuls ('prikkel'; < ppp. impulsum) | to impel ('aanzetten'), impulse ('prikkel'; < ppp. impulsum) | impulsif ('snel reagerend op prikkels'; < ppp. impulsum) | Impuls ('prikkel'; < ppp. impulsum) | |||
| pendeo (pendēre) | pependi | (af) hangen (van), in spanning verkeren | pendant ('tegenhanger'), appendix ('aanhangsel'; < ad + pendere), dependance ('bijgebouw'; < de ('van ... af') + pendere) | to pend ('hangen'), to depend ('afhangen'; < de ('van ... af') + pendere), to suspend ('opschorten'; < sub ('onder') + pendere) | pendre ('hangen'), dépendre ('afhangen'; < de ('van ... af') + pendere), suspendre ('opschorten'; < sub ('onder') + pendere) | Pendant ('tegenhanger'), Appendix ('aanhangsel'; < ad + pendere) | |||
| per | door (... heen), gedurende; door middel van | per ('door middel van'), per se ('stellig'; lett. 'door zichzelf'), in samenstellingen als perceptie ('waarneming'; | per se ('stellig'; lett. 'door zichzelf'), in samenstellingen als to perceive ('waarnemen'; < per + capere), percent ('procent'; < per centum ('per honderd')) | par ('door ... van'), in samenstellingen als parvenu ('iemand van lage afkomst die rijk, maar niet beschaafd is') | per ('door middel van'), in samenstellingen als perfekt (< per + facere) |
| | |||
| perdo (perdĕre) | perdidi, perditum | te gronde richten, verliezen | - | - | perdre ('verliezen') | - | |||
| pergo (pergĕre) | perrexi, perrectum | (voort)gaan | pergola ('terras'; < Lat. pergula ('aanbouw')) | pergola ('terras'; < Lat. pergula ('aanbouw')) | - | Pergola ('terras'; < Lat. pergula ('aanbouw')) | |||
| periculum | periculi | n. | gevaar | perikel ('gevaar') | peril ('gevaar') | le péril ('gevaar') | - | ||
| perpetuus | perpetua, perpetuum | ononderbroken | perpetuum mobile ('toestel dat, in beweging gezet, eeuwig blijft bewegen'; z. mobilis) | perpetual ('eeuwigdurend') | perpétuel ('eeuwigdurend') | - | |||
| persuadeo (persuadēre) | persuasi, persuasum | overtuigen, overreden | - | to persuade ('overtuigen') | persuader ('overtuigen') | - | |||
| pes | pedis | f. | voet | pedaal ('hefboom met de voet bediend'; < acc. pedem), pedicure ('voetverzorger'; < pes + curare) | pedal ('hefboom met de voet bediend'; < acc pedem), pedicure ('voetverzorger'; < pes + curare) | le pied ('voet'), la pédale ('hefboom met de voet bediend'; < acc. pedem), le pédicure ('voetverzorger'; < pes + curare) | Pedal ('hefboom met de voet bediend'; < acc. pedem), Pediküre ('voetverzorger'; < pes + curare) | ||
| pedes | peditis | m. | infanterist, voetsoldaat | pion ('schaakstuk'; < Mdd. Lat. pedonem ('voetsoldaat'; acc. v. pedo)) | pawn ('schaakstuk'; < Mdd. Lat. pedonem ('voetsoldaat'; acc. v. pedo)) | le pion ('schaakstuk'; < Mdd. Lat. pedonem ('voetsoldaat'; acc. v. pedo)) | Pionier ('wegbereider'; < Mdd. Lat. pedonem ('voetsoldaat'; acc. v. pedo)) | ||
| peto (petĕre) | petivi, petitum | trachten te bereiken, trachten te verkrijgen; + abl vragen aan | petitie ('verzoekschrift'), competent ('bekwaam'; < cum ('samen met') + petere) | petition ('verzoekschrift'), competent ('bekwaam'; < cum ('samen met') + petere) | la pétition ('verzoekschrift'), la compétence ('bekwaamheid'; < cum ('samen met') + petere) | Petition ('verzoekschrift'), kompetent ('bekwaam'; < cum ('samen met') + petere) | |||
| repeto (repetĕre) | repetivi, repetitum | terugverlangen | repeteren ('oefenen', 'herhalen') | repetition ('herhaling') | repéter ('oefenen', 'herhalen') | - | |||
| impetus | impetus | m. | aanval, aandrang, opwelling | impetueus ('onstuimig'; < Fr. impétueux < Lat. impetus + osus ('vol van')) | impetuous ('onstuimig'; < Fr. impétueux < Lat. impetus + osus ('vol van')) | impétueux ('onstuimig'; < impetus + osus ('vol van')) | - | ||
| pietas | pietatis | f. | vroomheid, plichtsbetrachting; liefde | piëteit ('eerbied') | piety ('vroomheid') | la piété ('vroomheid') | Pietät ('vroomheid') | ||
| impius | impia, impium | goddeloos | - | impious ('goddeloos') | impie ('goddeloos') | - | |||
| pius | pia, pium | vroom, plichtsgetrouw, liefdevol | - | pious ('vroom') | pieux ('vroom'; pius + osus ('vol van')) | - | |||
| placeo (placēre) | placui, placitum | bevallen | placebo ('nepmedicijn'; < fut. placebo), plezier (< Fr. la plaisir ('genot')) | placebo ('nepmedicijn'; < fut. placebo), pleasure ('genot'; < Fr. la plaisir ('genot')), to please ('naar de zin maken') | plaire ('behagen'), la plaisir ('het plezier') | Placebo ('nepmedicijn'; < fut. placebo), Pläsier ('plezier'; < Fr. la plaisir ('genot')) | Vl. plezant | ||
| placet | placuit | het behaagt, men besluit | - | - | s'il vous plaît ('alstublieft'; lett. 'als het u behaagt') | - | It. mi piace ('ik vind leuk') | ||
| placidus | placida, placidum | vredig, kalm | - | placid ('rustig') | placide ('rustig') | - | |||
| plebs | plebis | f. | de gewone mensen | plebs | - | la plèbe ('plebs') | Plebs ('plebs') | ||
| plenus | plena, plenum | vol | plenair ('voltallig'; < Mdd. Lat. plenarius) | plenty ('genoeg'; < plenitas ('volheid')), to replenish ('bijvullen'; < re ('opnieuw') + plenus) | plein ('vol') | plenär... ('voltallig'; < Mdd. Lat. plenarius) | |||
| poena | poenae | f. | genoegdoening, boete | penibel ('pijnlijk', 'tot straf dienend'; < Fr. pénible), penalty ('strafschop'; < Eng. penalty kick < Mdd. Lat. penalitas < poenalis ('tot straf dienend')) | to punish ('straffen'; < Lat. poenire ('straffen')) | le peine ('straf'), punir ('straffen'), pénible ('pijnlijk', 'tot straf dienend') | penibel ('pijnlijk', 'tot straf dienend'; < Fr. pénible), Penalty ('strafschop'; < Eng. penalty kick < Mdd. Lat. penalitas < poenalis ('tot straf dienend')) | ||
| poeta | poetae | m. | dichter | - | poet ('dichter') | le poète ('dichter') | - | ||
| pondus | ponderis | n. | gewicht | pond ('gewichtseenheid') | pound ('gewicht', 'munteenheid'; < oorspr. een pond zilver) | pondérer ('wegen') | Pond ('gewichtseenheid') | ||
| pono (ponĕre) | posui, positum | leggen, plaatsen, neerleggen | poneren ('zetten', 'leggen'), positie ('plaats'; < Lat. positio), postuur ('houding'; < Lat. positura (pfa. v. ponere)) | posture ('houding'; < Lat. positura (pfa. v. ponere)), position ('plaats'; < Lat. positio) | poser ('vragen') | - | |||
| compono (componĕre) | composui, compositum | bij elkaar plaatsen, schrijven; tot rust brengen | componeren ('samenstellen'), component ('deel van een samenstelling'), composiet ('samengesteld materiaal') | to compose ('samenstellen'), composite ('samengesteld') | composer ('samenstellen'), composite ('samengesteld') | komponieren ('samenstellen'), Komponente ('deel van een samenstelling') | |||
| depono (deponĕre) | deposui, depositum | neerleggen, deponeren | deponeren, deponens ('act. ww. in pass. vorm'; dwz. zijn actieve betekenis afgelegd hebbend) | deposit ('storting') | déposer ('storten'), le dépôt ('bergplaats') | deponieren ('deponeren'), Deponens ('act. ww. in pass. vorm'; dwz. zijn actieve betekenis afgelegd hebbend) | |||
| dispono (disponĕre) | disposui, dispositum | verspreid opstellen, ordenen | disponeren ('beschikken', 'regelen') | to dispose ('beschikken') | disposer ('weggooien') | Disposition ('verordening') | |||
| impono (imponĕre) | imposui, impositum | plaatsen op, -in, opleggen | imponeren ('gezag inboezemen'), imposant ('indrukwekkend') | impostor ('bedrieger') | imposer ('gezag inboezemen'), l'imposteur ('bedrieger') | imponieren ('gezag inboezemen'), imposant ('indrukwekkend') | |||
| propono (proponĕre) | proposui, propositum | openbaar maken, voor ogen stellen | proponent ('beroepbaar theoloog') | to propose ('voorstellen') | proposer ('voorstellen') | Proponent ('aanvrager') | |||
| propositum | voornemen | propositie ('voorstel') | proposition ('voorstel') | à propos ('over') | Proposition ('voorstel') | ||||
| pons | pontis | m. | brug | - | - | le pont ('brug') | - | ||
| populus | populi | m. | volk | gepeupel ('gewone volk'; < Oudfr. peuple), publiek ('algemeen'; < Oudlat. poplicus ('van het volk')) | people ('volk'; < Oudfr. peuple), public ('algemeen'; < Oudlat. poplicus ('van het volk')) | le peuple ('volk'), public ('algemeen'; < Oudlat. poplicus ('van het volk')) | Pöbel ('gewone volk'; Oudfr. peuple), publik ('algemeen'; < Oudlat. poplicus ('van het volk')) | Sp. pueblo ('indianendorp') | |
| porta | portae | f. | poort | poort, portaal ('deurnis', 'gang'), portier ('deurwachter') | portal ('deurnis', 'gang'), porch ('veranda'; < porticus ('zuilengang')), porter ('deurwachter') | la porte ('deur'), le porche ('veranda') | Portal (deurnis', 'gang), Portier ('deurwachter') | ||
| porto (portare) | dragen | portemonnee (< portare + Fr. monnaie ('geld')), portofoon ('walkie-talkie'; < portare + Oudgr. ἡ φωνή ('stem')), export ('uitvoer'; < ex ('uit') + portare) | portable ('draagbaar'), to transport ('transporteren'; < trans ('over') + portare), export ('uitvoer'; < ex ('uit') + portare) | porter ('dragen'), portable ('draagbaar'), portefeuille ('portemonnee'; < portare + folium ('blad')) | Portefeuille ('portemonnee'; < portare + folium ('blad')) | ||||
| portus | portus | m. | haven | paspoort ('nationaliteitsbewijs'; < Fr. passe-port (lett. 'laat door de haven, grens gaan')) | port ('haven') | le port ('haven'), passe-port ('nationaliteitsbewijs'; lett. 'laat door de haven, grens gaan') | Passeport ('nationaliteitsbewijs'; < Fr. passe-port (lett. 'laat door de haven, grens gaan')) | ||
| posco (poscĕre) | poposci | eisen, vragen | verv. door postulare, zie daar | verv. door postulare, zie daar | verv. door postulare, zie daar | verv. door postulare, zie daar | |||
| postulo (postulare) | eisen | postulaat ('voorgelegde stelling') | to postulate ('eisen') | postuler ('eisen') | postulieren ('opstellen') | ||||
| possum (posse) | potui | kunnen | - | possible ('mogelijk') | pouvoir ('kunnen'; < Vulg. Lat. potere), possible ('mogelijk') | - | |||
| posset | (hij, zij, het) kon (conj. impf.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| possit | (hij, zij, het) kan (conj. prae.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| potens | potentis | potens, potens | machtig | potent ('met seksueel vermogen') | potent ('met seksueel vermogen') | potent ('met seksueel vermogen') | potent ('met seksueel vermogen') | ||
| potentia | potentiae | f. | macht, invloed | potentie ('vermogen'), potentiëel ('mogelijk') | potential ('mogelijk') | - | Potenz ('vermogen'), potentiell ('mogelijk') | ||
| poterat | (hij, zij, het) kon (impf.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| potest | (hij, zij, het) kan | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| potestas | potestatis | f. | macht, bevoegdheid, gelegenheid | - | - | - | - | ||
| potuerat | (hij, zij, het) had gekund (pqpf.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| potuerit | (hij, zij, het) kon, heeft gekund (conj. pf.); (hij, zij, het) zal gekund hebben (fut. ex.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| potuisse | te hebben gekund (inf. pf.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| potuisset | (hij, zij, het) had gekund (conj. pqpf.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| potuit | (hij, zij, het) kon, heeft gekund (pf.) | zie possum | zie possum | zie possum | zie possum | ||||
| post, postea | daarna, later | - | - | puis ('vervolgens') | - | ||||
| post (prep) | achter, na | in samenstellingen als 'post-', post scriptum (lett. 'na het geschrevene') | in samenstellingen als 'post-', post scriptum (lett. 'na het geschrevene'), post meridium ('na het middaguur'; in tijdsaanduidingen PM) | in samenstellingen als 'post-', post scriptum (lett. 'na het geschrevene') | in samenstellingen als 'post-', post scriptum (lett. 'na het geschrevene') | ||||
| posteri | posterorum | m. | nakomelingen | - | posterity ('toekomst', 'nageslacht'; < posteritas) | la postérité ('nageslacht'; < posteritas) | - | ||
| posterior | posterioris | posterior, posterius | later | a posteriori ('achteraf') | posterior ('later') | le postérieur ('achterste') | a posteriori ('achteraf') | ||
| posterus | postera, posterum | volgend, later | - | preposterous ('absurd'; < praeposterus (lett. 'het eerste het laatst')) | - | - | |||
| postquam | nadat | - | - | - | - | ||||
| postremo | tenslotte (bijw.) | - | - | - | - | ||||
| potior | potissimus | liever, verkieslijker | - | - | - | - | |||
| prae | voor; wegens, door | in div. samenstellingen als 'pre-', zoals precedent ('zich eerder voorgedaan hebbend geval'; < prae + cedere ('gaan')), precies (< prae + cisus ('afgehakt')), prehistorie (lett. 'vóór de geschiedenis'; < prae + historia) | in div. samenstellingen als 'pre-', zoals to precede ('voorgaan'; < prae + cedere ('gaan')), precise (< prae + cisus ('afgehakt')), preposterous ('absurd'; < praeposterus (lett. 'het eerste het laatst')), pregnant ('zwanger') | in div. samenstellingen als 'pré-', zoals précéder ('voorgaan'; < prae + cedere ('gaan')), prégnante ('zwanger') | in div. samenstellingen als 'prä-', zoals in Präzedenz ('zich eerder voorgedaan hebbend geval'; < prae + cedere ('gaan')), präzise (< prae + cisus ('afgehakt')), Prähistorie (lett. 'vóór de geschiedenis'; < prae + historia) | ||||
| praeda | praedae | f. | buit | prooi ('buit') | prey ('prooi'), predator ('roofdier') | la proie ('prooi') | - | ||
| praeter | voorbij, behalve | - | in samenstellingen als 'preter-', zoals preterite ('te maken hebben met het verleden') | in samenstellingen als 'prétér', zoals prétérite ('betrekking hebbend op het verleden') | - | ||||
| praeterea | bovendien | - | - | - | - | ||||
| precor (precari) | bidden, smeken | - | to pray ('bidden'; < Oudfr. preier ('bidden') | prier ('vragen') | - | It. pregare ('vragen') | |||
| preces | precum | f. | smeekbede | precair ('hachelijk'; < precarius ('afgebedeld')) | prayer ('gebed') | la prière ('gebed') | prekär ('hachelijk'; < precarius ('afgebedeld')) | ||
| premo (premĕre) | pressi, pressum | drukken | pressie ('druk'), deprimeren ('neerdrukken'; < de ('neer') + premere), prent ('afdruk'; < Oudfr. preindre ('drukken')) | to press ('drukken'), pression ('druk'), to print ('afdrukken'; < Oudfr. preindre ('drukken')) | presser ('drukken'), la pression ('druk') | Printe ('afdruk'; < Oudfr. preindre ('drukken')) | |||
| opprimo (opprimĕre) | oppressi, oppressum | neerdrukken, overweldigen | oppressie ('onderdrukking') | to oppress ('onderdrukken') | opprimer ('onderdrukken'), l'oppression ('onderdrukking') | Oppression ('onderdrukking') | |||
| pretium | pretii | n. | betaling, prijs, waarde | prijs (< Oudfr. pris ('prijs')), apprecieren ('op prijs stellen'; < ad ('naar ... toe') + pretium) | precious ('kostbaar'; < pretium + osus ('vol van')), prize ('prijs'; < Oudfr. pris), to appreciate ('op prijs stellen'; < ad ('naar ... toe') + pretium) | le prix ('prijs'), apprécier ('op prijs stellen'; < ad ('naar ... toe') + pretium), précieux ('kostbaar'; < pretium + osus ('vol van')) | Preise ('prijs'; < Oudfr. pris ('prijs')), preziös ('kostbaar'; < pretium + osus ('vol van')) | ||
| primus | prima, primum | eerste | primair ('voornaamst'), primeur, primaat ('hoge geestelijke') | primary ('voornaamst'), prime ('eerste') | primaire ('voornaamst'), premier ('eerst'), le printemps ('lente'; < primus tempus ('de eerste tijd (dwz. seizoen) van het jaar')) | primär ('voornaamst'), Primat ('hoge geestelijke') | |||
| primo (adv.) | eerst | z. primus | z. primus | z. primus | z. primus | ||||
| primum (bijw.) | eerst, voor het eerst | z. primus | z. primus | z. primus | z. primus | ||||
| princeps | principis | m. | eerste, voornaamste, keizer | prins | prince, principal ('schoolhoofd') | le prince, principal | Prinz | ||
| principium | principii | n. | begin | principe ('beginsel') | principle ('beginsel') | le principe ('beginsel') | Prinzip ('beginsel') | ||
| prior | prioris | prior, prius | eerder, beter | prioriteit ('voorrang') | priority ('voorrang'), prior ('overste') | prieur ('eerder'), la priorité ('voorrang') | Priorität ('voorrang') | ||
| prius | eerder, vroeger, tevoren; liever (onz./bijw.) | - | - | - | - | ||||
| priusquam | voordat | - | - | - | - | ||||
| privatus | privata, privatum | van een gewoon burger, particulier | privacy ('persoonlijke vrijheid'; < Eng. privacy), privé ('eigen'), privaat ('wc'; < afk. v. domus privata) | privacy ('persoonlijke vrijheid'), private ('eigen') | privé ('eigen') | privat ('eigen') | |||
| pro | vóór, in de plaats van, als; in verhouding tot | 'pro' zijn ('ergens voor zijn'), in samenstellingen als 'pro-' (e.g. progressie (| in samenstellingen als 'pro-' (e.g. pronoun ('voornaamwoord') | - | 'Pro' sein ('ergens voor zijn'), in samenstellingen als 'pro-' (e.g. Progression ( | quid pro quo ('het ene voor het andere') |
| |||
| probo (probare) | goedkeuren, aannemelijk maken | proberen, proeven (< Oudfr. prover ('proberen')) | to prove ('bewijzen'), proof ('bewijs'; < Oudfr. preuve < Lat. proba), probable ('mogelijk') | prouver ('bewijzen'), la preuve ('bewijs'), probable ('mogelijk') | probieren ('proberen') | ||||
| procul | op enige afstand | - | - | - | - | ||||
| proelium | proelii | n. | gevecht | - | - | - | - | ||
| proficiscor (proficisci) | profectus sum | vertrekken | - | - | - | - | |||
| promptus | prompta, promptum | openbaar, beschikbaar; snel; geneigd tot | prompt ('vlot') | prompt ('vlot') | - | prompt ('vlot') | Sp. & It. pronto | ||
| prope (adv) | dichtbij, bijna | - | - | - | - | ||||
| prope (prep) | dichtbij | - | - | - | - | ||||
| propinquus | propinqua, propinquum | nabij | - | - | - | - | |||
| propior | propioris | propior, propius | dichterbij | - | - | proche ('dichterbij') | - | ||
| propero (properare) | zich haasten, haastig doen | - | - | - | - | ||||
| proprius | propria, proprium | eigen | propriëtieit ('eigendom'; < proprietas), proper ('zindelijk') | property ('eigendom, land'), proper ('geschikt') | la proprieté ('eigendom'), propre ('eigen') | - | |||
| propter | wegens | - | - | - | - | ||||
| protinus | direct (adv.) | - | - | - | - | ||||
| provincia | provinciae | f. | ambtsterrein, provincie | provincie | province | la province, la Provence | Provinz | ||
| proximus | proxima, proximum | naaste, dichtstbij | proximiteit ('nabijheid') | proximity ('nabijheid') | la proximité ('nabijheid') | - | |||
| proximi (mv.) | proximae, proxima | naaste verwanten | - | - | - | - | |||
| publicus | publica, publicum | van het volk, openbaar | publiek ('openbaar'), publiciteit | public ('openbaar'), publicity, to publish ('uitbrengen') | public ('openbaar'), la publicité ('openbaarheid') | publik ('openbaar'), Publizität ('publiciteit') | |||
| pudor | pudoris | f. | schaamte, eergevoel | - | - | la pudeur ('bescheidenheid') | - | ||
| pudet me | ik schaam mij | - | - | - | - | ||||
| puella | puellae | f. | meisje | - | - | - | - | ||
| puer | pueri | m. | jongen | pueriel ('kinderlijk') | puerile ('kinderlijk') | puéril ('kinderlijk') | pueril ('kinderlijk') | ||
| pugna | pugnae | f. | gevecht | - | - | le poing ('vuist') | - | ||
| expugno (expugnare) | veroveren | - | - | - | - | ||||
| pugno (pugnare) | vechten | - | - | - | - | ||||
| pulcher | pulchra, pulchrum | mooi | - | - | - | - | |||
| puto (putare) | menen | dispuut ('redetwist'; < dis ('uit elkaar') + putare) | dispute ('redetwist'; < dis ('uit elkaar') + putare), deputy ('vice-'; < de ('van ... af') + putare) | la dispute ('redetwist'; < dis ('uit elkaar') + putare) | impfen ('vaccineren'; in + putare) | ||||
| qua | waar (langs) | qua ('in de hoedanigheid van') | qua ('zoals') | - | qua ('middels') | ||||
| quaero (quaerĕre) | quaesivi, quaesitum | zoeken, vragen | inquisitie ('kerkelijke rechtbank' < Lat. in + quaesitum), kwestie ('vraag' < Lat. quaesitum), enquête ('onderzoek' < Fr. < Lat. in + quaesitum) | question ('vraag'), quest ('zoektocht'), to inquire ('vragen naar' < Lat. in + quaero) | quérir ('zoeken'), l'acquisition ('het verkrijgen' < Lat. ad + quaesitum), l'inquisition ('streng onderzoek'< Lat. in + quasitum), l'enquête ('vragenonderzoek' < Lat. in + quaesitum) | Quästion ('kwestie' < Lat. quaesitum) | |||
| qualis | qualis, quale | hoedanig?, zodanig als | kwalificatie ('toekenning v/e eigenschap' < Lat. qualificatio < qualis + facio), kwaliteit | to qualify ('kwalificeren' < Lat. qualificatio < qualis + facio), quality ('kwaliteit') | quel, qualifier ('kwalificeren'), la qualité ('kwaliteit') | Disqualifikation ('uitsluiting v/e wedstrijd' < Lat. dis + qualis + facio) | |||
| quam | hoe(zeer), zoals; (na compar.) dan | - | - | - | - | plusquamperfectum ('meer dan voltooid' < Lat. plus + quam + perfectum) | |||
| quamquam | hoewel | - | - | le cancan ('roddel') | - | ||||
| quamvis (voewg.) | hoewel , hoe ... ook (adv.) | - | - | - | - | ||||
| quando | wanneer?, eens, ooit; omdat | cue ('aanwijzing voor acteur' < Eng. cue = q < Lat. quando) | cue ('aanwijzing voor acteurs' < afkorting quando) | quand ('wanneer') | - | ||||
| quantus | quanta, quantum | hoe groot?, zo groot als | kwantum ('hoeveelheid'), kwantiteit ('hoeveelheid'), kwantificeren ('hoeveelheid aangeven' < Lat. quantus + facio) | quantum ('aantal'), to quantify ('hoeveelheid vaststellen' < Lat. quantus + facio), quantity ('hoeveelheid') | quant ('hoeveel'), la quantité ('hoeveelheid'), quantitatif ('hoeveelheid aangevend') | Quantum ('aantal'), quantifizieren ('hoeveelheid vaststellen' < Lat. quantus + facio) | |||
| quanto | hoeveel, hoezeer | - | - | - | - | ||||
| quanto ... tanto | hoe ... des te | - | - | - | - | ||||
| quantum (bijw.) | hoeveel, hoezeer | zie quantus | zie quantus | zie quantus | zie quantus | ||||
| quare | waarom? | - | - | - | - | ||||
| quasi | alsof | quasi ('zogenaamd') | quasi- ('soort van'), as if! (uitdrukking, letterlijke vertaling quasi) | quasi ('alsof') | quasi ('alsof') | ||||
| excutio (excutĕre) | excutio, excussi, excessum | afstoten, afschudden | - | - | - | - | |||
| quattuor (onverbuigbaar) | vier | kwadraat ('vierkant'; < Lat. quadratum ('vierkant') < quattuor), katern ('deel v/e boek'; < Lat. quaterni ('telkens vier', vellen papier werden viermaal gevouwen i/d M.E.)), kader ('lijst'; < It. quadro < Lat. quadrum ('vierkant') < quattuor) | quad- ('vier-'), quatrain ('vierregelig stanza'), quadrant ('zes uur' < Lat. quadrans < quattuor) | quatre ('vier'), le cahier ('schrift' < Lat. quaterna ('vier vellen') < quaterni ('telkens vier')), le cadre ('kader) | - | ||||
| quartus | quarta, quartum | vierde | kwart ('één vierde'), kwartaal ('drie maanden'), kwartet | quarter ('één vierde'), quartet ('muzikaal ensemble') | quart ('vierde'), le quartier ('wijk'), le quartet ('muzikaal ensemble') | Quartal ('drie maanden'), Quartier ('onderkomen' < Fr. quartier ('wijk')) | |||
| -que | en | - | - | - | - | ||||
| quemadmodum | hoe?; zoals | - | - | - | - | ||||
| queor (queri) | questus sum | klagen | - | - | quereller ('ruzie maken') | - | |||
| qui, quae, quod (pron. rel.) | cuius | die, dat, (pron. interrogativum) welke | - | - | qui, que | - | |||
| quia | omdat | - | - | - | - | ||||
| quicumque, quaecumque, quodcumque | cuiuscumque | ieder(e) willekeurige, wie ook maar, wat ook maar | - | - | quiconque ('ieder die') | - | |||
| quidam (zelfst.) | cuiusdam | quiddam | iemand, een zekere | - | - | le quidam ('individu') | - | ||
| quidam (bijv.) | cuiusdam | quaedam, quoddam | zekere; enkele, enige | - | - | - | - | ||
| quidem | (benadrukt voorgaand woord), althans | - | - | - | - | ||||
| quidem ... sed | weliswaar ... maar | - | - | - | - | ||||
| quies | quiei | f. | rust, slaap | - | quiescent ('rustig'), tranquility ('kalmte' < Lat. tranquilitas < trans + quies) | la quiétude ('rust') | - | ||
| quietus | quieta, quietum | rustig | kwijt ('verloren hebbend' < Fr. quitte ('vrij van') < Lat. quietus) | quiet ('stil') | quitte ('vrij van') | quieto ('rustig') | |||
| quin + conj. | waarom niet?, (na ontkennende hoofdzin) dat, of; die niet | - | - | - | - | ||||
| quin etiam | ja zelfs | - | - | - | - | ||||
| quinque | vijf | kwintet ('muzikaal ensemble') | quintet ('muzikaal ensemble') | cinq, quinze, le quintette ('muzikaal ensemble') | - | Spaanse/Portugese quinta ('boerderij' < eenvijfde deel was bedoeld voor huur) | |||
| quippe | immers | - | quip ('geestigheid' < ironisch gebruik van quippe) | - | - | ||||
| quis, quid (zst.) | cuius | wie, wat, welke, na si, nisi, num, ne: = aliquis | kwibus ('dwaas' < Lat. quibus), quiz ('vragenspel' < Eng. < Lat. quis es) | quiz ('vragenspel' < Lat. quis es) | - | - | Q.E.D. ('hetgeen dat bewezen moest worden', wiskundige uitdrukking < Quod Erat Demonstrandum) | ||
| qui, qua/quae, quod (bijvoegl.) | cuius | een (of ander), enig | - | - | - | - | |||
| quis? | cuius | wie?, wat? | - | - | - | - | |||
| quid? | cuius | wat?; waarom? | - | quidnunc ('roddelaar' < Lat. quid + nunc (iemand die steeds 'wat nu' vraagt)) | quoi | - | |||
| qui? (bijvoegl.) | cuius | welke? | - | - | - | - | |||
| quisquam, quicquam | cuiusquam | iets (met nadruk, in negatieve zin); ook: et quis | - | - | - | - | |||
| (unus)quisque (zst.) | (unius)cuiusque | ieder(een), (+ superl) juist | - | - | - | - | |||
| (unus)quisque + superlativus | (unius)cuiusque | juist | - | - | - | - | |||
| quisque (bijvoegl.) | cuiusque | ieder, elk | - | - | - | - | |||
| quisquis, quidquid | willekeurig wie, wie ook maar | - | - | - | - | ||||
| quo | waarheen, naarmate; +coni.: opdat (daardoor) | - | - | - | - | ||||
| quo +coni.: | opdat (daardoor), (zonder coni.) waarheen; naarmate | - | - | - | - | ||||
| quod (voegw.) | omdat, dat | - | - | - | - | ||||
| quomodo | hoe; zoals | - | - | comme ('zoals' < Vulg. Lat. como < Lat. quomodo) | - | ||||
| quondam | eens | - | - | - | - | ||||
| quoniam | aangezien, omdat | - | - | - | - | ||||
| quoque | ook | - | - | - | - | ||||
| quot (onverbuigbaar) | hoeveel?; zoveel als | quota ('aandeel'), quotatie ('aanhaling' < Mdd. Lat. quotatio ('cijfers i/d rand v/e boek aanbrengen')) | quote ('aanhaling' < Mdd. Lat. quotatio ('nummers aanbrengen i/d kantlijn v/e boek')) | le quota ('aandeel'), la cote ('cijfer'), quotidien ('dagelijks' < Lat. quot + dies) | - | ||||
| quotiens | hoe vaak?, zo vaak als | quotiënt ('uitkomst v/e som') | quotient ('uitkomst v/e som') | le quotient ('uitkomst v/e som) | Quotient ('uitkomst v/e som') | ||||
| rapio (rapĕre) | rapio, rapui, raptum | meesleuren, roven | ravijn (< Fr. ravin ('bergkloof') < Fr. ravine ('bergkloofbeek') < Oudfr. raviner ('zich neerstorten') < Oudfr. ravine ('gewelddadige gebeurtenis') < Lat. rapina ('roof')), ravage ('verwoesting'; < Fr. ravir < Vulg. Lat. rapio (v. rapire)) | to rape, rapacity ('roofzucht'; < Lat. rapax ('roofzuchtig')), surreptitious ('stiekem'; < sub + rapio ('van onderen roven')) | le rapt ('ontvoering'), ravir ('roven'), ravage ('verwoesting'; < Vulg. Lat. rapio (v. rapire)), la rapine ('roof'), le rapace ('roofvogel'; < Lat. rapax ('roofzuchtig')) | - | |||
| eripio (eripĕre) | eripio, eripui, ereptum | wegrukken, ontroven | - | - | - | - | |||
| rarus | rara, rarum | verspreid, zeldzaam, schaars | raar, rariteit ('zeldzaamheid'; < Lat. raritas) | rare ('zeldzaam'), rarity ('zeldzaamheid'; < Lat. raritas) | rare ('zeldzaam'), la rareté ('zeldzaamheid'; < Lat. raritas), rarissime ('heel zeldzaam'; < rarissimus (superl. v. rarus)) | rar, Rarität ('zeldzaamheid'; < Lat. raritas) | |||
| ratio | rationis | f. | (be)rekening, verantwoording; verstand; plan | ratio ('rede'), rantsoen ('portie voor één persoon') | ratio ('rede'), ration ('rantsoen', 'portie voor één persoon'), rational ('rationeel') | la raison ('rede'), la ration ('rantsoen', 'hoeveelheid'), rationnel ('rationeel') | Ration ('rantsoen'), rationell ('rationeel') | ||
| recens | recentis | recens, recens | vers, nieuw | recent | recent, to rinse ('uitspoelen'; < Oudfr. reincier < Vulg. Lat. recentio ('vers maken') | récent | - | ||
| rego (regĕre) | rexi, rectum | regeren, leiden, sturen | regeren, regel (< Lat. regula < rego), regime ('regeringsstelsel'; < Lat. regimen < rego), regiment ('legerafdeling'; < Fr. régiment < Lat. regimentum ('bestuur')) | rule (< Lat. regula ('regel') < rego), regent, rail ('balk'; < Oudfr. reille < Lat. regula ('maatstaf') < rego), regiment ('legerafdeling'; < Fr. régiment < Lat. regimentum ('bestuur')), regime ('regeringsstelsel'; < Lat. regimen < rego) | régir, le régent, le régiment ('legerafdeling'; < Lat. regimentum ('bestuur')), le régime ('regeringsstelsel'; < Lat. regimen < rego), la règle (< regula ('regel') < rego) | Regent, Regiment ('legerafdeling'; < Fr. régiment < Lat. regimentum ('bestuur')), Regime ('regeringsstelsel'; < Lat. regimen < rego) | |||
| rectus | recta, rectum | recht, goed, juist | recht, rectificeren ('rechtzetten'; < rectus + facio ('recht zetten')) | to rectify ('rechtzetten'; < rectus + facio ('recht zetten')) | rectifier ('rechtzetten'; < rectus + facio ('recht zetten')) | rektifizieren ('rechtzetten'; < rectus + facio ('recht zetten')) | |||
| regat | (hij, zij, het) leidt/regeert (conj. prae.) | zie rego | zie rego | zie rego | zie rego | ||||
| reget | (hij, zij, het) zal leiden/regeren (fut.) | zie rego | zie rego | zie rego | zie rego | ||||
| regi | dat. enk. van rex; inf. prae. pass. van rego | zie rex | zie rex | zie rex | zie rex | ||||
| regina | reginae | f. | koningin | - | - | - | - | ||
| regit | (hij, zij, het) leidt/regeert (ind. prae.) | zie rego | zie rego | zie rego | zie rego | ||||
| regius | regia, regium | koninklijk | - | - | - | - | |||
| regno (regnare) | koning zijn, heersen | - | to reign, regnant ('heersend') | - | - | ||||
| regnum | regni | n. | koningschap, koninkrijk | - | reign | - | - | ||
| rex, regis | regis | m. | koning | - | regal ('koninklijk') | le roi (< Oudfr. rei) | - | ||
| surgo (surgĕre) | surrexi, surrectum | zich oprichten, opstaan | - | to surge ('golven', 'dringen', 'opwellen'), source ('bron') | surgir ('verrijzen'), la source ('bron') | - | |||
| regio | regionis | f. | richting, streek | regio | region | la région | Region | ||
| remedium | remedii | n. | (genees)middel | remedie | remedy | le remède ('geneesmiddel') | Remedium | ||
| repente | plotseling | - | - | - | - | ||||
| reor (reri) | ratus sum | menen | - | - | - | - | |||
| ratus + A.C.I. | rata, ratum | in de mening dat ... | - | - | - | - | |||
| res | rei | f. | zaak, gebeurtenis; ding, geval | reëel, rebus | real, rebus | reél, le rébus | reell, Rebus | ||
| res adversae | rerum adversarum | f. | tegenspoed | - | - | - | - | ||
| res gestae | rerum gestarum | f. | daden, maatregelen, krijgsdaden | - | - | - | - | ||
| res novae | rerum novarum | f. | revolutie, omwenteling | - | - | - | - | ||
| res publica | rei publicae | f. | staat | republiek | republic | la république | Republik | ||
| res secundae | rerum secundarum | f. | voorspoed | - | - | - | - | ||
| respondeo (respondēre) | responsi, responsum | antwoorden, beantwoorden, vergelden | respons ('reactie'), correspondentie ('briefwisseling'; < con + respondeo ('met antwoorden')) | response ('reactie'), responsible ('verantwoordelijk'), correspond ('overeenkomen', 'corresponderen'; < con + respondeo ('met antwoorden')) | la réponse ('reactie'), responsable ('verantwoordelijk'), répondre ('antwoorden') | Korrespondenz ('briefwisseling'; < con + respondeo ('met antwoorden')) | |||
| reus | rei | m. | aangeklaagde, schuldige | - | - | - | - | ||
| rideo (ridēre) | risi, risum | lachen | riant ('aantrekkelijk', 'ruim'; < Fr. riant ('bekoorlijk') < Fr. rire ('lachen') < Lat. rideo) | ridiculous ('lachwekkend'; < Lat. ridiculosus), derision ('spot'; < de + rideo ('omlaag lachen')) | rire ('lachen'), ridicule ('lachwekkend'; < Lat. ridiculosus), la dérision ('spot'; > de + rideo ('omlaag lachen')) | - | |||
| ripa | ripae | f. | oever | rivier (< Vulg. Lat. riparia ('gebied langs een waterloop') < riparius ('bij de oever gelegen') < ripa), arriveren ('aankomen'; < Oudfr. ariver ('aan land gaan') < Vulg. Lat. arripo < ad + ripa ('naar oever')) | to arrive ('aankomen'; < Oudfr. ariver ('aan land gaan') < Vulg. Lat. arripo < ad + ripa ('naar oever')) | la rive ('oever'), la rivière (< Vulg. Lat. riparia ('gebied langs een waterloop') < riparius ('bij de oever gelegen') < ripa), arriver ('aankomen'; < Oudfr. ariver ('aan land gaan') < Vulg. Lat. arripo < ad + ripa ('naar oever')) | Revier ('gebied'; < Vulg. Lat. riparia ('gebied langs een waterloop') < riparius ('bij de oever gelegen') < ripa), arrivieren ('aankomen'; < Oudfr. ariver ('aan land gaan') < Vulg. Lat. arripo < ad + ripa ('naar oever')) | ||
| robur | roboris | n. | hard hout, kracht; het sterkste deel | robuust ('stevig'; < Lat. robustus < robur) | to corroborate ('verstevigen'; < con + robur ('samen kracht')), robust ('stevig'; < Lat. robustus < robur) | corroborer ('verstevigen'; < con + robur ('samen kracht')), robuste ('stevig'; < Lat. robustus < robur) | robust ('stevig'; < Lat. robustus < robur) | ||
| rogo (rogare) | vragen | arrogant (< ad + rogo ('erbij vragen')), karwei (< Fr. corvée < Lat. corrogata (ppp. v. corrogo) < con + rogo ('samen vragen')), corvee (< Fr. corvée < Lat. corrogata (ppp. v. corrogo) < con + rogo ('samen vragen')), surrogaat ('vervangingsmiddel'; < sub + rogo ('onder vragen')) | arrogant (< ad + rogo ('erbij vragen')), corvee (< Fr. corvée < Lat. corrogata (ppp. v. corrogo) < con + rogo ('samen vragen')), surrogate ('vervangingsmiddel'; < sub + rogo ('onder vragen')) | arrogant (< ad + rogo ('erbij vragen')), la corvée (< Lat. corrogata (ppp. v. corrogo) < con + rogo ('samen vragen')), déroger ('afwijken'; < de + rogo ('uit vragen')) | arrogant (< ad + rogo ('erbij vragen')), Surrogat ('vervangingsmiddel'; < sub + rogo ('onder vragen')) | ||||
| Romam | naar Rome (bij ww. van gaan) | - | - | - | - | ||||
| Romae | te Rome | - | - | - | - | ||||
| Romanus (bijv. nw.) | Romeins | Romeins, Romaans, roman (< Oudfr. romanz < Vulg. Lat. romanice scribo ('in het Latijn schrijven') < Lat. romanicus < Romanus) | Roman, romance (< Oudfr. romanz < Vulg. Lat. romanice scribo ('in het Latijn schrijven') < Lat. romanicus < Romanus) | romain, roman, le roman (< Oudfr. romanz < Vulg. Lat. romanice scribo ('in het Latijn schrijven') < Lat. romanicus < Romanus) | römisch, Roman | ||||
| Romanus (zst. nw.) | Romein | Romein | Roman | romain | Romane | ||||
| rumor | rumoris | m. | gerucht, gepraat | rumoer | rumor | - | Rumor | ||
| rumpo (rumpĕre) | rupi, ruptum | breken | abrupt ('opeens'; < abruptum (ppp. v. abrumpo) < ab + rumpo ('weg breken')), route (< Fr. rute <* Lat. via rupta ('gebaande weg')), ruiter (< Oudfr. rotier ('struikrover') < rote ('kleine groep krijgslieden') < Mdd. Lat. rupta ('struikroverbende') < ruptum (ppp. v. rumpo)), interrumperen ('onderbreken'; < inter + rumpo ('tussen breken')), bankroet ('failliet'; < Fr. banqueroute < It. banca rotta < ruptum (ppp. v. rumpo)) | abrupt ('opeens'; < abruptum (ppp. v. abrumpo) < ab + rumpo ('weg breken')), route (< Fr. rute <* Lat. via rupta ('gebaande weg')), to interrupt ('onderbreken'; < inter + rumpo ('tussen breken')), bankrupt ('failliet'; < Fr. banqueroute < It. banca rotta < ruptum (ppp. v. rumpo)), rupture ('breuk'), to disrupt ('verscheuren', 'verstoren'; < dis + rumpo ('uiteen breken')) | rompre ('breken'), la route (< Fr. rute <* Lat. via rupta ('gebaande weg')), la rupture ('breuk'), abrupt ('opeens'; < abruptum (ppp. v. abrumpo) < ab + rumpo ('weg breken')), interrompre ('onderbreken'; < inter + rumpo ('tussen breken')) | Route (< Fr. rute <* Lat. via rupta ('gebaande weg')) | |||
| corrumpo (corrumpĕre) | corrupi, corruptum | vernielen, bederven, omkopen | corrumperen ('bederven') | to corrupt ('bederven') | corrompre ('bederven') | korrumpieren ('bederven') | |||
| rupes | rupis | f. | rots | - | - | - | - | ||
| ruo (ruĕre) | rui, rutum | instorten, zich in iets storten | - | - | ruer ('achteruitslaan') | - | |||
| obruo (obruĕre) | obrui, obrutum | begraven, bedelven | - | - | - | - | |||
| ruina | ruinae | f. | instorting, val, ondergang | ruïne ('bouwval'; < ruina ('neervallen van een bouwwerk') < ruo) | ruin ('bouwval'; < ruina ('neervallen van een bouwwerk') < ruo) | la ruine ('bouwval'; < ruina ('neervallen van een bouwwerk') < ruo) | Ruine ('bouwval'; < ruina ('neervallen van een bouwwerk') < ruo) | ||
| rursus | opnieuw, terug (adv.) | - | - | - | - | ||||
| sacer | sacri | sacra, sacrum | heilig, gewijd | sacraal ('heilig') | sacred ('heilig'), sacrilege ('heiligschennis' < Lat. sacer + legere ('stelen')), to sacrifice ('offeren' < Lat. sacer + facere) | sacre ('heilig'), sacrer ('vloeken'), le sacrifice ('opoffering' < Lat. sacer + facere) | sakral ('heilig'), Sakrilegium ('heiligschennis' < Lat. sacer + legere ('stelen')) | sacrum ('heiligbeen', relikwie i/e kerk) | |
| saeculum | saeculi | n. | generatie, tijdperk, eeuw | seculair ('wereldlijk') | secular ('wereldlijk') | séculier ('wereldlijk') | säkular ('buitengewoon') | ||
| saepe | dikwijls | - | - | - | - | ||||
| saevitia | saevitiae | f. | wreedheid, woestheid | - | - | - | - | ||
| saevus | saeva, saevum | woest, hardvochtig | - | - | - | - | |||
| sagitta | sagittae | f. | pijl | - | - | - | - | Sagittarius ('boogschutter', sterrenbeeld) | |
| salus | salutis | f. | behoud, gezondheid | salubriteit ('gezondheid') | salubrious ('gezond'), salutary ('gunstig') | - | salü ('groet') | ||
| saluto (salutare) | begroeten (als) | salueren | to salute ('groeten'), salute ('groet') | salut ('groet'), saluter ('groeten') | Salutation ('begroeting'), salutieren ('groeten') | ||||
| sanctus | sancta, sanctum | onschendbaar, eerbiedwaardig | sint ('heilige'), sanctificatie ('heiligmaking' < Lat. sanctus + facere) | saint ('heilige'), to sanctify ('heiligmaken' < Lat. sanctus + facere), sanctuary ('heiligdom' < Lat. sanctus + area ('binnenplaats')) | saint ('heilig'), la sanctuaire ('heiligdom' < Lat. sanctus + area ('binnenplaats')), sanctifier ('heiligmaken' < Lat. sanctus + facere) | Sanktus ('heilig') | |||
| sanguis | sanguinis | m. | bloed | pur sang ('van zuiver ras' < Lat. purus & sanguis) | sanguine ('bloedrood'), sanguinary ('bloederig') | le sang ('bloed'), sanguin ('bloedrood'), saigner ('bloeden') | sanguinisch ('levendig') | Sp. sangria ('koude drank van wijn') | |
| sapiens | sapientis | sapiens, sapiens | wijs, verstandig | - | sapient ('wijs') | - | - | ||
| sapientia | sapientiae | f. | wijsheid | - | sapience ('wijsheid') | la sapience ('wijsheid') | - | ||
| satis | genoeg, nogal, tamelijk | zat ('genoeg') | to satisfy ('voldoen' < Lat. satis + facere) | satisfaire ('voldoen' < Lat. satis + facere), la satisfaction ('voldoending' < Lat. satis + facere) | Satisfaktion ('voldoening' < Lat. satis + facere) | ||||
| saxum | saxi | n. | rots(blok) | - | - | - | - | ||
| scelus | sceleris | n. | misdaad | - | - | - | - | ||
| scilicet | vanzelfsprekend, zeker | - | - | - | - | ||||
| scio (scire) | weten | - | - | savoir ('weten'), escient ('verstandig' < Lat. ptc. sciens) | - | ||||
| conscientia | conscientiae | f. | medeplichtigheid, bewustzijn | - | conscience ('geweten') | la conscience ('geweten') | - | ||
| nescio (nescire) | nesci(v)i | niet weten | - | nescient ('onwetend' < Lat. ptc. nesciens) | - | - | |||
| scribo (scribĕre) | scripsi, scriptum | schrijven | schrijven, scribent ('schrijver'), script ('film-manuscript'), inscriptie ('opschrift' < Lat. inscribere ('opschrijven') < in + scribere), manuscript ('handschrift' < Lat. manus + scribere), postscriptum ('naschrift' < Lat. post + scribere), proscriptie ('vogelvrijverklaring' < Lat. proscriptio ('openlijk te koop aanbieden van veroordeeld persoon')) | to scribble ('pennen'), scribe ('schrijver'), script ('geschreven stuk'), description ('beschrijving' < Lat. de + scribere), inscription ('opschrijving' < Lat. inscribere ('opschrijven')), prescription ('recept, voorschrift' < Lat. praescribere ('vooraf schrijven')) | écrire ('schrijven'), l'écriture ('schrift'), la transcription ('overschrijving' < Lat. trans + scribere), la description ('beschrijving' < Lat. de + scribere) | schreiben ('schrijven'), Schrift ('schrift'), Manuskript ('geschreven werk' < Lat. manus + scribere) | |||
| seco (secare) | secui, sectum | snijden | sectie ('indeling, afdeling'), sector ('afdeling'), sekte ('religieuze aanhangers'), set ('stel, tennisterm' < Fr. sette < Lat. sectus), bissectrice ('lijn die hoek in tweeën deelt' < Lat. bis ('dubbel') + sectare), risico ('gevaar' < Lat. resecare ('afsnijden')), insect (< Lat. insectare ('insnijden'), vanwege gescheiden delen van insectenlichaam) | section ('afdeling'), intersection ('kruising' < Lat. inter 'tussen, over' + sectus), dissection ('ontleding' < Lat. di 'uiteen' + sectare), insect (< Lat. insectare 'insnijden'', vanwege gescheiden delen insectenlichaam') | scier ('snijden'), le segment ('onderdeel' < Mdd. Lat. segmentum < Lat. sectare), disséquer ('ontleden' < Lat. dissectare), l'insecte (< Lat. insectare ('insnijden'), vanwege gescheiden delen insectenlichaam), l'intersection ('kruising') | Sekante ('snijlijn' < Lat. ptc. secans), sezieren ('ontleden'), Vivisektion ('ontleding' < Lat. vivus + secare) | |||
| securus | secura, securum | zonder zorg, onbezorgd | zeker, secuur ('zorgvuldig') | secure ('veilig'), sure ('zeker'), to assure ('zeker maken' < Fr. assurer < Vulg. Lat. assecurar < ad + securus) | la sécurité ('veiligheid'), sûr ('zeker'), assurer ('verzekeren' < Vulg Lat. assecurar < ad + securus) | sicher ('zeker'), Assekuranz ('verzekering' < Lat. ad + securus) | |||
| sed | maar | - | - | - | - | ||||
| sedeo (sedēre) | zitten | sessie ('zitting'), séance ('spirituele bijeenkomst' < Fr.), sediment ('bezinksel < Fr.') | session ('zitting'), sedentary ('zittend') | seoir ('passen, worden'), la séance (zitting'), le sédiment ('bezinksel') | - | ||||
| assiduus | assidua, assiduum | onafgebroken | - | assidiuous ('onafgebroken') | assidu ('regulier') | - | |||
| consido (considĕre) | consedi, consessum | gaan zitten | - | - | - | - | |||
| insidiae | insidiarum | f. | hinderlaag | - | insidious ('verraderlijk') | insidieux ('verraderlijk') | - | ||
| obses | obsidis en vrl. | m. | gijzelaar | - | - | - | - | ||
| obsideo (obsidēre) | obsedi, obsessum | belegeren, bezet houden | obsessie | obsession | l'obsession, obséder ('bezeten zijn') | Obsession ('ziekelijke interesse' < Lat. obsessio < obsideo) | |||
| possideo (possidere) | possedi, possessus | bezitten | possessivum | to possess ('bezitten'), possession ('bezit'), possessive ('bezittelijk') | posséder ('bezitten'), la possession ('bezit'), possessif | Possession ('bezit') | |||
| praesidium | praesidii | n. | bescherming, bezetting, garnizoen | - | - | - | Präsidium ('voorzittend orgaan') | ||
| sedes | sedis | f. | (zit)plaats, zetel | zadel | seat ('stoel, zitplaats'), sedan ('draagstoel'), saddle ('zadel') | la selle ('zadel') | - | ||
| semel | eenmaal | - | - | - | - | ||||
| singuli | singulae, singula | een voor een, afzonderlijk | singulier ('afzonderlijk'), single ('alleenstaand) | single ('alleenstaand') | singulier ('afzonderlijk') | Single ('alleenstaand persoon' < Fr. < Eng.), singulär ('eigenaardig') | |||
| semper | altijd | - | - | - | - | ||||
| senex | senis | m. | oud, oude man | seniel ('oud, afgetakeld') | senile ('oud'), senior ('oudere' < Lat. comp.) | le seigneur ('heer'), sénile ('seniel'), monsieur ('mijnheer') | - | ||
| senator | senatoris | m. | senator | senator | senator | le sénateur | Senator | ||
| senectus | senectutis | f. | ouderdom | - | - | - | - | ||
| senatus | senatus | m. | (toegang tot de) senaat | senaat | senate | le sénat | Senat | ||
| sentio (sentire) | sensi, sensum | waarnemen, merken; oordelen | sensatie ('gewaarwording'), sensor ('waarnemend apparaat' < Eng. < Lat. sensum), sentiment ('gevoel' < Laatlat. sentimentum < sentire) | to resent ('kwalijk nemen' < Lat. re + sentire), sentient ('levend') | sentir ('voelen'), le sentiment ('gevoel'), le ressentiment ('wrok') | Sentiment ('gevoel' < Mdd. Lat sentimentum), Ressentiment ('wrok' < Fr.) | |||
| sensus | sensus | m. | waarnemingsvermogen, gevoel | sensueel ('zinnelijk'), nonsens ('onzin' < Lat. non + sensus) | sense ('gevoel'), sensitive ('gevoelig'), sensation ('gewaarwording') | le sens ('zintuig'), la sensation ('gewaarwording'), la sensibilité ('gevoeligheid'), sensuel ('zinnelijk') | sensitiv ('gevoelig'), Sensor ('waarneemapparaat'), Nonsens ('onzin' < Lat. non + sensus) | ||
| sententia | sententiae | f. | mening | sententie ('uitspraak') | sentence ('zin') | la sentence ('vonnis') | Sentenz ('spreuk, uitspraak') | ||
| septem | zeven | zeven | seven | sept, la semaine ('week' < Lat. septimana ('zeven dagen')) | Septett ('muzikaal stuk voor zeven spelers') | September was de zevende maand in de Romeinse kalender | |||
| sequor (sequi) | secutus sum | volgen, najagen | sequentie ('opeenvolging') | sequent ('volgend'), sequel ('vervolg'), to sue ('aanklagen' < Fr. suer < Laatlat. sequere) | suivre ('volgen'), la sequelle ('gevolg') | Sequenz ('volgorde' < Lat. sequentia < sequor) | |||
| secundus | volgende, tweede, gunstig | seconde ('zestigste deel v/e minuut') | second ('zestigste deel v/e minuut'), secondary ('tweede') | second ('tweede') | Sekunde ('seconde'), sekundär ('volgend, tweede') | ||||
| consequor (consequi) | consecutus sum | volgen, bereiken, inhalen | consequentie ('gevolg'), consecutief ('opeenvolgend'), inconsequent ('onregelmatig' < Lat. in + consequentem) | consecutive ('volgend'), consequence ('gevolg') | la conséquence ('gevolg'), l'inconsequence ('onregelmatigheid') | konsequent ('volhardend, voortdurend' < Lat. consequens < consequi) | |||
| exsequor (exsequi) | exsecutus sum | volgen, nastreven, ten uitvoer brengen | executeren ('vonnis voltrekken') | to execute ('uitvoeren'), execution ('terechtstelling') | l'exécution ('terechtstelling') | exekutieren ('ter dood brengen') | |||
| persequor (persequi) | persecutus sum | volgen | persecuteren ('vervolgen' < Fr. < Lat.) | to persecute ('vervolgen') | persécuter ('volgen') | - | |||
| sermo | sermonis | m. | gesprek, (spreek)taal | - | sermon ('preek') | le sermon ('preek') | Sermon ('redevoering') | ||
| servo (servare) | bewaren, behouden, redden; in het oog houden | conserveren ('bewaren'), reserveren ('bewaren') | to preserve ('bewaren'), to reserve ('weerhouden'), to observe ('aanschouwen') | conserver ('bewaren'), observer ('aanschouwen'), préserver ('behouden') | konservieren ('bewaren'), observieren ('aanschouwen') | ||||
| servus | servi | m. | slaaf | abactis ('secretaris' < Lat servus ab actis ('slaaf van de handelingen')) | serf ('dienaar'), serve ('slaaf') | le serf ('lijfeigene') | - | ||
| serva | servae | f. | slavin | zie servus | zie servus | zie servus | zie servus | ||
| servio (servire) | slaaf zijn, dienen | serveren ('opdienen'), servies, conciërge ('huisbewaarder' < Fr. concerge < Lat. concergius ('paleiswachter') < cum + servire) | to serve ('dienen'), servient ('dienstig'), to deserve ('verdienen' < Lat. deservire ('goed dienen')) | servir ('dienen'), desservir ('verdienen') | servieren ('dienen'), Server ('degene die begint in tennis) | ||||
| servitium | servitii | n. | slavernij, de slaven | service ('dienst') | service ('dienst') | la service ('dienst') | - | ||
| servitus | servitutis | f. | slavernij, onderworpenheid | - | - | - | - | ||
| sex | zes | semester ('halfjaar' < Lat. semenstris < sex + mensis ('maand')), sextant ('instrument voor plaatsbepaling') | - | six, sixième, le semestre ('semester') | - | Spaans: siësta ('middagslaap') | |||
| si | voor het geval dat, als, of (misschien) | quasi ('zogenaamd' < Lat. qua + si) | - | quasi ('alsof'), sinon ('anders') | - | ||||
| seu, sive | of, hetzij | - | - | - | - | ||||
| sive | of, hetzij | - | - | - | - | ||||
| sive ... sive | (hetzij) ... hetzij, (of) ... of | - | - | - | - | ||||
| sic | zo | - | - | - | - | ||||
| sicut | (net) zo als | - | - | - | - | ||||
| sidus | sideris | n. | ster, sterrebeeld | - | to consider ('overwegen' < Lat. considerare ('in ogenschouw nemen') < cum + siderare), desire ('verlangen' < Lat. desideratum < desiderare ('sterren missen')) | sidéral ('sterren-'), considérer ('overwegen'), désirer ('verlangen') | - | ||
| signum | signi | n. | teken, veldteken; beeld | signaal ('teken'), sein ('teken' < Fr. seigne < Lat.), resigneren ('een ambt neerleggen' < Lat. resignare ('zegel verwijderen, aftreden') < re + signare), significant ('veelbetekenend' < Lat. significans < signum + facere), zegel (< Lat. sigillum ('beeldje, zegel') < signum) | sign, design ('ontwerp' < Fr. desseign < Lat. designare ('afbeelden') < de + signare), to assign ('toekennen' < Lat. assignare < ad + signare) | le signe ('teken'), signer ('ondertekenen'), le seing ('zegel'), l'insignifiance ('onbeduidendheid') | Segen ('zegen', via christelijke traditie en beeld v/h kruis), signifikant ('belangrijk' < Lat. significare < signum + facere) | ||
| insignis | insignis, insigne | opvallend, bekend | insigne ('onderscheidingsteken') | - | l'insigne ('blazoen') | Insignien ('blazoen') | |||
| silentium | silentii | n. | stilte | - | silence ('stilte') | le silence ('stilte') | Silentium ('stilte') | ||
| silva | silvae | f. | bos | - | savage ('wild' < Fr. sauvage < salvage < Lat. silvaticus ('ongetemd') < silva) | sauvage ('wild' < Lat. silvaticus < silva) | - | ||
| similis | gelijk, gelijkend | - | similar ('vergelijkbaar') | le similitude ('gelijkenis') | similär ('gelijkend') | ||||
| simul (adv.) | tegelijk, (voegw.) zodra | ensemble ('muziekgezelschap' < Lat. insimul ('tegelijk, op dezelfde plek')) | ensemble ('muziekgezelschap' < Lat. insimul ('tegelijk, op dezelfde plek')) | ensemble ('muziekgezelschap' < Lat. insimul ('tegelijk, op dezelfde plek')) | simultan ('gelijktijdig') | ||||
| simul (voegw.) | zodra, (adv.) tegelijk | ensemble ('muziekgezelschap' < Lat. insimul ('tegelijk, op dezelfde plek')) | ensemble ('muziekgezelschap' < Lat. insimul ('tegelijk, op dezelfde plek')) | ensemble ('muziekgezelschap' < Lat. insimul ('tegelijk, op dezelfde plek')) | simultan ('gelijktijdig') | ||||
| simulo (simulare) | doen alsof | simuleren ('veinzen') | simulator ('nabootser') | sembler ('gelijken') | Simulation ('nabootsing'), simulieren | ||||
| sine | zonder | - | - | - | - | ||||
| sino (sinĕre) | sivi, situm | (toe)laten | - | - | - | - | |||
| desino (desinĕre) | desii, desitum | ophouden | - | - | la désinence ('(naamvals)uitgang') | - | |||
| sinus | sinus | m. | welving, boezem (kleed), binnenste; baai | sinus ('meetkundige term'), insinuatie ('zijdelingse verdachtmaking' < Lat. insinuatio ('voor zich winnen van een publiek') < in + sinus 'borst, innerlijk') | sinus ('holte'), to insinuate ('verdachtmaken') | le sein ('borst'), la sinuosité ('kromming') | Sinus ('meetkundige term') | cosinus ('meetkundige term' < Lat. cum + sinus) | |
| socius | socii | m. | bondgenoot, deelgenoot | sociaal, sociologie ('gedragsleer'), sociëteit ('vereniging'), associëren ('verbinden'), socialist | social ('sociaal'), society ('maatschappij'), to associate ('verbinden' < Lat. ad + sociare), to socialize ('omgaan met mensen') | social ('sociaal'), la société ('maatschappij'), socialiser ('socialiseren'), la sociologie, le socialiste ('socialist) | sozial ('sociaal'), Sozialismus ('socialisme'), Sozietät ('maatschappij, groep'), Soziologie, Sozius ('vriend') | ||
| sol | solis | m. | zon | parasol ('zonnescherm'), solarium ('zonnebad'), zolder ('bovenste ruimte in een huis' < Lat. solarium ('plek waar zon wordt gevangen, terras, plat dak')) | solar ('zonne-') | la soleil ('zon'), le parasol ('zonnescherm') | Solar- ('zonne-') | ||
| solacium | solacii | n. | troost | - | solace ('troost') | - | - | ||
| soleo (solēre) | solitus sum | gewoon zijn | - | insolent ('brutaal' < Lat. insolens < in + solere), obsolete ('overbodig' < Lat. obsolescere ('verslijten') < ob + solere) | l'insolence ('onbeschaamdheid') | - | |||
| solitus sum | ik heb de gewoonte gehad, ik deed gewoonlijk (pf.) | - | - | - | - | ||||
| sollicitus | sollicita, sollicitum | verontrust, bezorgd | solliciteren ('naar een betrekking dingen' < Fr.) | solicitous ('bezorgd'), to solicit ('lastigvallen') | solliciter ('verzoeken') | - | |||
| solus | solius | sola, solum | alleen | solist ('muzikant'), solo ('individueel muziekstuk'), solitaire ('éénpersoons kaartspel') | sole ('enig'), solitary ('eenzaam'), solitude ('eenzaamheid'), solo ('individueel muziekstuk') | seul ('alleen'), la solitude ('eenzaamheid'), désoler ('verlaten' < Lat. desolare) | Solist ('muzikant'), Solo ('individueel muziekstuk'), solitär ('eenzaam') | ||
| non solum ... sed etiam | niet alleen ... maar ook | - | - | - | - | ||||
| solum | (adv.) slechts, alleen | - | - | - | - | ||||
| solum | soli | n. | bodem, grond | zool ('onderste deel van een voet') | sole ('zool'), soil ('aarde') | le sol ('terrein') | Sohle ('zool') | ||
| solvo (solvĕre) | solvi, solutum | losmaken, betalen | solutie ('oplossing'), absolutie ('verlossing') | solution ('oplossing'), to solve ('oplossen'), to dissolve ('opbreken') | la solution ('oplossing'), solvable ('oplosbaar'), la dissolution ('ontbinding') | Solvieren ('oplossen') | |||
| somnus | somni | m. | slaap | insomnie ('slapeloosheid'), somnambule ('slaapwandelaar' < Lat. somnum + ambulare) | insomnia ('slapeloosheid') | la somme ('slaap'), sommeiller ('sluimeren'), la somnolence ('slaperigheid') | Asomnie ('slapeloosheid') | ||
| somnium | droom | - | - | - | - | ||||
| sono (sonare) | sonui, sonitum | geluid geven, klinken | sonant ('lettergreepvormde klank'), consonant ('medeklinker'), persoon ('individu' < Lat. persona < per + sonare ('doorklinken'), te maken met maskers in Romeins theater) | sound ('geluid' < Fr. son < Lat.), dissonant ('vals, niet overeenstemmend' < Lat. dissonare) | sonner ('luiden'), la sonnette ('belletje') | sonor ('welluidend'), Sonar ('onderwaterdetectiemiddel') | |||
| soror | sororis | f. | zuster | - | cousin ('neef, nicht' < Lat. consobrinus ('nicht') < con + sobrinus 'neef'), sorority ('vrouwengemeenschap') | la soeur ('zus') | - | ||
| sors | sortis | f. | lot, orakel | soort ('categorie' < Fr. < Lat.), assortiment ('aanbod' < Fr. assortir ('naar soort bijeenzoeken') < Lat. ad + sortiri 'loten') | sort ('soort'), to sort ('uitzoeken'), sorcery ('tovenarij' < Mdd. Lat. sortarius ('tovenaar, waarzegger')) | le sort ('lotsbestemming'), la sorte ('soort'), sortir ('uitgaan, uitkomen'), sorcier ('betoveren') | Sorte ('soort'), sortieren ('verdelen, indelen' < Lat. sortiri < sors), Ressort ('afdeling, gebied' < Fr. ressortir < Lat.) | ||
| spargo (spargĕre) | sparsi, sparsum | (be)strooien | spaars ('zeldzaam') | sparse ('vespreid') | épars ('verstrooid') | - | |||
| spatium | spatii | n. | ruimte, afstand; tijdsduur | spatie ('tussenruimte'), spatiaal ('ruimtelijk') | space ('ruimte'), spacious ('ruim') | l'espace ('ruimte') | spazieren ('slenteren') | ||
| specto (spectare) | (be)kijken, het oog hebben op, beogen | spectakel ('schouwspel'), spectrum ('scala') | spectacle ('aangezicht, spectakel'), spectator ('aanschouwer'), to expect ('verwachten' < Lat. expectare) | le spectateur ('aanschouwer') | retrospektiv ('terugkijkend' < Lat. retro + spectare) | ||||
| aspicio (aspicĕre) | aspicio, aspexi, aspectum | aanschouwen | aspect ('aanzicht') | aspect | l'aspect ('aanblik') | - | |||
| conspectus | conspectus | m. | aanblik, gezicht | - | - | - | - | ||
| conspicio (conspicĕre) | conspicio, conspexi, conspectum | ontwaren | - | conspicuous (opvallend') | - | - | |||
| exspecto (exspectare) | afwachten, verwachten | expectatief ('afwachtend'), | to expect ('verwachten'), expactation ('verwachting') | l'expectative ('vooruitzicht'), expectant ('afwachtend') | - | ||||
| respicio (respicĕre) | respcio, respexi, respectum | omkijken naar, zorgen voor | respect ('eerbied'), respectievelijk ('opeenvolgend'), respijt ('uitstel' < Fr. respit) | to respect ('waarderen'), respective ('respectvol') | respecter ('waarderen'), respectif ('respectievelijk'), respectable ('achtenswaardig') | - | |||
| species | speciei | f. | aanblik, schijn | specerij ('kruid' < Mdd. Lat. species ('handelswaar')), speciaal ('bijzonder'), specificeren ('afzonderlijk opgeven' < Mdd. Lat. specificare < species + facere) | species ('soort'), spice ('kruid'), especial ('bijzonder' < Lat. specialis), specific ('bijzonder') | l'épice ('kruid'), spécial ('bijzonder'), spécifier ('afzonderlijk aangeven' < Mdd. Lat. specificare < species + facere) | Spezerei ('kruiden') < Mdd. Lat. species ('goederen')) | ||
| spectaculum | spectaculi | schouwspel | spectakel ('schouwspel') | spectacle ('spectakel') | le spectacle ('spectakel') | Spectakel | |||
| spes | spei | f. | hoop | - | - | l'espoir ('hoop') | - | ||
| spero (sperare) | hopen | desperaat ('wanhopig' < Lat. desperare ('wanhopen') < de + sperare) | desperate ('wanhopig' < Lat. desperare ('wanhopen') < de + sperare'), to prosper ('bloeien' < Lat. prosperare ('voorspoedig verlopen') < pro + sperare) | espérer ('hopen'), prospérer ('bloeien') | Sperenzchen ('moeilijkheden') | Esperanto ('kunsttaal') | |||
| spiritus | spiritus | m. | adem, geest; hoogmoed | esprit ('geest'), spiritisme ('geloof in contact met de doden'), spiritueel ('geestig') | spirit ('geest', later ook 'sterke drank'), spiritual ('geestelijk') | l'esprit ('geest'), spirituel ('geestelijk') | Spiritismus ('geestenleer'), Spirituosen ('sterkedranken') | ||
| statua | statuae | f. | standbeeld | - | statue ('beeld') | la statue ('beeld') | Statue ('standbeeld') | ||
| statuo (statuĕre) | statui, statutum | plaatsen, vaststellen; besluiten | statuut ('voorschrift'), statueren ('verordenen'), substituut ('plaatsvervanger'), prostitueren ('hoereren') | destitute ('verlaten' < Lat. destituere ('achterlaten') < de + statuere), substitution ('vervanger'), to prostitute ('hoereren') | statuer ('verordenen') | statuieren ('opstellen') | |||
| constituo (constituĕre) | constitui, constitutum | opstellen, vaststellen, bepalen | constitueren ('vaststellen') | to constitute ('vormen') | la constitution ('oprichting') | Konstitution ('opbouw'), konstituieren ('vastzetten') | |||
| instituo (instituĕre) | instellen, oprichten, beginnen; onderwijzen | instituut ('instelling') | institution ('instelling') | l'institution ('instelling') | instituieren ('regelen') | ||||
| sterno (sternĕre) | stravi, stratum | uitspreiden, ter aarde werpen, effenen | straat ('weg' < Lat. strata < stratum), consternatie ('ontsteltenis' < Lat. consternere < cum + sternere) | street ('weg' < Lat. strata < stratum), consternation ('ontsteltenis') | l'estrade ('weg') | Straße ('weg') | |||
| sto (stare) | steti, statum | staan, blijven bij | staan, staat ('toestand'), statief ('voetstuk'), status ('maatschappelijk aanzien'), statistiek ('gegevensinterpratieleer'), constant ('onveranderlijk' < Lat. constare < cum + stare), resteren ('overblijven' < Fr. < Lat. restare < re + stare) | to stay ('blijven'), constant ('blijvend' < Lat. constare < cum + stare), distance ('afstand' < Lat. distare ('uit elkaar staan')), substance ('essentie, materiaal' < Lat. substantia < sub + stare) | ester ('staan'), la distance ('afstand' < Lat distare ('uit elkaar staan')) | Statistiek ('gegevensinterpratieleer'), Statist ('bijrol'), Stativ ('ondersteuningspaaltje'), Kontrast ('tegenstelling' < Lat. contra + stare) | |||
| constat | constitit | het staat vast + A.C.I. | constateren ('vaststellen') | - | constater ('vaststellen') | konstatieren ('vaststellen') | |||
| insto (instare) | institi | op de hielen zitten, aandringen | instantie ('rechtbank' < Mdd. Lat. instantia ('rechtsgang')) | instant ('direct') | l'instance ('autoriteit') | Instanz ('rechtsbank' < Lat. instantia) | |||
| obsto (obstare) | obstiti, obstatum | staan voor, hinderen | obstakel ('hindernis') | obstacle ('hindernis') | l'obstacle ('hindernis') | - | |||
| praestat | het is beter | - | - | - | - | ||||
| praesto (praestare) | praestiti, praestatum | uitblinken, aan de dag leggen | presteren ('verrichten') | - | la prestance ('aanwezigheid') | - | |||
| consisto (consistĕre) | constiti | gaan staan, blijven staan | consistent ('duurzaam') | to consist ('bestaan (uit)'), consistence ('samenhang') | consister ('bestaan') | konsistent ('duurzaam') | |||
| resisto (resistĕre) | restiti | stil staan, weerstand bieden | resistent ('weerstandig') | to resist ('weerstaan'), resistance ('weerstand') | résister ('weerstaan') | Resistenz ('weerstand'), resistent ('weerstandig') | |||
| statim | meteen, direct | - | - | - | - | ||||
| strepitus | strepitus | m. | lawaai | - | - | - | - | ||
| instruo (instruĕre) | instruxi, instructum | ordenen, voorzien van | instructie ('opdracht') | to instruct ('opdragen') | instruire ('opdragen') | instruieren ('leren'), Instruktion ('opdracht') | |||
| studium | studii | n. | inzet, ijver, streven, toewijding, sympathie | studie ('bestudering v/e bepaald vak'), studio ('atelier') | study ('bestudering v/e vak'), studio ('atelier') | l'étude ('studie') | Studie ('leerrichting') | ||
| stultus | stulta, stultum | dom | - | - | - | - | |||
| suadeo (suadēre) | suasi, suasum | aanraden, (ervan) overtuigen | - | persuasion ('overtuiging' < Lat. persuadere < per + suadere) | persuasif ('overtuigend') | - | |||
| sub + abl. | onder, aan de voet van, tijdens | - | - | - | - | ||||
| sub + acc. | onder, kort voor of na | - | - | - | - | ||||
| sui, sibi, se | zichzelf | suïcide ('zelfmoord' < Lat. sui + caedere) | suicide ('zelfmoord' < Lat. sui + caedere) | se ('zich'), suicide ('zelfmoord' < Lat. sui + caedere) | Suizid ('zelfmoord') | ||||
| se | zich, hem, haar, hen; in A.c.I.: hij, zij (enk.), zij (mv.); abl. ev./mv. van se | per se ('stellig') | per se ('stellig') | - | - | ||||
| secum | is: cum se | - | - | - | - | ||||
| sibi | dat. enk./mv. van se | - | - | - | - | ||||
| suus | sua, suum | zijn, haar, hun eigen | - | - | son, sa | - | |||
| sui | suorum | suae, sua | de zijnen (hunnen), zijn (hun) verwanten, aanhangers | - | - | - | - | ||
| sum (esse) | fui | bestaan, zijn (als koppelww) | essentie ('het wezen'), essence ('aromatisch aftreksel', vanuit alchemie overgenomen), entiteit ('het wezenlijke' < Mdd. Lat. entitas < esse) | essence ('wezen'), entity ('wezen'), present ('heden') | être, l'entité ('wezen') | Essenz ('wezen'), essentiell ('wezenlijk'') | |||
| absum (abesse) | afui | afwezig -, verwijderd zijn | absent ('afwezig') | absence ('afwezigheid') | absent ('afwezig') | absent ('afwezig') | |||
| adsum (adesse) | adfui | aanwezig zijn, steunen, bijstaan | - | - | - | - | |||
| desum (deesse) | defui | ontbreken, te kort schieten | - | - | - | - | |||
| erat | (hij, zij, het) was | - | - | - | - | ||||
| erant | (zij) waren (impf.) | - | - | - | - | ||||
| erit | (hij, zij, het) zal zijn | - | - | - | - | ||||
| esset | (hij, zij, het) was (conj. impf.) | - | - | - | - | ||||
| est | (hij, zij, het) is | - | - | - | - | ||||
| fore | te zullen zijn (= futurum esse) | - | - | - | - | ||||
| fuerat | (hij, zij, het) was geweest (pqpf.) | - | - | - | - | ||||
| fuerit | (hij, zij, het) is geweest, was (conj. pf.); (hij, zij, het) zal zijn geweest (fut. ex.) | - | - | - | - | ||||
| fuisse | te zijn geweest (inf. pf.) | - | - | - | - | ||||
| fuisset | (hij, zij, het) was geweest (conj. pqpf.) | - | - | - | - | ||||
| fuit | (hij, zij, het) is geweest, was (pf.) | - | - | - | - | ||||
| futurus | futura, futurum | ptc. fut. van esse | futurisme ('kunstrichting') | future ('toekomst') | le futur ('toekomst') | futurisch ('toekomstig') | |||
| futurum esse | te zullen zijn | - | - | - | - | ||||
| intersum (interesse) | interfui | liggen tussen, verschillen, aanwezig zijn | interesse | interest ('interesse') | intéresser ('aandacht hebben voor') | interessant ('aandachtswaardig'), interessieren ('aandacht besteden') | |||
| interest | het maakt verschil, het is van belang | interesse | interest ('interesse') | l'intérêt ('belang') | interessant ('aandachtswaardig'), interessieren ('aandacht besteden') | ||||
| praesens | praesentis | praesens, praesens | aanwezig, tegenwoordig | present ('aanwezig') | present ('heden, aanwezig') | presenter ('aanwezig zijn') | präsent ('aanwezig') | ||
| prosum (prodesse) | profui | voordelig zijn | proost (prosit = praes. con. 3.ev.) | proud ('trots' < Laatlat. prode ('gunstig')) | preux ('dapper'), prudent ('voorzichtig') | prosit ('proost' = praes. con. 3. ev.) | |||
| sit | (hij, zij, het) is (conj. prae.) | - | - | - | - | ||||
| supersum (superesse) | superfui | over blijven | - | - | - | - | |||
| summus | summa, summum | grootste, hoogste | - | summit ('top') | - | - | summa cum laude ('met de hoogste lof', uitdrukking bij uitreiking van excellente diploma's) | ||
| summa | summae | f. | hoofdzaak, totaal | som ('totaal'), summier ('beknopt') | sum ('totaal'), summary ('sammenvatting') | la somme ('totaal'), le sommaire ('inhoudsopgave') | Summe ('totaal'), summieren ('samenvatten') | ||
| sumo (sumĕre) | sumpsi, sumptum | nemen | resumeren ('samenvatten' < Lat. re + sumere) | sumptuous ('weelderig'), presumption ('aanname' < Lat. pre + sumere), assume ('aannemen' < Lat. ad + sumere) | présumer ('veronderstellen' < Lat. prae + sumere), résumer ('samenvatten') | - | |||
| consumo (consumĕre) | consumpsi, consumptum | verbruiken, opmaken, besteden | consumptie ('verbruik'), consumeren ('verbruiken') | consumption ('verbruik'), to consume ('verbruiken') | consumer ('verbruiken') | konsumieren ('verbruiken'), Konsument ('gebruiker') | |||
| super (prep) | boven (op), behalve | ||||||||
| supero (superare) | overtreffen, overwinnen, overblijven | - | insuperable ('onveroverbaar') | - | - | ||||
| superbia | superbiae | f. | trots, overmoed | - | - | - | - | ||
| superbus | superba, superbum | hoogmoedig, tiranniek | superbe ('prachtig' < Fr. < Lat.) | superb ('uitstekend') | superbe ('prachtig') | superb ('prachtig') | |||
| superi | superorum | m. | (hemel)goden | - | - | - | - | ||
| superus | supera, superum | zich bevindend boven, zich boven bevindend | superieur ('hoger'), sopraan ('hoogste vrouwenstem' < It. < Lat.), souverein ('vorst' < Fr. souverain < Lat. superanus < super) | - | super ('te gek'), le souverain ('vorst') | - | |||
| supra | (er)boven (bijw. en bijv. nw.) | - | - | - | - | ||||
| supplicium | supplicii | n. | smeekbede, (dood)straf | - | - | la supplication ('smeekbede') | Supplikation ('smeekbede') | ||
| taceo (tacēre) | tacui | zwijgen | - | - | taire ('zwijgen') | - | |||
| tacitus | tacita, tacitum | zwijgend, verzwegen, onbesproken | - | tacit ('stil') | tacite ('stil') | - | |||
| talis | talis, tale | dergelijke, zulke | - | - | - | - | |||
| talis ... qualis | zo(danig) ... als | - | - | - | - | ||||
| tam | zo (zeer) | - | - | - | - | ||||
| tamen | toch, echter | - | - | - | - | ||||
| tamquam | zoals, alsof, als het ware | - | - | - | - | ||||
| tandem | tenslotte, (uit)eindelijk | tandem ('tweepersoonsfiets'; betekenisverandering 'eindelijk' > 'lange rij' > 'achter elkaar') | tandem ('tweepersoonsfiets'; betekenisverandering 'eindelijk' > 'lange rij' > 'achter elkaar') | tandem ('tweepersoonsfiets'; betekenisverandering 'eindelijk' > 'lange rij' > 'achter elkaar') | Tandem ('tweepersoonsfiets'; betekenisverandering 'eindelijk' > 'lange rij' > 'achter elkaar') | ||||
| tango (tangĕre) | tetigi, tactum | aanraken | tact (< tactum (ppp. v. tango)), intact ('onbeschadigd'; < in + tactum ('niet aangeraakt')) | tact (< tactum (ppp. v. tango)), intact ('onbeschadigd'; < in + tactum ('niet aangeraakt')), tactile ('tastbaar') | le tact (< tactum (ppp. v. tango)), intact ('onbeschadigd'; < in + tactum ('niet aangeraakt')), tactile ('tastbaar') | Takt (< tactum (ppp. v. tango)), intakt ('onbeschadigd'; < in + tactum ('niet aangeraakt')), taktil ('tastbaar') | |||
| contingo (contingĕre) | contigi, contactum | aanraken | contact (< contactum (ppp. v. contingo)), contingent ('legergroep') | contact (< contactum (ppp. v. contingo)) | contact (< contactum (ppp. v. contingo)), contingent ('legergroep') | Kontakt (< contactum (ppp. v. contingo)) | |||
| contingit | het valt te beurt, het overkomt | - | - | contingent ('toevallig') | - | ||||
| tantus | tanta, tantum | zo groot, zo veel | - | - | - | - | |||
| tantum | zoveel | - | - | tant ('zoveel') | - | ||||
| tantum ... quantum | zoveel ... als | - | - | - | - | ||||
| tantus ... quantus | zo groot ... als | - | - | - | - | ||||
| tardus | tarda, tardum | langzaam | - | tardy ('traag') | tard ('traag') | - | |||
| taurus | tauri | m. | stier | - | - | le taureau ('stier') | - | ||
| te | jou, u | - | - | te ('jou') | - | ||||
| tecum | is: cum te | - | - | - | - | ||||
| tego (tegĕre) | texi, tectum | bedekken, verbergen, beschermen | tegel, detecteren ('opsporen'; < detego < de + tego ('uit verbergen')) | tile ('tegel'), to detect ('opsporen'; < detego < de + tego ('uit verbergen')), to protect ('beschermen'; < protego < pro + tego ('voor beschermen')) | la tuile ('tegel'), détecter ('opsporen'; < detego < de + tego ('uit verbergen')), protéger ('beschermen'; < protego < pro + tego ('voor beschermen')) | Ziegel ('tegel') | |||
| tectum | tecti | n. | dak | tectyl ('antiroestmiddel') | - | le toit ('huis') | - | ||
| tellus | telluris | f. | aarde | - | - | - | - | ||
| telum | teli | n. | werptuig, speer | - | - | - | - | ||
| tempero (temperare) | in de juiste verhouding brengen, regelen, maat houden, zich matigen | temperatuur (< temperatura ('juiste menging')), temperament ('karakter'; < temperamentum ('juiste menging')), temperen ('matigen') | temperature (< temperatura ('juiste menging')), temperament ('karakter'; < temperamentum ('juiste menging')), to temper ('matigen'), temperance ('gematigdheid'; < temperantia < tempero) | la température (< temperatura ('juiste menging')), le tempérament ('karakter'; < temperamentum ('juiste menging')), tempérer ('matigen'), la tempérance ('gematigdheid'; < temperantia < tempero), tremper ('nat maken'; oorspr. 'water drinken in plaats van wijn') | Temperatur (< temperatura ('juiste menging')), Temperament ('karakter'; < temperamentum ('juiste menging')), temperieren ('matigen, op temperatuur brengen') | ||||
| templum | templi | n. | gewijd domein, tempel | tempel, contemplatie ('overdenking'; < contemplor ('beschouwen') < con + templum ('met waarnemingsveld')) | temple, contemplation ('overdenking'; < contemplor ('beschouwen') < con + templum ('met waarnemingsveld')), template ('sjabloon'; < Fr. templet (dimin. v. temple) < Lat. templum) | le temple, la contemplation ('overdenking'; < contemplor ('beschouwen') < con + templum ('met waarnemingsveld')) | Tempel | ||
| tempto (temptare) | onderzoeken, proberen, aanvallen | tentamen (< temptamen ('beproeving')) | to tempt ('verleiden'), temptation ('verleiding'), to attempt ('proberen'; < attempto < ad + tempto ('naar proberen')) | tenter ('verleiden', 'proberen'), la tentation ('verleiding'), la tentative ('poging') | - | ||||
| tempus | temporis | n. | tijd, situatie, omstandigheden | tempo, contemporain ('hedendaags'; < contemporaneus ('in dezelfde tijd') < con + tempus ('samen tijd')) | tempo, contemporary ('hedendaags'; < contemporarius ('in dezelfde tijd') < con + tempus ('samen tijd')), temporary ('tijdelijk'; < temporarius < tempus) | le temps ('tijd', 'weer'), temporel ('tijdelijk'), temporaire ('tijdelijk'; < temporarius < tempus), temporiser ('uitstellen'), contemporaire ('hedendaags'; < contemporarius ('in dezelfde tijd') < con + tempus ('samen tijd')), le contretemps ('tegenvaller'; < contra + tempus ('tegen tijd')) | Tempo, temporär ('tijdelijk'; < temporarius < tempus) | ||
| tempestas | tempestatis | f. | tijd, weer, storm | - | tempest ('storm') | la tempête ('storm'), tempêter ('razen') | - | ||
| tendo (tendĕre) | tetendi, tentum | spannen, uitstrekken, streven | tent (< Fr. tente < Mdd. Lat. tenta < Lat. tentum (ppp. v. tendo)), tendens ('trend'), tenderen ('neigen') | tent (< Fr. tente < Mdd. Lat. tenta < Lat. tentum (ppp. v. tendo)), tense ('gespannen'), tendency ('trend'), to tend ('neigen') | tendre ('strekken', 'neigen'), la tente (< Mdd. Lat. tenta < Lat. tentum (ppp. v. tendo)), la tension ('spanning'), la tenture ('wandbekleding') | Tendenz ('trend') | |||
| contendo (contendĕre) | contendi, contentum | zich inspannen, zich haasten; strijden | contentieus ('betwist') | to contend ('strijden') | le contentieux ('geschil') | - | |||
| intendo (intendĕre) | intendi, intentum | spannen, richten | intendance ('legerafdeling'; verkorting v. Mdd. Lat. superintendentia ('toezicht')) | to intend ('bedoelen') | l'intention ('bedoeling') | Intendant ('toneeldirecteur') | |||
| intentus | intenta, intentum | (in)gespannen, in gespannen verwachting, oplettend | intens ('hevig'), intensief ('krachtig') | intense, intensive | intense, intensif | intensiv | |||
| ostendo (ostendĕre) | ostendi, ostentum | tonen, onder ogen brengen | - | ostentation ('vertoon') | l'ostentation ('vertoon') | - | |||
| tenebrae | tenebrarum (vrl. mv.) | f. | duisternis | - | tenebrous ('donker') | les ténèbres ('duisternis') | - | ||
| teneo (tenēre) | tenui, tentum | vasthouden | teneur ('strekking'), tenue ('uniform') | to maintain ('onderhouden'; < manu teneo ('in de hand houden')) | tenir ('vasthouden'), tenace ('vasthoudend'), tenailler ('vastklemmen'), maintenir ('handhaven'), maintenant ('nu') | - | |||
| contentus | contenta, contentum | tevreden | content ('tevreden') | content ('tevreden') | content ('tevreden') | - | |||
| contineo (continēre) | continui, contentum | (bijeen) houden | container, continent ('vasteland'), continu, incontinent (< in + contineo ('niet bijeen houden')) | to contain ('bevatten'), continent ('vasteland') | contenir ('bevatten'), le continent ('vasteland'), continu | Container | |||
| obtineo (obtinēre) | obtinui, obtentum | bezet -, vast houden, in bezit nemen | - | to obtain ('verkrijgen') | obtenir ('verkrijgen') | - | |||
| pertineo (pertinēre) | pertinui, pertentum | zich uitstrekken, betrekking hebben op, van belang zijn voor | pertinent ('stellig', 'relevant') | to pertain ('betrekking hebben op') | pertenir ('betrekking hebben op') | - | |||
| retineo (retinēre) | retinui, retentum | tegenhouden, vasthouden | - | to retain ('terughouden') | retenir ('terughouden') | - | |||
| sustineo (sustinēre) | sustinui, sustentum | (om)hoog houden, uithouden, verdragen | souteneur | to sustain ('ondersteunen', 'volhouden') | soutenir ('ondersteunen', 'volhouden'), souteneur | - | |||
| tener | tenera, tenerum | fijn, teer | tenger | tender | - | - | |||
| tenuis | tenuis, tenue | dun, fijn, nietig, armzalig | - | tenuous ('dun'), to extenuate ('verzachten'; < extenuo ('uitdunnen')) | ténu ('dun'), atténuer ('verzachten'; < attenuo ('verdunnen')), exténuer ('uitputten'; < extenuo ('uitdunnen')) | - | |||
| tergum | tergi | n. | rug | - | - | - | - | ||
| terra | terrae | f. | land, aarde; grond | terras, terrein, terriër (< terrarius ('buiten opgegroeid')), territorium, terrarium, souterrain ('kelderverdieping'; < sub + terra ('onder aarde')), parterre ('benedenverdieping'; < Fr. par terre ('op de grond')) | terrace, terrain, terrier (< terrarius ('buiten opgegroeid')), terrestrial ('aards'), territory, terrarium, subterranean ('onderaards'; < sub + terra ('onder aarde')) | la terre, la terrasse, le terrain, le terrier (< terrarius ('buiten opgegroeid')), le terreau ('potgrond'), le territiore, le souterrain ('kelderverdieping'; < sub + terra ('onder aarde')), parterre ('benedenverdieping'; < Fr. par terre ('op de grond')), atterrir ('landen'; < ad + terra ('naar land')), enterrer ('begraven'; < in + terra ('in aarde')), déterrer ('opgraven'; < de + terra ('uit aarde')) | Terrasse, Terrain, Terrier (< terrarius ('buiten opgegroeid')), Terrarium, Parterre ('benedenverdieping'; < Fr. par terre ('op de grond')) | ||
| terreo (terrēre) | terrui, territum | bang maken | - | to deter ('afschrikken'; < de + terreo ('weg doen schrikken')) | - | - | |||
| terribilis | terribilis, terribile | verschrikkelijk | - | terrible | terrible | - | |||
| terror | terroris | m. | angst | terreur, terrorist | terror, terrorist | la terreur, le/la terroriste | Terror, Terrorist | ||
| testis | testis | m. | getuige | - | - | - | - | ||
| tibi | (aan) jou, (aan) u (dat.) | zie tu | zie tu | zie tu | zie tu | ||||
| timeo (timēre) | timui | bang zijn, bezorgd zijn voor | - | - | - | - | |||
| timeo ne + conj. | vrezen, bang zijn (voor) | zie timeo | zie timeo | zie timeo | zie timeo | ||||
| timidus | timida, timidum | angstig, schuchter | timide, intimideren (< in + timidus ('naar angstig')) | timid, to intimidate (< in + timidus ('naar angstig')) | timide, intimider (< in + timidus ('naar angstig')) | Timidität | |||
| timor | timoris | m. | angst | - | timorous ('angstig') | timoré ('angstig') | - | ||
| tollo (tollĕre) | sustuli, sublatum | opheffen, wegnemen; beëindigen | - | - | - | - | |||
| tolero (tolerare) | verdragen | tolereren | to tolerate | tolérer | tolerieren | ||||
| torqueo (torquēre) | torsi, tortum | draaien, slingeren; martelen, kwellen | taart (< Mdd. Lat. torta ('brood', 'baksel')), toorts ('fakkel'; < Fr. torche < Lat. torqua ('iets wat ineengewikkeld is')), torderen ('ineendraaien zodat een spiraalvorm ontstaat'), torsen ('dragen'; < Oudfr. torser ('bij elkaar pakken') < Vulg. Lat. torso < Lat. torqueo) | torture, torch ('fakkel'; < Fr. torche < Lat. torqua ('iets wat ineengewikkeld is')), extortion ('afpersing'; < ex + torqueo ('uit draaien')), to distort ('verdraaien'; < dis + torqueo ('uiteen draaien')), to contort ('verwringen'; < con + torqueo ('samen draaien')), to retort ('antwoorden'; < re + torqueo ('terug draaien')) | tordre ('draaien'), la tortue ('schildpad'), tortiller ('draaien', 'krullen'), la torture, la torche ('fakkel' < Lat. torqua ('iets wat ineengewikkeld is')), la contorsion ('bocht, lenige beweging'; < con + torqueo ('samen draaien')) | - | |||
| tot | zoveel | - | - | - | - | ||||
| totus | totius | tota, totum | geheel | totaal | total | tout | total | ||
| traho (trahĕre) | traxi, tractum | trekken, rekken | abstract (< ab + traho ('weg trekken'), attractie ('aantrekkingskracht'; < ad + traho ('naar toe trekken')), extract ('uittreksel'; < ex + traho ('uit trekken')), traceren ('nasporen'; < Fr. tracer < Vulg. Lat. tractio < Lat. tractus < traho), tractor, trainen (< Fr. traîner ('meeslepen') < Vulg. Lat. *tragino < *trago < Lat. traho)) | trace ('spoor'; < tractum (ppp. v. traho)), abstract (< ab + traho ('weg trekken'), to attract ('aantrekken'; < ad + traho ('naar trekken')), to extract ('uittrekken'; < ex + traho ('uit trekken')), tractor, to distract ('afleiden'; < dis + traho ('uiteen trekken')) | traire ('melken'), tracer ('nasporen'; < Vulg. Lat. tractio < Lat. tractus < traho), traîner ('meeslepen'; < Vulg. Lat. *tragino < *trago < Lat. traho)), l'attraction ('aantrekkingskracht'; < ad + traho ('naar trekken')), l'extraction ('uittrekken'; < ex + traho ('uit trekken')) | Traktor, abstrakt (< ab + traho ('weg trekken'), Attraction ('aantrekkingskracht'; < ad + traho ('naar trekken')) | |||
| contraho (contrahere) | contraxi, contractum | samentrekken, verenigen | contract, contraheren ('zich samentrekken') | contract | le contrat, contracter ('samentrekken') | Kontrakt, Kontraktion | |||
| detraho (detrahere) | detraxi, detractum | er van afrukken, wegnemen | - | to detract ('verminderen') | - | - | |||
| tracto (tractare) | behandelen | traktaat ('verhandeling'), trakteren, trachten ('proberen') | treaty ('verdrag'; < Fr. traitié < Lat. tractatus) | traiter ('behandelen') | Traktat ('verhandeling'), traktieren ('pesten'), trachten ('proberen') | ||||
| tremo (tremĕre) | tremui | trillen | trammelant ('ruzie'; < tremulant ('trilllende toon') < Fr. trémuler < Lat. tremulus ('trillend')) | to tremble ('trillen'; < Vulg. Lat. tremulo), tremulous ('trilllend'), tremendous ('enorm'; < tremendus (gerundivum v. tremo)), tremor ('huivering') | trembler ('trillen'; < Vulg. Lat. tremulo) | - | |||
| trepidus | trepida, trepidum | angstig, zenuwachtig | - | intrépide ('onverschrokken'; < in + trepidus ('niet angstig')) | intrépide ('onverschrokken'; < in + trepidus ('niet angstig')) | - | |||
| tres | trium | drie | - | - | - | - | |||
| tertius | tertia, tertium | derde | - | - | - | - | |||
| triginta | dertig | - | - | - | - | ||||
| tribuo (tribuĕre) | tribui, tributum | verlenen, toekennen | distribueren ('uitdelen'; < dis + tribuo ('uiteen verlenen')), contribueren ('bijdragen'; < con + tribuo ('samen verdelen')), attribuut ('kenmerkende eigenschap of voorwerp'; < ad + tribuo ('naar verdelen')) | to distribute ('uitdelen'; < dis + tribuo ('uiteen verlenen')), to contribute ('bijdragen'; < con + tribuo ('samen verdelen')), attribute ('kenmerkende eigenschap of voorwerp'; < ad + tribuo ('naar verdelen')), retribution ('vergelding'; < re + tribuo ('terug verlenen')) | distribuer ('uitdelen'; < dis + tribuo ('uiteen verlenen')), contribuer ('bijdragen'; < con + tribuo ('samen verdelen')), l'attribut ('kenmerkende eigenschap of voorwerp'; < ad + tribuo ('naar verdelen')), rétribuer ('vergelden'; < re + tribuo ('terug verdelen')) | - | |||
| tribunus | tribuni | m. | leider (van een tribus), officier | tribunaal ('rechtbank') | tribunal ('rechtbank') | le tribunal ('rechtbank') | Tribunal ('rechtbank') | ||
| tribunus militum/militaris | tribuni militum/militaris | m. | officier, krijgstribuun | zie tribunus | zie tribunus | zie tribunus | zie tribunus | ||
| tribunus plebis | tribuni plebis | m. | volkstribuun | zie tribunus | zie tribunus | zie tribunus | zie tribunus | ||
| tristis | tristis, triste | onvriendelijk, nors, droevig | triest | - | triste | trist | |||
| tu | jij, u | - | - | - | - | ||||
| tuus | tui | jouw, uw | - | - | - | - | |||
| tueor (tueri) | beschouwen, kijken, beschermen | tutor | tutor, tuition ('onderwijs') | le tuteur, la tutelle ('voogdij') | Tutor | ||||
| tum, tunc | toen, op dat ogenblik, vervolgens, verder | - | - | - | - | ||||
| tumultus | tumultus | m. | rumoer, oproer, rebellie | tumult | tumult | la tumulte | Tumult | ||
| turba | turbae | f. | verwarring, verwarde massa | turbulent ('woelig'), troebel (< Oudfr. trouble < Vulg. Lat. *turbulus < Lat. turbidus) | turbulent ('woelig'), turbid ('troebel') | la tourbe ('menigte'), turbulent ('woelig'), trouble (< Vulg. Lat. *turbulus < Lat. turbidus) | turbulent ('woelig') | ||
| turbo (turbare) | in verwarring brengen, verwarren | - | to perturb ('verstoren'; < per + turbo ('helemaal verwarren')), to disturb ('verstoren'; < dis + turbo ('uiteen verwarren')) | la perturbation ('verstoring'; < per + turbo ('helemaal verwarren')) | - | ||||
| turpis | turpis, turpe | lelijk, schandelijk | - | turpitude ('schande') | la turpitude ('schande') | - | |||
| turris | turris | f. | toren | toren (< Oudfr. tour < Lat. turris) | tower (< Ouden. torr < Lat. turris), turret ('torentje'; < Oudfr. torete (dimin. v. tour) < Lat. turris) | la tour ('toren') | Turm ('toren') | ||
| tutus | tuta, tutum | veilig | - | - | - | - | |||
| ubi | waar, zodra, wanneer | - | - | - | - | ||||
| ubi primum | zodra als | zie ubi | zie ubi | zie ubi | zie ubi | ||||
| ubique | overal | zie ubi | zie ubi | zie ubi | zie ubi | ||||
| ullus | ullius | ulla, ullum | enig, iemand | - | - | - | - | ||
| ultimus | ultima, ultimum | uiterste, laatste | ultiem | ultimate | ultime | - | |||
| ultra (bijw.) | verder, langer | ultra- | ultra- | outre ('behalve') | ultra- | ||||
| ultra (bijv. nw.) | aan gene zijde van, over, meer dan | zie ultra (bijw.) | zie ultra (bijw.) | zie ultra (bijw.) | |||||
| ultro | bovendien, sterker nog, uit eigen beweging, ongevraagd | - | - | - | - | ||||
| umbra | umbrae | f. | schaduw, schim van de dode | sombrero (< Sp. sombra ('schaduw')), lommer ('schaduw van gebladerte'; < Fr. l'ombre ('schaduw')) | umbrella (< Laatlat. umbrella < Lat. umbella (dimin. v. umbra)) | l'ombre ('schaduw'), l'ombrelle ('parasol'; < Laatlat. umbrella < Lat. umbella (dimin. v. umbra)) | sombrero (< Sp. sombra ('schaduw')) | ||
| umerus | umeri | n. | schouder | - | - | - | - | in de biologie, humerus = opperarmbeen | |
| umquam | ooit | - | - | - | - | ||||
| numquam | nooit | - | - | - | - | ||||
| unda | undae | f. | golf, water | inundatie ('overstroming'); < in + unda ('naar water')) | to abound ('overvloedig zijn'; < ab + undo ('weg stromen')), to surround ('omringen'; < super + undo ('boven stromen')), redundant ('overbodig'; < re + undo ('opnieuw stromen')), inundation ('overstroming'); < in + unda ('naar water')) | l'onde ('golf'), abondant ('overvloedig'; < ab + undo ('weg stromen')), redondant ('overbodig'; < re + undo ('opnieuw stromen')),l'inondation ('overstroming'); < in + unda ('naar water')) | - | ||
| unde | waarvandaan | - | - | - | - | ||||
| undique | overal vandaan, aan alle kanten | - | - | - | - | ||||
| unus | unius | una, unum | een, (als) enige, alleen | - | union | un, l'union | Union | ||
| una | tegelijkertijd, samen | - | - | - | - | ||||
| unus ex + abl. | één van | zie unus | zie unus | zie unus | zie unus | ||||
| urbs | urbis | f. | stad | - | suburb ('buitenwijk'; < sub + urbs ('onder stad') | - | - | ||
| urgeo (urgere) | dringen, in het nauw brengen | urgent ('dringend') | urgent ('dringend'), to urge ('aansporen') | urgent ('dringend') | urgent ('dringend') | ||||
| uro (urĕre) | ussi, ustum | verbranden, verteren, kwellen | - | combustion ('verbranding'; < cum + uro ('met verbranden')) | la combustion ('verbranding'; < cum + uro ('met verbranden')) | - | |||
| usquam | ergens | - | - | - | - | ||||
| nusquam | nergens | - | - | - | - | ||||
| usque | helemaal | - | - | - | - | ||||
| usque ad + acc. | tot aan | zie usque | zie usque | zie usque | zie usque | ||||
| ut + ind. | zoals, zodra | - | - | - | - | ||||
| ut+ coni. | opdat, om te, zodat | - | - | - | - | ||||
| ut primum + ind. pf. | zodra (als) | - | - | - | - | ||||
| uterque | utriusque | utraque, utrumque | beide(n) | - | - | - | - | ||
| utrum (... an) | (inleiding van een tweeledige vraag) | - | - | - | - | ||||
| utor (uti) | usus sum | gebruiken, hebben | - | - | - | - | |||
| usus | usa, usum | gebruikend (ptc. pf. van utor) | - | to use | user | - | |||
| usus | usus | m. | gebruik, praktijk; nut | - | usage ('gebruik'), usual | les us ('gebruiken'), l'usage ('gebruik'), usuel | usuell | ||
| utilis | utilis, utile | nuttig, geschikt | - | utile ('nuttig') | utile ('nuttig') | - | |||
| utilitas | utilitatis | f. | nut, voordeel, belang | - | utility | l'utilité | - | ||
| utinam | (inleiding van wenszin) | - | - | - | - | ||||
| utique | hoe dan ook, tenminste | - | - | - | - | ||||
| uxor | uxoris | f. | echtgenote | - | - | - | - | ||
| vaco (vacare) | vrij zijn van | vakantie, vacant ('onbezet') | vacation, vacant ('onbezet') | vaquer ('leeg zijn'), la vacance, vacant ('onbezet') | Vakanz, vakant ('onbezet') | ||||
| vacuus | vacua, vacuum | onbezet, leeg, vrij van | vacuüm, evacueren ('ontruimen'; < ex + vacuo ('uit leeg maken')) | vacuum, evacuate ('ontruimen'; < ex + vacuo ('uit leeg maken')) | la vacuité, évacuer ('ontruimen'; < ex + vacuo ('uit leeg maken')) | Vakuun | |||
| vagus | vaga, vagum | zwervend, onbestendig | vaag | vague, vagabond ('zwerver') | vague, vagabond ('zwerver') | Vagabund ('zwerver') | |||
| valde | erg, zeer | - | - | - | - | ||||
| valeo (valēre) | valui | gezond, krachtig zijn, in staat zijn; waard zijn | valentie ('bindingswaarde'), ambivalent ('tweestrijdig'; < ambi + valeo ('van beide kanten gelden')), equivalent ('gelijkwaardig'; < aequus + valeo ('gelijk gelden')), evalueren ('beoordelen'; < Fr. avaluer < a value ('op waarde') < valoir < Lat. valeo), valuta ('munteenheid'; < It. valuta < Lat. valeo) | value ('waarde'), to prevail ('gelden'; < prae + valeo ('voor gelden')), valor ('dapperheid'), valence ('bindingswaarde'), ambivalence ('tweestrijdigheid'; < ambi + valeo ('van beide kanten gelden')), equivalence ('gelijkwaardigheid'; < aequus + valeo ('gelijk gelden')) | valoir ('gelden'), ambivalent ('tweestrijdig'; < ambi + valeo ('van beide kanten gelden')), equivalent ('gelijkwaardig'; < aequus + valeo ('gelijk gelden')), évaluer ('beoordelen'; < Fr. avaluer < a value ('op waarde') < valoir < Lat. valeo) | revalidieren ('herstellen') | |||
| vale | gegroet (bij afscheid) | - | - | - | - | carnaval (< carne + vale ('gegroet vlees'; na carnaval begon de vastingstijd)) | |||
| valetudo | valetudinis | f. | gezondheid, ziekte | - | - | - | - | ||
| validus | valida, validum | krachtig | valide, invalide | valid, invalid | valide, invalide | valide, Invalide | |||
| vanus | vana, vanum | leeg; onbetekenend, bedrieglijk | - | vain ('leeg', 'ijdel'), to vanish ('verdwijnen'), vanity ('ijdelheid') | vain ('leeg', 'ijdel'), s'évanouir ('verdwijnen'), la vanité ('ijdelheid') | - | |||
| varius | varia, varium | afwisselend | variëren | variety, to vary | varier, la variété | variieren, Variation | variabele (in de wiskunde) is wat kan variëren in de vergelijking | ||
| vastus | vasta, vastum | woest, verlaten; wijd, ontzaglijk | - | waste ('wijd') | vaste ('wijd') | - | |||
| vates | vatis | m./f. | waarzegger; dichter | - | - | - | - | ||
| -ve | of | - | - | - | - | ||||
| veho (vehĕre) | vexi, vectum | vervoeren; varen, rijden | vehikel | vehicle | la voiture, le véhicule | Vehikel | |||
| vel | of; (bij superlativus ter versterking) | - | - | - | - | ||||
| vel ... vel | (of) ... of | - | - | - | - | ||||
| velum | veli | n. | zeil | - | veil ('sluier') | la voile ('sluier') | - | ||
| velut | zoals; alsof, als het ware | - | - | - | - | ||||
| venenum | veneni | n. | vergif | venijn ('gif', 'boosaardigheid') | venom | le venin ('gif', 'venijn') | - | ||
| venio (venire) | veni, ventum | komen | interveniëren ('tussenbeide komen'; < inter + venio ('komen tussen') | to intervene ('tussenbeide komen'; < inter + venio ('komen tussen'), to prevent ('voorkomen'; < prae + venio ('voor komen')) | venir, intervenir ('tussenbeide komen'; < inter + venio ('komen tussen') | intervenieren ('tussenbeide komen'; < inter + venio ('komen tussen') | |||
| contio | contionis | f. | bijeenkomst | - | - | - | |||
| convenio (convenire) | conveni, conventum | samenkomen, overeenkomen | conventie ('overeenkomst', 'vergadering'), convent ('klooster') | convention ('overeenkomst', 'vergadering'), convent ('klooster') | la convention ('overeenkomst') | Konvention ('overeenkomst', 'vergadering'), Konvent ('klooster') | |||
| evenio (evenire) | eveni, eventum | gebeuren | evenement ('gebeurtenis'), eventueel | event ('gebeurtenis'), eventual | l'événement ('gebeurtenis'), éventuel | eventuell | |||
| invenio (invenire) | inveni, inventum | vinden, ontdekken | inventie ('uitvinding'), inventaris | to invent ('uitvinden') | l'invention ('uitvinding') | Invention ('uitvinding') | |||
| pervenio (pervenire) | perveni, perventum | aankomen | parvenu ('opgeklommen persoon'; < Fr. parvenu < Lat. pervenio) | parvenu ('opgeklommen persoon'; < Fr. parvenu < Lat. pervenio) | le parvenu ('opgeklommen persoon') | Parvenü ('opgeklommen persoon'; < Fr. parvenu < Lat. pervenio) | |||
| venit | hij komt; hij is gekomen/kwam | zie venio | zie venio | zie venio | zie venio | ||||
| adventus | adventus | m. | aantocht, aankomst | avontuur (< Vulg. Lat. adventura) | adventure (< Vulg. Lat. adventura) | l'aventure (< Vulg. Lat. adventura) | Abenteuer (< Vulg. Lat. adventura) | ||
| ventus | venti | m. | wind | ventilator (< ventus + latus (ppp. v. fero) ('windbrenger')) | to ventilate (< ventus + latus (ppp. v. fero) ('windbrengen')) | le vent, le ventilateur (< ventus + latus (ppp. v. fero) ('windbrenger')) | Ventilator (< ventus + latus (ppp. v. fero) ('windbrenger')) | ||
| verbum | verbi | n. | woord | verbaal | verb, verbal | le verbe, verbal | verbal | ||
| vereor (vereri) | veritus sum | vrezen | reverentie ('eerbied') | reverence ('eerbied') | la révérence ('eerbied', 'buiging') | - | |||
| vereor ne + conj. | ik ben bang dat ... | zie vereor | zie vereor | zie vereor | zie vereor | ||||
| veritus | uit vrees, vrezend | - | - | - | - | ||||
| verto (vertĕre) | verti | draaien, veranderen, wenden; (pass.) zich bevinden | versie, extravert ('naar buiten gekeerd'), introvert ('naar binnen gekeerd'), inversie ('omkering'; < in + verto ('draaien naar')) | version, extrovert ('naar buiten gekeerd'), introvert ('naar binnen gekeerd'), inversion ('omkering'; < in + verto ('draaien naar')) | la version, l'inversion ('omkering'; < in + verto ('draaien naar')), la perversion ('verdorvenheid'; < per + verto ('draaien door') | Version | |||
| averto (avertere) | averti, aversum | afwenden | advertentie (< Mdd. Lat. advertentia ('aanmerking')), aversie ('afkeer') | advertisement (< Mdd. Lat. advertentia ('aanmerking')) | l'avertissement ('waarschuwing'; < Mdd. Lat. advertentia ('aanmerking')), l'aversion ('afkeer') | Aversion ('afkeer') | |||
| converto (convertĕre) | converti, conversum | (om)draaien, veranderen | converteren ('omzetten') | to convert ('omzetten') | convertir ('omzetten') | konvertieren ('omzetten') | |||
| me verto | zich omdraaien | zie verto | zie verto | zie verto | zie verto | ||||
| verso (versare) | wentelen; behandelen, bezig zijn | - | versed ('geoefend') | verser ('gieten'), versant ('kant', 'helling') | - | ||||
| revertor (reverti) | reversus sum en reverti | terugkeren | - | - | - | - | |||
| verus | vera, verum | waar, werkelijk; juist, behoorlijk | verifiëren ('op juistheid onderzoeken'; < Mdd. Lat. verificare < Lat. verus + facere ('waar maken')) | to verify ('op juistheid onderzoeken'; < Mdd. Lat. verificare < Lat. verus + facere ('waar maken')) | la vérité ('waarheid'), verifiér ('op juistheid onderzoeken'; < Mdd. Lat. verificare < Lat. verus + facere ('waar maken')) | verifizieren ('op juistheid onderzoeken'; < Mdd. Lat. verificare < Lat. verus + facere ('waar maken')) | |||
| vero | werkelijk, inderdaad; echter | zie verus | zie verus | zie verus | zie verus | ||||
| verum | (voegw.) maar | zie verus | zie verus | zie verus | zie verus | ||||
| vestigium | vestigii | n. | (voet)spoor | - | investigation ('onderzoek'; < in vestigium ('in voetsporen')) | le vestige ('spoor'), l'investigation ('onderzoek'; < in vestigium ('in voetsporen')) | - | ||
| vestis | vestis | f. | kledingstuk, kleed | vest | vest ('hemd') | la veste ('jasje') | Weste ('vest') | ||
| veto (vetare) | vetui, vetitum | verbieden | veto ('verbod') | veto ('verbod') | le veto ('verbod') | Veto ('verbod') | |||
| vetus | veteris | vetus, vetus | oud | veteraan | veteran | vieux, le vétéran | Veteran | ||
| vestustior | vetustioris | vetustior, vetustius | ouder | zie vetus | zie vetus | zie vetus | zie vetus | ||
| via | viae | f. | weg, straat; reis; methode | via, deviatie ('afwijking'; < de + via ('uit weg')) | via, deviation ('afwijking'; < de + via ('uit weg')) | la voie ('weg'), la déviation ('afwijking'; < de + via ('uit weg')) | via | ||
| obvius | obvia, obvium | tegemoet (adj.) | - | obvious ('duidelijk') | - | - | |||
| in vicem | op mijn beurt; beurtelings | zie vicis | zie vicis | zie vicis | zie vicis | ||||
| video (vidēre) | vidi, visum | zien; erop toezien | video, evident ('duidelijk'), visum | video, to review ('herzien'; < re + video ('opnieuw zien')), evident ('duidelijk'), visa ('visum') | voir, visa ('visum') | Video, Visum | |||
| invidia | invidiae | f. | afgunst, haat | - | envy ('jaloezie'; < Fr. envie < Lat. invidia) | l'envie ('neiging', 'jaloezie') | - | ||
| invisus | invisa, invisum | gehaat | - | - | envieux ('jaloers') | - | |||
| provideo (providēre) | providi, provisum | voorzien, zorgen voor | provisie ('voorraad', 'voorzorg') | to provide ('voorzien van') | la provision ('voorraad') | Provision ('provisie') | |||
| videor (videri) | (visus sum) | schijnen; goed toeschijnen | - | - | - | ||||
| viginti | twintig | - | - | vingt ('twintig') | - | ||||
| vilis | vilis, vile | goedkoop | - | vile ('walgelijk') | vil ('laag') | - | |||
| villa | villae | f. | hoeve, landgoed | villa | villa, village (< Oudfr. vilage < Lat. villaticum ('land rondom een villa') < villa), villain ('slechterik'; < Oudfr. vilain ('boer') < Lat. villanus < villa) | la ville ('stad'), la village (< Oudfr. vilage < Lat. villaticum ('land rondom een villa') < villa), vilain ('gemeen'; < Oudfr. vilain ('boers') < Lat. villanus ('tot de villa behorend') < villa), la villa | Villa, Weiler ('gehucht') | ||
| vincio (vincire) | vinxi, vinctum | binden, ontwikkelen | - | - | - | - | |||
| vinculum | vinculi | n. | hand, boei | - | - | - | - | ||
| vinco (vincĕre) | vici, victus | overwinnen | - | invincible ('onverslaanbaar'; < invincibilis), to convince ('overtuigen'; < con + vinco ('bijeen overwinnen')) | vaincre ('overwinnen'), convaincre ('overtuigen'; < con + vinco ('bijeen overwinnen')) | - | |||
| victor | victoris | m. | overwinnaar, overwinnend | - | - | - | - | ||
| victoria | victoriae | f. | overwinning | victorie | victory | la victoire | Viktoria | ||
| vindico (vindicare) | afspraak maken op; straffen, wreken; beschermen | revanche ('vergelding'; < Oudfr. revengier < vengier < Lat. vindico) | to revenge ('wreken'; < Oudfr. revengier < vengier < Lat. vindico), vengeance ('wraak'; < Oudfr. vengeance < vengier < Lat. vindico), to avenge ('wreken'; < Oudfr. avengier < ad + vindico ('wreken naar')), vindicative ('wraakzuchtig') | venger ('wreken'), la vengeance ('wraak'; < Oudfr. vengeance < vengier < Lat. vindico), vindicatif ('wraakzuchtig') | Revanche ('vergelding'; < Oudfr. revengier < vengier < Lat. vindico) | ||||
| vinum | vini | n. | wijn | wijn | wine, vinegar ('azijn'; < Fr. vinaigre ('zure wijn') < Lat. vinum acetum), vine ('wijnstok'; < vinea < vinum) | le vin, le vinaigre ('azijn'; < Fr. vinaigre ('zure wijn') < Lat. vinum acetum), la vigne ('wijnstok'; < vinea < vinum) | Wein | ||
| vir | viri | m. | man | viriel ('mannelijk') | virile ('mannelijk') | viril ('mannelijk') | viril ('mannelijk') | ||
| virtus | virtutis | f. | moed, voortreffelijkheid; deugd | - | virtue ('deugd') | la vertu ('deugd') | - | ||
| virgo | virginis | f. | maagd, meisje | - | virgin ('maagd') | la vierge ('maagd') | - | ||
| vis | (afwijkende verbuiging) | f. | geweld, kracht; macht, invloed; menigte | - | - | - | - | ||
| vitium | vitii | n. | ondeugd; vergrijp, fout, gebrek | vicieus ('gebrekkig'; < Fr. vicieux < Lat. vitiosus < vitium) | vice ('ondeugd'), vicieus ('wreed'; < Fr. vicieux < Lat. vitiosus < vitium) | le vice ('ondeugd'), vicieux ('gebrekkig'; < vitiosus < vitium) | vitiös ('gebrekkig'; < Fr. vicieux < Lat. vitiosus < vitium) | ||
| vito (vitare) | vermijden | - | inevitable ('onvermijdelijk'; < inevitabilis < in + ex + vito ('niet uit vermijden) | éviter ('vermijden'; < ex + vito ('uit vermijden')), inévitable ('onvermijdelijk'; < inevitabilis < in + ex + vito ('niet uit vermijden) | - | ||||
| vivo (vivĕre) | vixi, victum | leven | vijver (< vivarium ('plaats waar levende dieren gehouden worden') < vivo) | to revive ('doen herleven'; < re + vivo ('opnieuw leven')), to survive ('overleven'; < super + vivo ('boven leven')) | vivre, la viande ('vlees'; < vivanda ('levensmiddelen') < vivo)), revivre ('herleven'; < re + vivo ('opnieuw leven')), survivre ('overleven'; < super + vivo ('boven leven')) | - | |||
| vita | vitae | f. | leven | vitaal ('levendig'), vitamine (< vita + amine (men dacht dat het bestond uit aminozuren)) | vital ('essentieel', 'levendig'), vitamin (< vita + amine (men dacht dat het bestond uit aminozuren)) | la vie, vital ('levendig'), la vitamine (< vita + amine (men dacht dat het bestond uit aminozuren)) | vital ('levendig'), Vitamin (< vita + amine (men dacht dat het bestond uit aminozuren)) | ||
| vivus | viva, vivum | levend | vief ('levendig') | vivid ('levendig'; < vividus < vivus) | vif ('levendig'), vivace ('levendig'), vivifier ('tot leven wekken'; < vivus facio ('levend maken')) | - | |||
| vix | nauwelijks | - | - | - | - | ||||
| vobiscum | (samen) met jullie | zie vos | zie vos | zie vos | zie vos | ||||
| voco (vocare) | roepen, noemen | advocaat (< ad + voco ('bij roepen')) | vocation ('roeping'), advocate (< ad + voco ('bij roepen')), to invoke ('aanroepen'; < Mdd. Fr. invoquer < Lat. in + voco ('bij roepen')) | la vocation ('roeping'), l'avocat (< ad + voco ('bij roepen')), invoquer ('aanroepen'; < Mdd. Fr. invoquer < Lat. in + voco ('bij roepen')) | - | vocativus = aanspreekvorm | |||
| convoco (convocare) | bijeenroepen | convocatie ('samenroeping'; < con + voco ('bijeen roepen')) | convocation ('samenroeping'; < con + voco ('bijeen roepen')) | la convocation ('samenroeping'; < con + voco ('bijeen roepen')) | - | ||||
| revoco (revocare) | terugroepen | - | to revoke ('terugroepen'; < Oudfr. revoquer < Lat. revoco) | révoquer ('terugroepen'; < Oudfr. revoquer < Lat. revoco) | - | ||||
| vox, vocis | vocis | f. | stem; woord, uitlating | vocaal | voice, vocal | la voix, vocal | vokal | ||
| volo (velle) | volo, volui | willen | - | benevolence ('welwillendheid'; < bene + volens (ppa. v. volo; 'goed willend')), malevolence ('kwaadwillendheid'; < male + volens (ppa. v. volo; 'slecht willend')) | vouloir, bénévole ('welwillend'; < bene + volens (ppa. v. volo; 'goed willend')), malévole ('kwaadwillend'; < male + volens (ppa. v. volo; 'slecht willend')) | - | |||
| malo (malle) | liever willen | - | - | - | - | ||||
| nolo (nolle) | nolo, nolui | niet willen | - | - | - | - | |||
| volunt | (zij) willen | zie volo | zie volo | zie volo | zie volo | ||||
| voluntas | voluntatis | f. | wil; gezindheid | - | voluntary ('vrijwillig') | la volonté ('wil') | - | ||
| vult | (hij, zij) wil | zie volo | zie volo | zie volo | zie volo | ||||
| voluptas | voluptatis | f. | lust, genoegen | voluptueus ('sensueel') | voluptuous ('sensueel') | voluptueux ('sensueel') | voluptös ('sensueel') | ||
| volvo (volvĕre) | volvi, volutum | wentelen; overwegen | evolutie ('ontwikkeling'; < e + volvo ('rollen uit')), revolutie ('omwenteling'; < re + volvo ('opnieuw rollen')), volte ('wending'), volume ('inhoud'; < volumen ('boekrol') < volvo) | evolution ('ontwikkeling'; < e + volvo ('rollen uit')), revolution ('omwenteling'; < re + volvo ('opnieuw rollen')), volume ('boekdeel'; < volumen ('boekrol') < volvo), vault ('gewelf'; < Oudfr. voute < Vulg. Lat. volvita < volutus (ppp. v. volvo)) | l'évolution ('ontwikkeling'; < e + volvo ('rollen uit')), la révolution ('omwenteling'; < re + volvo ('opnieuw rollen')), le volume ('boekdeel'; < volumen ('boekrol') < volvo) | Evolution ('ontwikkeling'; < e + volvo ('rollen uit')), Revolution ('omwenteling'; < re + volvo ('opnieuw rollen')), Volumen ('boekdeel'; < volumen ('boekrol') < volvo) | |||
| vos | jullie, u | - | - | vous | - | ||||
| vester | vestra, vestrum | uw, jullie | - | - | votre | - | |||
| votum | voti | n. | gelofte; gebed, wens | votief ('van een gelofte') | to vote ('stemmen'), to vow ('zweren'; < Oudfr. voe < Lat. votum), devotion ('trouw') | le voeu ('gelofte', 'wens'), votif ('van een gelofte'), la dévotion ('trouw'), vouer ('beloven'; < voto < votum), voter ('stemmen'; < Eng. to vote) | - | ||
| vulgus | vulgi | n. | het volk, de mensen | vulgair ('lomp') | vulgar ('lomp') | vulgaire ('lomp') | vulgär ('lomp') | ||
| vulnero (vulnerare) | verwonden | - | vulnerable ('kwetsbaar') | - | - | ||||
| vulnus | vulneris | n. | wond; schade, ongeluk | - | - | - | - | ||
| vultus | vultus | m. | gezicht, gelaatstrekken | - | - | - | - | ||